ışık kirliliği ile ilgili kompozisyon

ışık kirliliği kompozisyon,ışık kirliliği ile ilgili kompozisyon

En son ne süre gökyüzüne bakıpta yıldızları gördüğünüzü hatırlıyormusunuz? Kişisel Olarak ben göremeyeli sıradan bir uzun vakit oldu Geceler artık gündüzden ayırt edilemez, şehirler parıl parıl, gökyüzü parlak, yıldızlar kayıp…

Şehirlerin gün be gün büyümesi, açık alanların aydınlatılması, park ve bahçelerin çoğalması ve nüfusun artması dolayısıyla gökyüzüne yayılan ışık miktarı her an artmaktadır Peki bunun bize ne gibi zararları vardır?

Işık kirliliğinin çevreye hasar verdiği ve gökyüzünü görme hakkımızı elimizden aldığı ve gökyüzüne yönlendirilmiş hatalı yakma kaynaklarının atmosferde yer alan toz tanecikleri ve moleküllere çarparak gökyüzünün doğal fonunu bozarak parlak bir ülkü getirdiği, geceleri görüntü ’ü bozduğu, emniyet ve konforu düşürdüğü, insan sağlığına ve ayrıca ekosistem ve hayvanlara zarar verdiği ve enerji israfına niçin olduğu yadsınanamaz gerçeklerdir


1 Işık Kirliliği Nedir?
Işık kirliliği özetle dış aydınlatmanın bir bağlı ürünü olarak da tanımlanabilir Işık kirliliğini azaltmak için aydınlatılması gerekli bölgelerin, sadece aydınlatılması gereken vakit diliminde ve gereken düzeyde aydınlatılması gereklidir Işık kirliliği hakkında bilgi verirken, üç esas bileşenden söz etmek gerekmektedir

Gök parlaması
Işığın aydınlatılacak bölge sınırlarının dışına taşması
Kamaşma
11 Gece Gök Parıltısı
Gece gök parıltısı doğal ya da yapay kaynaklardan meydana gelebilmektedir Doğal kaynaklar:

Ay ve yeryüzünden yansıyan güneş ışığı,
Atmosferin üstteki tabakalarındaki alçak seviyeli hava parlaklığı (geçici düşük dereceli aurora),
Gezegenler arasındaki toz bulutundan yansıyan güneş ışığı,
Atmosferde yayılan yıldız ışığı
Silik, henüz oluşmamış yıldızlar ve nebulanın oluşturduğu fon ışığıdır
Nebula, belli belirsiz ışık lekeleri şeklinde görülen uzay objeleri ya da yayınık kozmik toz kütleleri ve gazdır
Gök parlamasını arttıran yapay kaynak ise elektriksel aydınlatmadır Işık armatürlerden direkt olarak gökyüzüne yayılabilir veya yeryüzünden yansıyan ışık atmosferdeki toz ve gaz molekülleri kadar atmosfere saçılarak, aydınlık bir fon yaratabilir Yıldızları görmeyi engelleyici bir etkisi vardır Gök parlaması seviyesi, hava koşulları, atmosferdeki toz ve gaz miktarı, gökyüzüne yansıyan ışık miktarı ve manzara açısına tabi olarak epeyce değişkendir Fena hava koşullarında ışığı atmosfere yayan parçacık sayısı daha fazladır ve gök parlamasının epeyce yüksek olması sebebiyle savurganlık edilen ışık ve enerji miktarı gözle görülebilir ayla kazanç

Gök parlamasının yüksek olması, özellikle astronomi çalışmalarını negatif etkileyen bir durumdur Uzaydaki cisimlerin gözlemlenememesi sakıncasını beraberinde getirir Gök parlamasının artması gökyüzündeki karanlık bölgelerin parıltısının da artması anlamına kazanç Siyah gök fonunun üstünde yıldızlar ve öteki gök cisimlerinin oluşturduğu kontrast azalır Astronomlar gözlem yapacaklarında havanın kuru, gözyüzünün açık olduğu, karanlık geceleri tercih ederler Kent dışındaki mesken alanlarının tipik gökyüzü koşullarındaki zenit parıltısı, doğal gök koşullarındaki zenit parıltısından 5 ila 10 kat daha fazladır Şehir Halkı merkezlerinde ise zenit parıltısı doğal geri plan parıltısından 2550 kat daha parlak olabilir Profesyonel ve amatör astronomların ölçüm sonuçlarına kadar, gök parlaması değerleri bütün dünyada çabuk büyüme göstermektedir

Işık kirliliği konusunda bilinçlenmenin artmasıyla, profesyonel olarak ışıklandırma ile ilgilenen kişiler, gök parlamasını, elektriksel aydınlatmayla ilişkisini kurmaya çalışarak, ölçmeye başladılar Bu epeyce çaba isteyen bir çalışmadır çünkü gök parlamasını etkileyen o kadar çok etken vardır Sadece aydınlatmanın varlığı yok, armatürden yayılan ışığın açısal dağılımı, yeryüzünden yansıyan ışık ve açılı dağılımı, nem ve aerosollerin atmosferik etkileri gibi oldukça sık değişen hatta hemen olan değişen olayların göz önünde bulundurulması gereklidir Aerosoller suni kirlilik, yangın, volkanik patlamalar etkisiyle oluşan atmosferdeki parçacıklardır

Gece gökyüzünü incelerken, profesyonel astronomlar genelde gökyüzünün karanlık bölgesinin ölçüm değerlerini alırlar Amaç arka fon üzerindeki yıldız sinyalini kontrast farkı yardımıyla belirleyebilmektir Profesyonel astronomlar ölçümlerini zenit noktasında alırlar Gök parlaklığını ölçme yöntemleriyle ilgili hazırlanmış teknik raporlar mevcuttur
Böylece fazla amatör ve profesyonel astronom gök parlaması değerlerini, bu değerlerdeki artışı gözlemlemek amacıyla kaydetmişlerdir Toplanan bu veriler kullanılarak, gök parlaması öngörüsünün yapılabilmesi amacıyla değişik hesap yöntemleri geliştirilmiştir En vahşi yaklaşım yöntemlerinden biri, Büyük Ayı ekip yıldızının gözlemlenmesi ve çıplak gözle kaç yıldızın görülebildiğinin sayılması prensibine dayanır Garstang (1986) ve Walker (1977) kadar önerilen bir diğer yöntemde, gök parlaması değerinin öngörüsünü aydınlatmayı hesaba katmak amacıyla, birey başına belirtilen bir parıltı değerinin çarpım katsayısı olarak kullanması düşünmüştür Ama ışık kaynaklarının ışık dağılma eğrileri, ışık kaynaklarının sayısı, gücü ve yansıyan ışık bilgileri hesaplara dahil edilmemiştir Ayrıca sanılan parametreler kapsamında yakma modelinin çıkarılmaması nedeniyle, olası olduğunca az yapay ışık uygulamak açık havada, gök parlamasının nasıl azaltılabileceği konusunda detaylı bilgi verilmemektedir
Işık kirliliği göçmen kuşlar için de ciddi bir tehlikedir Geceleri yıldızlardan faydalanarak yollarını bulan kuşlar, şehir halkı ışıklarının cazibesine kapılıp yollarını kaybedebilmektedirler Bu şekilde meydana gelen kuş ölümleri hiç azımsanamayacak orandadır Deniz kaplumbağalarının da ışık kirliliğinden negatif etkilendikleri aşina bir gerçektir Sahilde yumurtalarından meydana çıkan ufak kaplumbağalar, geceleri kara ile deniz arasındaki aydınlık farkından faydalanarak, denize ulaşmaktadırlar Sahile yakın mesken yerlerindeki kuvvetli ışıklandırma, kaplumbağaları deniz yerine tam ters istikamete yönlendirebilmekte ve ölümlerine sebep olabilmektedir

12 Işığın aydınlatılacak alan sınırlarının dışına taşması
Işık Kirliliği geceleri çevre için gitgide büyüyen bir tehdittir Aydınlatmanın aydınlatılacak bölge sınırlarının dışına taşması sonucu, aydınlatılması istenmeyen mekanlarda negatif sonuçlarla karşılaşılabilir ve dikkat dağıtıcı bir gösterme yaratabilir Keza enerji israfı da oldukça yüksek maliyetleri beraberinde getirir

En manâlı nokta, kaliteli yakma yapılmasıdır Önlemler alındığı taktirde aydınlatmanın kalitesi arttırılabilir Bu Nedenle gece bakış kalitesi artar, daha güvenli ve daha
estetik görünümlü bir çevre yaratılabilir, enerji tasarrufu beraberinde daha eksik somut külfet getirir

23 Kamaşma
Dış aydınlatma armatürleri fizyolojik ve psikolojik kamaşma yaratmayacak şekilde yerleştirilmelidirler

2 Işık Kirliliği Astronomi İlişkisi
Az sayıda optik ve kızıl ötesi ölçümlerin alındığı asıl gökbilim gözlem istasyonu vardır ve bu mekanların ışık kirliliğinden korunmaları gerekmektedir Uzay teleskopları kullanımı yeryüzü gözlem istasyonlarının önemini azaltmamıştır Yeryüzü gökbilim istasyonlarına gereklilik vardır ve bu istasyonlar sağlıklı çalışmalar olabilmek açısından oldukça önemlidirler
Işık kirliliği ciddi bir sorun olmakla birlikte, oldukça etkin çözümleri mevcuttur Bu çözümler baştan sona yeryüzü optik gökbilim istasyonlarından etkin ölçüm sonuçları alınabilir ve gelecekte önemli araştırmalar yapılabilir

3 Işık Kirliliği ve Enerji İsrafı
Geceleri havadan ışıl ışıl görülen bir şehir halkı göze hoş gelse de , bu , sokaklardaki üstü kapatılmamış lambaların ışıklarından enerjinin ne dek boşa gittiğinin de bir göstergesidir Yukarıdan belirgin biçimde görülen bu ışıklandırma , enerjinin ve enerji üretimin de kullanılan fiyatı yüksek ve yinelenemez kaynakların nasıl nafile harcandığının da en açık kanıtıdır Enerji kaynaklarının bu şekilde harcanması , termik santrallerde minimumda tutulması gereken sera gazlarının üretimini de artırır

4 IŞIK KİRLİLİĞİ NASIL ÖNLENİR
Işık kirliliğinin denetim altına alınmasının önündeki esas engel bu soruna gösterilen ilgisizlik ve duyarsızlıktır Az Önce hava kirliliği veya gündemdeki diğer çevre sorunları değin ciddi boyutlara ulaşmadığı için olsa gerek , ışık kirliliği acilen üstünde durulması gereken bir problem olarak görülmüyor Geceleri sokakların , yolların ve toplum tarafından sıklıkla kullanılan yerlerin aydınlatılması elbette zorunlu Unutulmaması gerekense , pozitif ışığın iyi ve kaliteli aydınlatma anlamına gelmediğidir
Işık kirliliğin en aza nasıl indirgenebilir ? önce şu gerçeği kabul ederek işe başlayalım : “ göğü ışıklandırma “ nın hiçbir yararı yoktur Malımızı canımızı güvende hissetmemize de bir katkı sağlamaz Yani yakma , kabahat işleyecek olanların suç işlemesini engelleyen bir unsur değildir O halde prensip olarak öncelikle şunlar yapılmalıdır;

Işığın göğe yönelmesini önlemek ve aydınlatılacak yere dürüst göndermek Yeryüzüne paralel ışığın yayımını önlemek için muhtemel olduğunca ışık ya tüm kesilmeli veya çok düşük profilli muhafazalarda tutulmalıdır
Enerji tasarrufu eden ve ışığı her yöne saçmayan lambalar kullanılmalıdır Astronomlar ışık kaynağı olarak düşük basınçlı sodyum lambaları tercih etmektedirler Düşük basınçlı sodyum lambalar ışığı tam kesmez ya da fazla düşük profilli bir muhafaza değildir Yüksek basınçlı sodyum lambalar ise gökyüzüne paralel ışık miktarını çok azalttığından daha fazla kabul görmektedir
Pozitif ışıklandırmadan kaçınılmalıdır Kabul edilen standartlara kadar herhangi bir meslek için doğru ışık miktarının kullanılması , ışık kirliliğine neden olan yansıtılmış ışık miktarını azaltacaktır
Geveze gece ışıklandırması , kısmen süsleyici amaçlı projektör , ticari ve amaçlı aydınlatma , spor sahalarında kullanılan projektörler gece yarısından sabahın erken saatlerine değin kapatılmalıdır
Yapı dış cephe ve panolarının aydınlatılması amaçlı kullanılan projektör tipi armatürler yerinde açılarla sadece aydınlatılmak istenilen alanı aydınlatacak tipte seçilmeli ve yönlendirilmelidir Olası olduğunda yakma yukarıdan aşağıya içten yönlendirilerek yapılmalıdır
Park ve bahçelerde büyük oranda gökyüzüne ışık gönderen glop tipi armatürlerin kullanılmasından kaçınılmalıdır Bunların yerine yürüyüş yollarında uluslar arası önerilerce bahşedilen değerlerde yatay ve düşey parlak düzeylerini yaratan yerinde tasarımlı direkt ya da sözdedoğrudan doğruya armatürler kullanılmalıdır

4 2 DÜRÜST AYDINLATMA NEDİR ?
“ Daha fazla ışık “ ın her açık hava ışıklandırması için tek çözüm diyenlere verilecek yanıt ; fiilen istediklerinin daha pozitif ışık değil daha iyi görülebilirliktir Eğer hatalı yerde iyi bir şey fazla fazla yapılırsa , o , fena bir şey haline kazanç Gereksiz yönlere ya da aşırı miktarda gönderilen ışık uyarı dağıtıcı ve hareketsiz kılıcı olabilir Olur Ya toplam ışıkta bir artış daha iyi görmemizi sağlayacaktır Ama daha çoğunlukla gereksinim duyulan daha iyi perdeleme veya hedeflemedir , bu nedenle ışık veren lambaların göz kamaştırıcı yüzeylerini yok halk ve alanları daha iyi görebiliriz Işıklar parlak ampuller halinde yok , sadece okumuş yerin görüleceği şekilde perdelenmelidir Bu içten görülebilirliktir Bu , bununla birlikte , bütün da astronomların gökyüzünü ışık kirliliğinin çoğundan kurtarmak için gereksinim duyduğu özelliktir
Herhangi büyük bir kentin merkezinde gece yapılan kısa bir yürüyüşte kötü tasarlanmış birçok dış aydınlatma örneğine rastlanılabilir Nedense enerjik bir ışığın iyi aydınlattığına ilişkin hatalı bir inanış vardır Bu da aydınlatılan bölgede göz kamaştırıcı bir parlaklığın oluşmasına yol açarak o bölgenin net olarak görülmesinin önüne geçer Bu enerjik lambalar çoğunlukla perdelenmemiş ve hatalı yönlendirilmiş perdesiz armatürlerden meydana çıkan ışık , aydınlatılması düşünülen bölgeden çok daha geniş bir alanı boşuna aydınlatır Yanlış açıyla yönlendirilen ışık kaynaklarıysa çok uzaklardan bile gözü alır Bilhassa yol aydınlatılmasında bu şart sürücülerin işini güçleştirir Araba sürerken önünüzde bir cadde ışığının göz kamaştıran lambasını görmemeniz gerekir Yola gitmekten fazla aracısız sizin gözünüze gelir Güvenli biçimde açık fikirli sokaklar için buna engel olmanın yolu tam kesici perdeli ışık düzenekleridir Estetik olduğu için birçok park , otel ve halk binasının çevresi küresel lambalarla aydınlatılır Küresel lambanın üst kısmından yayılan ışık ilk elden uzaya gider Reklam panolarının birçok aşağıdan yukarıya doğrultulmuş projektörlerle aydınlatılır Bu tür aydınlatmanın da büyük bir bölümü yeniden aracısız olarak uzaya gider Yukarı yönü olan ışınların en azından % 90 ‘ ı muhakkak hedefini ıskalıyor görünüyor Hemen Hemen hiç kimse bu olağandışı israfa aldırmıyor Çünkü bu az kalsın görülmeden kayboluyor Dikkati çeken ise , ıskalayan ışık yok bir şeye isabet eden ışıktır Eğer dürüst dizayn edilmiş yalnızca meslek için biçimlendirilmiş rahat , bariz ışınlar gönderecek ışıldaklar seçilirse ve şayet ; eğer yakma yeterli düzeye indirgenirse , çok miktarda ışık kirliliği engellenip elektrik tasarrufu yapılabilir
Kolay bir kural olarak eğer ışık kaynağı uzak ilk elden görülüyorsa bu fena bir aydınlatmadır İyi bir aydınlatmada göz kamaştırıcı lambayı görmezsiniz Sadece lambanın aydınlattığı alanı görürsünüz İyi düzenlenen bir dış aydınlatmada aydınlatılan bölgede gözü alan bir parlaklık oluşmaz Patavatsız ve aşırı zinde ışık kaynakları kullanılmaz İyi bir dış yakma sistemi olan kentlerde ışık kirliliği sorunu yaşanmaz Buna en hoş misal Tucson ‘ dur
Tucson , Arizona ‘ nın en büyük kentlerinden biri Buna aleyhinde Tucson da sokakta yürürken binlerce yıldızı ve samanyolunu görmek muhtemel Çünkü şehir tıpatıp La Palma ‘ da olduğu gibi bilinçli bir şekilde aydınlatılıyor Tüm cadde lambaları perdeli ve yalnızca aydınlatmaları gereken alanları , yolları ve sokakları aydınlatıyor Uzaya ışık kaçışı engellenmiş , kayıplar en üye indirilmiş durumda Böyle olunca da kentin üzerindeki parlaklık fazla eksik ve yıldızlar rahatlıkla görülebiliyor
Tucson ‘ daki bu şaşılacak ve güzel koşul 1944 ‘de çıkarılan bir yasayla gerçekleştirilmiş Bu yasanın iki amacı var : birincisi , astronomi gözlemlerini nedensiz yere bozmayacak dış aydınlatmanın sağlanması İkinci amaç ise ; kentteki güvenliği ve üretimin niteliğini bozmadan , enerji tasarrufu sağlayacak ışıklandırma aygıtlarının kullanımını teşvik etmek
Yasaya göre her iki gözlemevini merkez kabul eden 55 km çaplı daireler içinde 50 Watt ‘ ın üzerindeki bütün dış aydınlatma lambaları bütünüyle perdeli almak zorunda panolarının aydınlatılmasında 40 Watt ‘ ın üstünde ışık kaynağı kullanılmıyor Bu cins aydınlatmalar aşağıdan yukarıya içten değil de yukarıdan aşağıya dürüst yapılmak zorunda Dış aydınlatmalarda cıva buğulu lamba kullanımı ve satışı yasaklanmış Ağırlama veya amacıyla lazer ve güya yüksek yoğunlukla ışık kaynakları da fakat ışınları yatayı aşmayacak biçimde yönlendirilirse kullanılabiliyor Yasaya bir gecelik aleyhinde gelişin cezası 500 dolar
Bu yasanın çıkışıyla kentin gece görünüşü tümüyle değiştirilmiş ve şehir halkı fazla şey kazanmış Her şeyden önce her sene milyonlarca dolarlık enerji tasarrufu yapılıyor Işık kirliliği ortadan kalkmış durumda ve kentin gece görünümü güzelleşmiş Trafikteki araçların sürücüleri , yayaları fazla daha bakımlı görüyorlar Gökyüzü parlaklığı fazla azalmış ve karanlık gökyüzünde samanyoluyla birlikte binlerce yıldız çıplak gözle rahatlıkla görülebiliyor Ayrıca gözlemevleri de dar rahat gözlemlerini yürütüyorlar
Benzer uygulamaları yaşama geçiren şehir halkı ve eyaletlerin sayısı ABD ‘ de her geçen gün artıyor *