John Rawls Hayatı kısa ve öz

John Rawls Hayatı özet olarak

(19212002)

Amerikalı ahlâk ve siyaset felsefecisi Rawls , hocalık yaptığı yıllar baştan başa Princeton Üniversitesi, Cornell Üniversitesi, Massachusetts Teknoloji Enstitüsü ve Harvard üniversitesi'nde dersler vermiştir Bir Yargı Kuramı (A Theory of Justice, 1971) başlığını içeren kitabı siyaset kuramı alanında yirminci yüzyılda yazılmış en manâlı kitap diye görülmektedir Rawls, canice üstüne 1950'lerde yazdığı ilk yazılarından tutun da ahlak ile doğruluğun temellerine karşın yazılarına değin hemencecik tüm yazılarında toplumsal adalet ya da adaletin eşdeğer dağılımı sorunlarıyla uğraşmıştır

Bir Hak Kuramı başlıklı çalışmasında daha önceki çalışmalarında vardığı başlıca sonuçları biraraya getirerek doğrulukhaktanırlık olarak yargıdiye adlandırdığı eşsiz bir toplumsal adalet anlayışını kapsamli bir biçimde savunmaya çalışmaktadır Bunu yaparken, dominant ahlâk felsefesi olarak nitelendirdiği yararcılığın karşısına toptan başka bir seçenek getirdiği görüşündedir Söz konusu yapıtında keza liberal adalet anlayışının esas il kelerini sözleşmecilik çerçevesinde savunan bir hipotez geliştirerek, bir bakıma siyaset kuramında toplumsal sözleşme geleneğini bitmiş canlandırmaya giriştiği görülür


Rawls 'a kadar adil bir toplumun temel yapısı doğrulukhaktanırlık olarak yargıin iki başlıca ilkesini onaylamaktan oluşmaktadır

Bu ilkelerden ilkine tarafından her insan alabildiğine geniş temel özgürlükler dizgesi önünde eşit haklara sahiptir

İkincisine göreyse toplumsal ve ekonomik eşitsizlikler en fazla sayıda insanın yararı gözetilerek giderilme yoluna gidilmelidir

Rawls 'un terimcesine kadar, bu ilkelerden birincisinin, yani bireysel özgürlüğün, fark ya da fark ilkesidiye de aşina ikincisi karşısında önceliği vardır böylece, tavır özgürlüğü ve ibadet özgürlüğü gibi birtakım temel özgürlükler toplumun daha eksik avantajlı olan kesimlerinin üyelerinin konumlarını geliştirmelerine engel olacak biçimde işletilemezler Bu anlamda toplumsal kurumlar toplumun huzur açısından en fena durumda olan kesimlerinin durumlarının iyileştirmek için tasarlanmak zorundadırlar

Rawls 'un bu iki esas prensip üzerine bina edilmiş genel adalet anlayışı gereğince savunulan çoğıınluk kuralı şu tümceyle özlü bir biçimde dile getirilebilir: ' Ilk düzeydeki bütün toplumsal iyiler serbest, fırsat, kazanç, refah, haysiyet eşdeğer dağıtılmalıdır; bu iyilerden her hangi birinin veya bir bölümünün eşdeğer dağıtılmayışına fakat daha kötü durumda olan kesimlerin yararının gözetildiği durumlarda müsade vardır


Ne var oysa Rawls 'un bu sonucu temellendirirken sunduğu uslamlama, kuramının en tartışmaya açık yönünü oluşturur Doğrulukhaktanırlık olarak hakdüşüncesi öbür bütün yargı anlayışlarından daha yeğlenir bir şeydir çünkü ilk konumadlı varsayımsal bir açılış noktasından seçeceğimiz tek görüştür Burada ilgilerimize, tercihlerimize, bağlamlarımıza ilişkin herhangi bir bilgimiz olmadığından, bütün bir tarafsızlıkla seçmeye zorlanırız İşte bu cahillik perdesinin arkasından usu olan birer birey olarak faydalı, sezgici, benci seçenekleri reddedecek, doğruluk haktanırlik olarak yargıanlayışını usa yatkın tek seçenek olarak kabul edeceğizdir

Bir Hak Kuramının yayımlanmasından sonradan yirmi yılı aşkın bir zaman her tarafında Rawls yeni bir kitap yazmaya girişmemiş, bir yandan kuramını gözden geçirerek onu iyiden iyiye temellendirmeye karşın yazılar kaleme alırken bir yanlamasına da kuramına ilişkin eleştirileri yanıtlamaya çalışmıştır Rawls bu sessizliğini 1993 yılinda yayımladığı ve ilk kitabının bir devamı olarak alınabilecek Siyasal Liberalizm (Political Liberalism) ile bozmuştur Pluralist ve eşitlikçi bir liberalizm savunusu olan Siyasal Liberalizm ’de Rawls , özgün kuramı olan “doğrulukhaktanırlık olarak hak uslamlamasını liberalizmin çoğulculuğuna daha bir uygun ayla getirme meşguliyet içine girmiştir

Rawls ’ın bu kitabındaki temel amacı , taşları yerine oturmuş bir demokraside , demokrasi kültürünün ayrıntılarıyla yeşerdiği bir toplumda bütün yurttaşlarca kabul görecek haktanır bir adalet anlayışını kamusal düzeyde gerekçelendirip temellendirmektir *