İshal Hakkında Genel Bilgiler

6İshal Hakkında Genel Bilgiler
Dışkının sulu ve sık olarak çıkmasına ishal veya diyare (diarrhea) denir İshal durumu bir hastalık olmayıp, birçok hastalıklarda görülebilen bir belirtidir Küçük çocukların ve süt çocuklarının özellikle yaz aylarında salgın gibi görülen ishallerinde barsaklarda yaşayan koli basillerinin hastalığa sebep olduğu görülmüştür



İshalle berabeı kusma, ateş, havale denilen konvülsiyonlar, çocuğun birden halsiz kalmasına neden olur Dışkının yeşil olması önemli değildir Karın ağrıları ile beraber kanlı ve müküslü bir ishal, dizanteri belirtisi olabilir Süt çocuklarında ateşsiz ve sindirim bozukluklarına bağlı ishaller sık görülür



Köpüklü ve ekşi kokulu ishal, şeker sindirimi bozukluğuna bağlıdır Dışkıda küçük ve katı beyaz parçacıkların bulunması kazein sindiriminin bozulduğunu, dışkının yapışkan ve yağlı olması yağ sindiriminin bozulduğunu gösterir Kronik yağlı ishallere steatore denir ki pankreasın bozukluğunu veya barsakta bir çeşit parazit enfeksiyonunun (Giardiasis) bulunduğunu gösterir



Büyüklerde en sık rastlanan ishaller gıda zehirlenmesi şeklinde yani salmonella ve shigella grubu bakterilere bulaşmış besinlerin yenmesi ile oluşur Bazı kimseler alerjik oldukları besinleri (keçi eti, balık, çilek, çikolata, çiğ veya ham meyve vb) yedikten sonra bile ishal olabilirler Soğuk algınlığından sonra veya heyecan, korku gibi sinirsel sebeplerle de ishal (spastik kolon) görülebilir



İnce barsakların hastalıklarından tifoda ikinci haftada bazen kanlı olabilen ishal vardır İshalin en korkulu ve ağır seyredeni kolera hastalığında görülür Dışkı pirine suyu yıkantısı şeklinde tarif edilen bir su gibi ve cok fazladır Salgınlar şeklinde görülen bu hastalıkta vücudun susuz kalması ölüme bile sebep olmaktadır



Yurdumuzda daha ziyade El Tor tipi kolera vibriyonlarının sebep olduğu parakolera şeklinde görülen hastalıkta kusma ve şiddetli ishal vardır Amipli ve basilli dizanterilerde de ishal vardır Önce hafif ateş ve kusma ile başlayan dizanterilerde dışkıda kan ve müküs bulunur



Hasta günde 1530 kere karın ağrısı, tenezm yani sık sık defekasyon hissi ile tuvalete taşınır Bir ishal karşısında asıl hastalık sebebini bulmak, ince barsakların veya kalın barsakların hastalandığını anlamak güçtür Ancak dışkının cok fazla sulu oluşu ve müküs bulunması, tenezm hissi,kalın barsakların yani kolonların hasta olduğunu gösterir



İnce barsak ishallerinde ise dışkı hem daha az sulu hem de defekasyon daha az sayıdadır Bazı hazım bozukluklarında da fermantasyona bağlı ishal görülür Besinlerdeki proteinler bakteriler tarafından parçalandığından (pütrefaksiyon), toksik parçalanma ürünleri ishale neden olurlar Karın ağrısı, gaz şikâyeti, koyu renkli ve pis kokulu bir; dışkı vardır



Bazı kronik hastalıklarda (tüberküloz, üremi vb), pellegra, anemi, hipertircidi, Crohn hastalığı, kolon kanseri ve mide ameliyatı geçirenlerde, vagotomi ameliyatı yapılanlarda da kronik ishaller vardır Ülserli kolit denilen kalın barsak hastalığı zaman zaman ateş, kanlı ishol gibi belirtilerle seyreden,sebebi tam olarak açıklanamayan kronik bir hastalıktır



İshalin tedavisi asıl hastalığın teşhisi ile başlar İlk yapılacak şey perhiz ve kaybedilen suyu organizmaya geri vermektir Daha sonra ishali kesmek üzere barsak antibiotikleri (Ampisilin, kloromisetin, sulfadiazin, sulfaguanidin, süksinil sulfatiazol, neomisin vb) ve antidiareik denilen ilaçlar kullanılmaktadır



Astranjan denilen mukozayı büzücü bazı ilaçlar (Bizmut, tannin vb) barsak hareketlerini azaltacak antispazmodik denen ilaçlar (Opium tentürü, difenoksilat, loperamid vb) doktorlar tarafından ishalli hastalara verilmektedir



5İshal Çeşitleri ve Türleri
24 saat içinde normaldeki şeklini kaybetmiş, yumuşamış ya da sıvılaşmış; gün içinde 3 defadan fazla sayıda yapılan büyük tuvalete ishal denir İshal 2 haftadan daha az süre devam ederse yeni gelişen ishal, daha uzun süredir var ise devamlı ishal adı verilir Devamlı ishal bazı klinik önemi olan kronik hastalıklar dışında çok rastlanan bir durum değildir Özellikle çocuk ve yaşlılarda ishalin bu kadar uzun sürmesi hayatı tehdit edici olabilmektedir Peki ishaller kaç çeşittir, nasıl adlandırılmaktadır?

Gastroenterit: Bulantı, kusma, ishal ve karın ağrısı gibi yakınmalarla seyreden mide ve ince barsakların birlikte tutulduğu ishale verilen isimdir

Enterekolit: Bulantı ve kusmanın eşlik etmediği; ateş, karın ağrısı ve ishal gibi yakınmalarla seyreden ince ve kalın barsakların birlikte tutulduğu ishale verdiğimiz addır

Dizanteri sendromu: Kramp biçiminde karın ağrısı, kanlımukuslu, sık ve az miktarda dışkılama olmasıdır Kişi tuvaletini yaparken ağrı oluşmaktadır Az görülen ama tehlikeli bir hastalıktır

İnce barsak tipi ishal: Bu tipte ishalde bol ve sulu dışkılama oluşmaktadır

Kalın barsak tipi ishal: Bu tip ishalde kişiler az miktarda ama sık sık tuvalete çıkmaktadırlar ve dışkının tipi çok sulu değildir

Tenezm (Ağrılı Dışkılama): Makatta kasılma ile birlikte olan, kişide şiddetli ağrı oluşturan, sık sık tuvalete çıkılan ancak tüm dışkının bir türlü yapılmadığı yetersiz dışkılama hissidir Sorunun kalın barsağın son bölümünden kaynaklandığının bir göstergesidir

Kanlı İshal: Entomoeba histolytica ismi verilen amipin yaptığı hastalıktır Genelde tropikal ve Subtropikal bölgelerde (25 derecenin üzerindeki sıcaklıklarda ve nemli bölgelerde) yaygındır Her yaşta görülebilir Amip yiyecek ve içeceklerle bulaşır Sudaki amip kistleri klorlamaya duyarlıdır Yüksek ısıda ölürler Sinekler ve hamam böcekleri de amip kistlerinin taşınmasında rol oynar Amipin Özellikleri Hasta, amipin bulaşıcı formunu (4 çekirdekli kist) ağız yoluyla alır İnce bağırsaklarda kist çatlar ve ortaya 4 tane amipçik çıkar Bunlar da ikiye bölünerek 8 amipçik oluşur Daha sonra kalın bağırsağa geçerek, hastalık yapıcı form olan trofozoid şekline dönüşürler ve olgunlaşırlar Burada su kaybına uğrayan amip, tekrar 4 çekirdekli kist formuna dönüşür ve dışkı ile atılır Dolayısı ile taşıyıcı olanların dışkısında bu kistler bulunur Kistler toprak ve suda canlı kalabilirler Amipler kalın bağırsağa yerleşerek yaralar oluştururlar Kalın bağırsağın herhangi bir yerine yerleşebilirler, ancak kan akımının az olduğu yerleri tercih ederler Acak kalın bağırsağa yerleşen her amip hastalık yapmaz Belirti ve Bulgular Kuluçka süresi 45 günle 14 ay arasında olabilir Su ile bulaşmış olan amipler daha şiddetli hastalık yapar İştah azlığı, kilo kaybı, kusma ve kanlı ishal ile seyreder Bazen hiç bir belirti gözlenmez Kalın bağırsakta delinme nadiren olur Ancak genelde kalın bağırsakta kitleler (ameboma) meydana getirirler Hastalık oluşumu genelde vücut direncinin düşmesi ile ortaya çıkar, ileri derecedeki hastalarda amip kana karışarak yayılır ve karaciğer, dalak, akciğer, beyin, deri ve idrar yollarında abseler yaparlar Karaciğer tutulduğunda (hepatik amibiazis) ateş, terleme, karaciğerde hassasiyet ve karaciğer büyümesi görülür 23 haftada tüm karaciğer tutulur Teşhis Erken tanı önemlidir Laboratuvar tetkikinde taze dışkı kullanılır Dışkıda ayakımsı uzantıları ile hareket eden amipler görülür Dışkıdaki CharcotLeyden kristalleri tanı koydurucu bir özelliktir Taşıyıcılarda 2 çekirdekli kist, hastalarda 4 çekirdekli kist görülür Ayrıca tutulan organa özgü tetkikler (röntgen, sintigrafi, ultrason gibi) gerekebilir Tedavi ve Korunma Tedavide metranidazol ve terasiklin grubu ilaçlar kullanılır Genelde 10 günlük tedavi yeterlidir Hastalıktan korunmak için temizlik, içme sularının 50 derecenin üzerine kadar ısıtılması yarar sağlar Mide asidi kistlere etkisizdir Dünya Sağlık Örgütü nün amipli dizanteri ve benzer hastalıklardan korunmak için 10 altın önerisi:

1) yiyecekleri alırken güvenilir yerleri tercih edin

2) yiyecekleri tam olarak pişirin, az pişmiş yemeyin

3) pişirdiğiniz yemekleri bekletmeden yiyin

4) yiyecekleri saklarken aşırı özen gösterin

5) buzdolabından çıkardığınız yemekleri kaynayana kadar ısıtın

6) pişmiş ve pişmemiş yiyecekleri hiç bir zaman karıştırarak yemeyin

7) ellerinizi tekrar tekrar yıkayın

8) mutfağınızın temizliği konusunda son derece titiz olun

9) yiyeceklerinizi tüm hayvanlardan (sinek, fare, böcek) koruyun

10) kesinlikle güvenilir su kullanın

İshal tedavisi öncesinde; Aşağıda yer alan özellikler dikkate alınarak ishalin tipi belirlenmeye çalışılmalı ve tedavisi buna göre olmalıdır Bu özellikler;

İshalin şekli: sulu, yağlı, kanlı, katı vb

Başlangıç zamanı: ishalin ne zaman başladığı önemlidir

Tuvalete çıkma sayısı: 24 saat içinde kaç kez çıkıldığı önemlidir

Eşlik eden belirti ve bulgular: İshalle birlikte görülebilen ateş, halsizlik, terleme, titreme gibi diğer bulguların da ishalin tanısının konulmasında önemi büyüktür

Yiyecek ya da içecek alımı: İshal olan kişinin belli bir yiyeceği yedikten sonra şikayetlerinin oluşmuş olması ya da etrafta başka kişilerin de ishal olması bize besin zehirlenmesini düşündürmelidir Besin zehirlenmeleri toplumumuzda sık görülen bir durumdur

Bunların dışında herhangi bir hayvanla temas öyküsü veya yurt dışına ya da uzak bir şehre gitme öyküsü olup olmadığı da kişinin ishalinin tanımlanmasında önemlidir

İshal olan kişilerde gözlerin çökmesi, aşırı yorgunluk ve halsizlik, dil kuruluğu, tansiyon düşüklüğü gibi belirtiler de görülebilmektedir Ağızdan sıvı alamayan, ağır susuzluğu oluşmuş olan, şiddetli kusma ve ishali, elektrolit dengesizliği, asidozu, beslenme bozuklukları, eşlik eden başka hastalığı olan hastaların izlem ve tedavisi hastanede yapılmalıdır Hastaneye başvurulmadan ishalde kesinlikle ilaç kullanılmamalıdır Özellikle doktor önerisi olmadan antibiyotik kullanımı ishali daha da şiddetlendirilmektedir Bu nedenle ishal olan kişiler mutlaka doktora başvurarak ne şekilde tedavi olmaları gerektiğini ve ilaç kullanımına gerek olup olmadığını öğrenmelidirler İshalde en önemli tedaviyi ise kaybedilen sıvı ve minerallerin yerine konulması oluşturmaktadır Halk arasında ishalle ilgili bilinen en büyük yanlış, ishal sırasında sulu gıdaların yenmesinin ishali arttıracağıdır Bu kesinlikle doğru değildir ve asla yapılmaması gerekir İshale bağlı ölümlerin pek çoğu asıl olarak bu nedene bağlı oluşmaktadır Bunun önlenmesi için Dünya Sağlık Örgütü ishal olan kişilerde kullanılmak üzere bir ağızdan yerine koyma tedavisi sıvısı formülü hazırlamıştır Bu formüle göre;

Dünya Sağlık Örgütü önerisi: 1lt suda 35 gr sodyum klorür, 25 gr sodyum bikarbonat ve 15 gram potasyum klorür’e 20 gram şeker eklenmelidir

İshali günde 3 kez ’in altında olan, sık tuvalete çıkmayan ancak ishal olduğunu düşünen ve halsiz olan kişilerde bu sıvı su kaybını düzeltmek için evde hazırlanarak içilebilir Ayrıca doktor başvurusu sonrasında da doktorun önerisiyle bu sıvı şiddetli ishali olan ancak hastanede tedavisi gerekmeyen kişilerde de evde hazırlanıp kullanılabilir Peki biz bu sıvıyı ishal olan bir kişide kendi evimizde nasıl hazırlayabiliriz?

Ev yapımı yerine koyma tedavisi sıvısı: Öncelikle 1 litre kapalı su alınarak kaynayıncaya kadar ocakta ısıtılmalı ve en az 5 dakika kaynatılmalıdır Ardından su soğumaya bırakılmalıdır Su soğuduktan sonra 1 çay kaşığı tuz, 8 çay kaşığı şeker eklenir Kaynamış suyun tadını düzeltmek için kaptan kaba birkaç kez boşaltılabilir Ayrıca hazırlanan bu sıvı her gün yenilenmeli ve bir gün önce hazırlanmış sıvı ertesi gün kesinlikle tüketilmemelidir

4İshale Neden Olan Faktörler Nelerdir?


Genellikle, yemek yediğiniz zaman, tükettiğiniz yiyecek sindirim işlemi boyunca sıvı şekliyle kalır Tipik bir şekilde, sıvılar kolonunuzda emilir ve o sırada kalan sıvı dışkının içinde şekillenir Ama, sıvılar kolonunuzdan öylesine hızlıca geçerken emilim şansları olmadığında ishal meydana gelir; bu yüzden dışkı katılaşamaz Peki, ishalin nedenleri ve tetikleyicileri nelerdir? Mide üşütmesi diye de adlandırılan viral gastroenterit ishalin en yaygın nedenidir Bu kendiliğinden temizlenen viral enfeksiyondur ve antibiyotikler genellikle bu durumda etkisiz kalır Diğer viral enfeksiyonlar rota virüs, norwalk virüs, sitomegalovirüs ve viral hepatit içerir Gıda zehirlenmesi de ishalin nedenlerinden biri olabilir Yabancı ülkelere seyahat eden insanlar, parazit, virüs ve bakteri bulaşmış su ya da yiyecek tüketerek meydana gelen gezgin ishaline yakalanabilirler Buna yol açabilecek en yaygın bakterilerden bazıları, Koli Basili, Campylobacter, Salmonella, Şigelladır Magnezyum, kemoterapi, kan basıncı ilaçları ve laksatifler (müshil) gibi ishalin sebepleri olabilecek bazı ilaçlar da vardır Laktoz intoleransı gibi malabsorbsiyon sendromları suçlu olabilir Bu nedenle, düzenli olarak ishal olduğunuzu fark ettiyseniz yediğinize özen göstermeniz önemlidir Bazen, ne tükettiğinizi takip etmenize yardımcı olsun diye, doktorlar size bir yiyecek günlüğü tutmanızı önerecektir Bazı zamanlarda, ishalin nedeni bilinmez Bazen yalnızca bir kaç gün sürer ve kendiliğinden geçer Eğer ishal hızla başlıyorsa, o zaman ishal hali parazittik, viral ya da bakteriyel bir enfeksiyona bağlanır Ama, devam ederse, kronik ishal olarak tanımlanabilir ve inflamatuvar bağırsak hastalığı, kolit , Crohn hastalığı, çölyak hastalığı ve rahatsız edici bağırsak sendromu (IBS) gibi rahatsızlıklar yüzünden meydana gelebilir Keskin ve bağırsak hareketlenmesiyle rahatılmayan mide kramplarınız olduğunu anladıysanız, o zaman ishalin nedenlerini araştırmak için bir doktora gitmeyi düşünmelisiniz Buna ek olarak, ishalle birlikte yüksek ateşiniz varsa ya da oturduğunuzda ya da kalktığınızda baş dönmesi hissediyorsanız bir uzmanla iletişime geçmelisiniz Ciddi durumlarda, ishal dezhidratasyona (su kaybı) yol açabilir On iki saatten fazla kusan ishalli bir çocuğunuz varsa, yine bir uzmanla iletişime geçmeniz iyi olur

4İshal Nasıl Önlenir?
İshalin belirtileri İshal, en fazla 6 ay2 yaş arasındaki bebeklerde görülür Yenidoğan bebeklerde anne sütüyle beslenmeden dolayı altın sarısı renkte ve günde 78 kez dışkılama normal sayılmaktadır Her bebeğin bağırsak çalışma düzeni farklı olduğu için sizin kendi gözlemleriniz çok önemlidir Bebeğinizin dışkısı normalden daha sulu ise ve daha sık ise ishal olmuş demektir İshalin diğer belirtileri de ateş, bulantı, kusma, karın ağrısı, iştah kaybı ve kilo kaybıdır İshalin Sebepleri İshal, genelde mikrobik nedenlerden dolayı meydana gelir Virüs, bakteri ve parazitlerin bulaştığı yiyecekler ve su ishale neden olabilir Boğaz, kulak ve idrar yolu enfeksiyonlarında, antibiyotik kullanımı sırasında da ishal ortaya çıkabilir İnek sütü de en çok ishale sebep olan yiyeceklerden biridir İshal süresince inek sütü yerine yoğurt vermeyi deneyebilirsiniz İshali İyileştirmek İçin Neler Yapılabilir? · İshal sırasında bebeğiniz sıvı kaybına uğrayacağı için bol sıvı tüketmesini sağlamalısınız İçme suyunu kaynatmak yararlı olacaktır Anne sütü alan bebekler emzirilmeye devam edilmelidir · Bebeğinizi yemesi için teşvik etmeli, sık sık ve az az beslemelisiniz · Bebeğinizi katı gıdalarla beslenmeye geçmişse, pirinç lapası, kuru ekmek, patates ve muz püresi gibi nişastalı yiyecekler verilmelidir Bunun yanında kaynatılmış su ve bu suyla yapılmış ayran ve taze meyve suları içirilip sıvı tüketimi artırılmalıdır · İnek sütü ile beslenen bebeklere, bunun yerine yoğurt verilebilir · Bir yaşın altındaki bebeklerde ishal kesici ilaçlar kullanılmamalıdır Eczanelerde ve sağlık kuruluşlarında bulunan tuzşeker karışımı elektrolit çözeltilerden temin edebilirsiniz İshalin Geçmemesi Eğer ishal 24 saatten fazla devam ederse, su kaybı varsa veya dışkıda kan görülüyorsa bebeğinizi mutlaka doktora götürmelisiniz Su kaybının belirtileri, bebeğin huzursuz olması fakat gözyaşının yetersiz olması, bebeğin gözlerinin ve bıngıldağının çökük olması, karın derisini çekip bıraktığınızda eski haline yavaş gelmesi, ağız ve dilinde kuruluk olması ve istekle su içmesidir

4İshal Yapan Yiyecekler
Yaz aylarında artış göstereren ishali önlemek için yediklerimize son derece dikkat etmemiz gerekmektedirYapay gıdaların çoğunlukla ishale neden olduğunu bilmekteyizÖzellikle çocukların yedikleri ve içtiklerine son derece dikkat etmesi gerekirSizler için ishale neden olan yiyeceklerden bir kısmını araştırdık ve uzak durulması gerekenleri sıraladık

ishal yapan yiyecekler:


*Peynir
*Süt
*Kafein içeren içecekler ( Çay, kahve, kola)
*Çikolata
*Aşırı şekerli, çok yağlı, aşırı baharatlı ve mayalı yiyecekler
*Kırmızı et
*Kuru meyve
*Alkollü içecekler
*Suni tatlandırıcılı, diyet yiyecek ve içecekler
*Buğday ve elenmemiş buğday unundan yapılmış yiyecekler(beyaz ekmek, beyaz makarna, bisküviler, kurabiyeler, kekler, börekler)

NOT: Bu yazımız tamamen bilgi amaçlıdır Böyle sorunlar ile karşılaşıyorsanız en yakın sağlık kuruluşuna başvurmanızı önemle belirtiyoruz