İskelet Sistemi ve Kemiklerin Yapısı

iskelet çeşitleri nelerdir
kemiğin yapısı
kemik çeşitleri
kemik nasıl oluşur?

Yukarıda gördüğünüz tüm soruların cevaplarına aşağıdaki yazıda ulaşabilirsiniz

İSKELET SİSTEMLERİ

Organizmaların vücuduna desteklik yaparak kendilerine özgü şekillerinin oluşmasını sağlayan yapılara destekleyici yapılar denir

A İSKELET ÇEŞİTLERİ
Hayvanların çoğunda, vücuda destek olan, koruyan ve kaslara bağlanarak hareketi sağlayan iskelet sistemi bulunur Hayvanlarda görülen iskelet dış ve iç iskelet almak üzere iki tiptir

1 Dış İskelet
Dış iskelet özel hücreler tarafından dışında salgılanan organik ve inorganik maddelerden meydana gelir Dış iskelete sahip canlılarda iskelet görevi yapan kısımlar ceset haricen bulunduğu için kaslar iskelete içeriden bağlanır Eklem bacaklılarda ve bazı yumuşakçalarda görülür
Dış iskelet büyümeyi sınırlandırır bu nedenle dış iskelete sahip hayvanlar, gelişme döneminde iskeletini ya adamakıllı atarlar ya da daha büyüğünü oluştururlar Bu olaya cilt ya da kabuk değiştirme denir

2 İç İskelet
İç iskelet embriyonun mezoderm (orta deri) tabakasından farklılaşır Genelde kıkırdak ve kemikten meydana gelir Kaslar iskelete dıştan bağlanır Canlının büyümesini sınırlandırmaz Aksine boyca uzamayı sağlar

* Omurgasızlarda yaygın olarak iç iskelet görülmez Sadece derisi dikenlilerde gelişmiş bir iç iskelet vardır
* Omurgalılarda iç iskelet, kıkırdak ve kemik dokudan meydana gelmiştir

B İNSANDA İSKELET SİSTEMİ
İnsanda iskelet sistemi kemikler, kıkırdak yapılar ve eklemlerden meydana gelir

1 Kemiklerin Yapısı
Kemiklerde yer alan, % 25 su, % 45 inorganik madensel tuzlar (kalsiyum fosfat, kalsiyum karbonat, magnezyum fosfat az miktarda sodyum ve demir) kemiğin sert yapısını, % 30 organik maddeler ise esnekliği sağlar Canlı kemik hücrelerine osteosit ve bu hücreler göre salgılanan organik ara maddeye osein denir Bu iki yapı kemik dokusunu meydana getirir Kemikler yapıları yönüyle iki kısma ayrılır
a Sıkı Kemik Dokusu : İskeleti yaratıcı tüm kemiklerin dış yüzeyi ile uzun kemiklerin gövdesi, sıkı kemik dokusundan meydana gelir Bu doku iç içe daireler halinde sıralanmış lamelli yapıdadır
Lamellerin ortasında kan damarları ve sinirlerin geçtiği Havers kanalı bulunur Havers kanalındaki kan damarlarından kemik hücrelerine gıda ve oksijen iletilirken artık maddeler aynı yoldan geri alınır
Havers kanallarını birbirine bağlayan emrindeki kanallara da Volkman kanalları denir Ortasında havers kanalı, civarda halkasal kemik hücreleriyle aralarını haylazlık bırakmadan doldurmuş ara maddeden yapılmış lamelli birimlere Havers sistemi denir

b Süngerimsi Kemik Dokusu : Kırmızı kemik iliği ve yamalı boşlukların bulunduğu ince kemik lamellerinden oluşmuştur Sıkı kemiğe oranla daha yumuşaktır Uzun kemiklerin baş kısmı ile öteki kemiklerin iç kısmında bulunur

2 Kemik Çeşitleri
İskeletin yapısında bulunan kemikler üç çeşittir
a Uzun Kemikler : Kol ve bacaklarda bulunur Uzun kemiği dıştan saran kemik zarı (periyost) kemiğin enine büyümesini, onarılmasını ve beslenmesini sağlar Ayrıca periyost kemiğin sertleşmesine de katkıda bulunur
Uzun kemiğin başı ile gövdesi aralarında yer alan kıkırdak tabakası, kemiğin boylu boyunca büyümesini sağlar Uzun kemiklerin iç kısmındaki kanalda akyuvarların oluşumunu sağlayan sarı kemik iliği bulunur Kemik başlarını iç kısmı, sünger gibi derme çatma gözenekli bir yapıdadır Gözeneklerin içinde kırmızı ilik bulunur Kırmızı kemik iliği, kan hücrelerinin üretildiği iliktir

b Kısa Kemikler : Omurgada, el ve üçgenin taban olmayan kenarı bileklerinde bulunur Sarı ilik kanalı bulunmaz yaklaşık olarak eni boyu ve kalınlığı eşdeğer olan kemiklerdir
c Yassı Kemikler : Göğüs, kafatası, kürek ve kaburga kemiklerinden ibarettir Yassı kemiklerde sarı ilik kanalı bulunmaz Bu müşteri kemiklerde süngerimsi kemik dokusu sıkı kemik dokusundan fazladır Eni ve boyu fazla kalınlığı çok az olan kemiklerdir

Yassı ve kısa kemiklerin süngerimsi dokuları içinde, uzun kemiklerin baş kısmında olduğu gibi alyuvarların yapımını karşılayan kırmızı kemik iliği bulunur



3 Kemik Oluşumu ve Kontrolü
Kemiklerin dinç olarak büyüyüp gelişebilmesi için, bir yanlamasına tatmin edici miktarda kemik hücresinin yapılması bir yanlamasına da tatmin edici ara maddenin oluşması gerekir Bu olaylar bazı iç ve dış faktörler kadar düzenlenir Kemik oluşumunda etkili olan faktörleri teker teker inceleyecek olursak;
a Hormonlar : Kemiğin sertleşmesi için gerekli olan Ca, P, K minerallerinin kemiğe geçmesi ve bunların kandaki miktarının belirtilmiş bir seviyede tutulması gerekir Özellikle, kalsiyumun kemikten kana, kandan kemiğe geçişi tiroid bezinden salgılanan kalsitonin (tirokalsitonin) hormonu ve paratiroid bezinden salgılanan parathormon ile düzenlenir
Hipofiz bezinden salgılanan artış hormonu (STH) yetersiz olduğunda cücelik, (nanizm) aşırı salgılandığında devlik hali (jigantizm) ortaya çıkar Timus bezi hormonu embriyonik gelişimde iskeletin oluşumunda etkilidir
b Vitaminler : D vitamini kemiklerde Ca ve P birikmesini sağlayarak kemiklerin sertleşmesini sağlar D vitamini eksikliğinde bağırsaktan kalsiyum ve fosfatın emilmesi azalır
Sonuçta kemiklerde yumuşama ve eğilme olur Bu da çocuklarda raşitizm, yetişkinlerde ise osteomalazi denen kemik hastalığını yapar
c Mineraller : Kalsiyum, mağnezyum, fosfor kemiklerin yapısında bulunur Artış ve hamilelik esnasında çok miktarda alınması gereklidir
d Genetik Faktörler : Kemiğin büyümesi ile son şeklini almasında genetik faktörler de önemlidir

4 İskelet Sisteminin Görevleri

* Vücudun çatısını oluşturmak
* Vücuda diklik ve sertlik temin etmek
* Bazı iç organları dış etkenlerden gözetmek
* İç organlara ve kaslara bağlanma yüzeyi sağlamak
* Eklemlerin yardımıyla vücuda hareketlilik sağlamak
* Vücudun ihtiyacı olan bazı minarelleri ambar etmek
* Kan yapımında tayin almak

5 İnsan İskeletinin Bölümleri
İnsan iskeleti, baş, vücut ve üyeler iskeleti almak üzere üç kısımda incelenir
a Baş İskeleti : Kafatası, yüz ve çene kemiklerinden oluşur Genel Olarak oynamaz eklemlidir
b Cisim İskeleti : Göğüs kemiği, kaburga kemikleri, omurgayı yaratıcı omurlar, omuz ve kalça kemerlerini oluşturan kemikler, iskeletin karoser bölümünde yer alır Çoğunlukla sanki oynar eklemlidir

c Üyeler İskeleti : Üyeler tepede omuz kuşağı ile gövdenin üstteki kısmına bağlanmış olan üst üyeler (kollar), altta kalça kuşağı ile gövdenin daha aşağı kısmına emrindeki olan daha alçak üyeler (bacaklar) edinmek üzere iki bölümden meydana kazanç Oynar eklemlidir

6 Eklemler
Kemiklerin bağlanma yerleri olan eklemler üç grupta toplanır
a Oynamaz Eklemler : Kafatası, kalça kemiği, leğen kemiği gibi iskeletin hareket etmeyen kısımlarındaki kemiklerde görülür Eklemleşen kemikler fazla sıkı bir şekilde birbirlerine testere kadınsı gibi girinti ve çıkıntılarla bağlanmışlardır Eklem kapsülü ve sıvısı yoktur
b Sözde Oynar Eklemler : Omurlar aralarında ve göğüs kafesinde görülen eklemlerdir Omurlar arasındaki kıkırdak diskler elastikiyet sağlanmasında asistan olur

c Oynar Eklemler : Vücudun hareket işlevini üstlenmiş kemiklerde görülen, bütün hareketli eklemler olup kol ve but kemiklerinde görülür Eklemleri oluşturan kemiklerin uçları bağ dokusundan meydana gelmiş ortak bir kapsül ile çevrilidir Eklem kapsülünün iç yüzeyi ince bir çeper ile örtülüdür *