I.İnönü Savaşı

Iİnönü Savaşı
Iİnönü Savaşı Nedenleri
Iİnönü Savaşı Sonuçları



I İnönü Muharebesi, 6 Ocak 1921 tarihinde iki koldan taarruza geçen Yunan kuvvetleriyle İnönü mevzilerinde savunmada olan Ankara Hükümeti kuvvetleri arasında yapılan muharebelerdir 6 Ocak 1921 tarihine değin Uşak ve Bursa bölgesinde hazırlıklarını sürdüren Yunanlılar, TürkBatı Cephesi birliklerinin Çerkez Ethem Kuvvetlerinin Tenkili harekatı ile meşgul olmasından da faydalanarak, İnönüEskişehir istikametinde taarruza başladılar 69 Ocak 1921 tarihleri arasındaki muharebeler, örtme ve güvenlik kuvvetleri harekatı şeklinde cereyan etti İnönü mevzilerindeki muharebeler 10 Ocak 1921 tarihinde başlamış, Yunan kuvvetlerinin taarruz çıkış hatlarına çekildiği 11 Ocak 1921 tarihine kadar sürmüştür


Savaş öncesi

15 Mayıs 1919'da İzmir'i işgal eden Yunanlılar, ileri hareketa devamla Milne Hattı olarak açıklama edilen Ayvalık SomaAkhisarAydınlatılmış hattına ulaştılar 22 Haziran 1920'de iki koldan yeniden ileri harekata geçen Yunan kuvvetleri, Kuzey Grubu ile 30 Haziran 1920'de Balıkesir'i, 8 Temmuz 1920'de Bursa'yı işgal ettiler Salihli Afyon istikametinde ilerleyen Güney Grubu ise, 29 Ağustos 1920'da Uşak bölgesini ele geçirdi

Bu gelişmeler sonrasında Yunanistan ’daki seçimler gerisinde kurulan hükümet, İtilaf Devletleri ’nin güvenini açısından Anadolu ’da askeri bir galibiyet elde etmenin zorunlu olduğunu düşünmektedir öte taraftan Kral Konstantin, Meclisin açılışında yaptığı konuşmada, savaşa devam edileceğini açıkça belirtmişti Bu siyasi ortam, yeni Yunan Hükümetinin Anadolu ’da bir ileri harekata girişmesini siyasi anlamda zorlamaktaydı Batı Anadolu ’daki Türk kuvvetlerinin 1920 yılı sonlarında Çerkez Ethem Ayaklanması ile uğraşıyor olması, bu siyasi zorlama için yerinde bir askeri ortam sağlamaktaydı Sahiden de Türk kuvvetlerinin esas unsurları Çerkez Ethem kuvvetleri ile uğraş ederken cephe hattında büyük ölçüde örtme kuvvetleri bulunmaktaydı

İngiliz birliklerinin işgali altındaki İstanbul ’daki Yunan Askeri Heyeti, Batı Anadolu ’da askeri anlamda keskin bir hareketlilik olduğunu, Yunan Genel Kurmayı ’na rapor etmekteydi böylece Yunan kuvvetlerinin bir lahza önce harekete geçmesi zorunlu görülmekteydi

Güçler

Uşak Bursa hattındaki Yunan Küçük Asya Ordusu kuvvetleri, iki kolorduda, yedi piyade tümeni ve bir süvari tugayından oluşmaktadır Yunan 3 Kolordusu, İzmir Tümeni, Manisa Tümeni ve Adalar Tümeninden oluşmaktadır ve Bursa yöresinde konuşlanmıştır Yunan 1 Kolordusu ise Uşak bölgesinde dört tümenden oluşmaktadır

Türk Batı Cephesi kuvvetleri ise,

* Bursa bölgesinde

Gözetleme ve örtme görevindeki 24 Tümen Tümen, dört piyade alayı, üç süvari sınıfı bölüğü, Tümen Hücum Taburu ’ndan oluşmaktadır Ayrıca Batı Cephesi Komutanlığı alt Gökbayrak Taburu, cephenin kuzey kesiminde bulunmaktadır Bu kuvvetler, 245 subay, 5223 erat, 2266 tüfek, 27 makineli tüfek ve 10 toptur Tüfeklerden 1320 adetinde kasatura yoktur, dolayısıyla Tümenin süngü gücü 946 ’dır

Tümen birliklerinin yerleşimi ise,

* İznik Gölü kuzeyinde 2 Piyade Alayı ve iki dağ topu,
* Yenişehir kesiminde 143 Piyade Alayı, süvari sınıfı bölüğü ve iki topçu takımı,
* İnegöl kesiminde 126 Piyade Alayı, bir süvari bölüğü ve bir sahra top bataryası,
* Tümen Karargahı, bir süvari bölüğü ve hücum taburu, 32 Piyade Alayı, Tümen ihtiyatı şeklindedir

* Kütahya bölgesinde

Çerkez Ethem Kuvvetleri karşı 11 ve 61 Tümen ’ler ve 1 Süvari Sınıfı Tugayı

Keza Kütahya ve Afyon dolaylarında Güney Cephesi Komutanlığı ’na yan birlikler bulunmaktadır

Harekat planları

Türk tarafı

Türk tarafının Batı Cephesi ’nde bir harekat planı bulunmamaktadır Türk Genel Kurmayı, Çerkez Ethem sorununu çözmeden, ahenkli ordu oluşturulması sürecini tamamlamadan askeri bir harekata girişmeyi vakitsiz bulmaktadır Yunan kuvvetlerinin taarruzu aleyhinde bir Türk harekat planı, ama Yunan kuvvetlerinin ileri harekatı başladığında, zorunlu olarak gündeme gelmiştir Çerkez Ethem kuvvetlerine karşı bir harekatın uygulamaya konulmasından önce de bir Yunan taarruzu olasılığı değerlendirilmekte idi ve önplanlamalar yapılmaktaydı

Yunan kuvvetlerinin taarruzu başladığında çabucak oluşturulan harekat planına göre,

* Batı Cephesi ’nde, Çerkez Ethem kuvvetlerine karşı olan harekat geçici olarak durdurulacak, 11 Tümen ve aktarabilecek öteki birlikler hızla İnönü Cephesi ’ne kaydırılacak ve bu bölgede emin savunma yapılacaktır Çerkez Ethem kuvvetleri karşı Gediz bölgesinde 61 Tümen ile 1 Süvari Tugayı kalacaktır Çerkez Ethem kuvvetleri taarruz edecek olursa Kütahya ’ya değin oyalama muharebeleri yapılacak, Kütahya kesinkes savunulacaktır Batı Cephesi Komutanlığı hem, İnegöl ’de bulunan 126 Alay ’a, Yunan kuvvetlerini elden geldiğince oyalamasını emretmiştir Bu Nedenle Yunan taarruz planı ve kuvvetlerinin düzeni konusunda emin veri edinilmiş olacak, keza de İnönü mevzilerine şiddet kaydırmakta vakit kazanılmış olacaktır
* Güney Cephesi ’nde, Çerkez Ethem kuvvetleriyle uğraşmakta olan kıt ’alar anında Afyon ve Dumlupınar mevzilerine döneceklerdir Afyon ’daki iki alay derhal Dumlupınar mevzilerine aktarılacak ve Yunan ileri harekatı bu mevzilerde karşılanacaktır Cephe Komutanlığı tabi süvari sınıfı unsurları, İnönü mevzileri yarılacak olursa Ankara yönünü örtmek üzere hazırlanmış tutulacaktır

Batı Cephesi Komutanı Albay Mustafa İsmet (İnönü) Bey'in savunma tertibi şöyledir Mevzilerin kuzey kesimi 24 Tümen, güney kesimi ise 11 Tümen'le işgal ve savunulacaktır Polatlı'dan getirilen depo alayı ile 4 Tümen, cephe ihtiyatını oluşturacaktır

Türk üstteki komutanlığı bu ön planlamalarda, Yunan kuvvetlerinin olarak iki hattan taarruz edebileceklerini hesaplamaktadır

* Bursa ’nın doğusunda, İnegöl ’den Yalova ’ya değin olan hatta konuşlanmış Yunan kuvvetlerince, güneydoğuya,
* Eskişehir yönünde ve Uşak dolaylarında konuşlanmış Yunan kuvvetlerince kuzeydoğuya, tekrar Eskişehir yönünde

Kuzeybatıdan gelecek bir taarruz, savunulabilecek doğal mevziler vardır aynı zamanda Söğüt İnönü hattı, en gerideki mevzidir, Eskişehir ’e kadar savunmaya yerinde mevzi yoktur Daha güneyde Afyon ’a kadar olan arazi özenle incelenmiş, savunmaya uygun bölgeler bir bir belirlenmiştir

* İnönü Mevzii

İnönü Savunma Mevzii, takriben 30 kmlik bir savunma hattıdır Kazancı Deresi, mevzii ikiye ayırmaktadır Kuzeyde kalan savunma hatları, Bursa – Yenişehir – Bilecik – Söğüt yaklaşımını karşılayacak durumdadır Güneyde kalan savunma hatları ise Bursa – İnegöl – Pazaryeri – Karaköy yaklaşımını örtmektedir Mevzii, 5 Temmuz 1920 tarihinde 20 Kolordu Komutanlığı göre planlanmış, izleyen aylarda tahkimat çalışmaları sürüdürülmüştü Siperlerin koskocoman bir kısmı, “tepe siperi haline getirilmişti Belli Başlı savunma hatlarının ilerilerinde ön savunma hatları da oluşturulmuştu

Mevzilerin kuzey kesimi, ileri gözetleme mevzileri oluşturmaya olanak sağlayan arazi yapısı nedeniyle epeyce sağlam konumdadır Oysa güney kanat, Yunan kuvvetleri Mezit Vadisi ’ni aşmayı başaracak olursa, kuşatılma tehdidi altında kalırlardı Bu riski önleyebilmek için Türk tarafı, Kurşunlu güneyine düşen Kınık Boğazı ’nda, yeterince artı topçu unsurlarınca desteklenen, hareketli birlikler konuşlandırmıştır

Yunan Tarafı

Yunan harekat planı, sınırlı hedefli bir plandır Siyasi niyet, Batı Anadolu ’da askeri bir başarı elde ederek Batılı devletler karşısında haysiyet korumaktır Askeri niyet ise Bilecik Bozüyük Eskişehir bölgesinde toplanmakta olan Türk kuvvetlerini yaymak, bu kuvvetlere ait askeri malzemeyi ve demiryolu hattı ile demiryolu köprülerini imha etmektir Söz konusu demiryolu hattı, Ankara – Eskişehir hattının kuzeye yönelen ayrımıdır ve Bilecik üzerinden Adapazarı ve İzmit ’e devam etmektedir Plana kadar harekata katılan birlikler, ele geçirilen malzemenin geriye doğru taşınması tamamlanıncaya dek bölgede kalacak, ardından geri çekilecektir

General Papoulas komutasındaki Yunan Minik Asya Ordusu, harekat için üç taarruz grubu olarak düzenlenmiştir Ana Taarruz Grubu, 3 İzmir Kolordusu ’dur Kuvvetin ağırlıklı bölümü sağ kanatta olmak üzere Bursa – Eskişehir hattında taarruz edecektir Sağ kanat, Türk kuvvetlerinin Eskişehir üzerinden geri çekilmesini önleyecektir Emrindeki Taarruz Grubu, asıl grubun kuzey hattından Yenişehir Bilecik Söğüt hattından taarruz edecek olan İzmir Tümeni ’dir Güney Taarruz Grubu ise 1 Kolordu ’dur Uşak ’dan Banaz yönünde taarruz edecek olan kolordunun görevi, Türk Güney Cephesi ’nin kuzeye şiddet kaydırmasını önlemektir

1 İnönü Muharebesi Trikupis'in anılarında Avgin Savaşı olarak geçiyor ve bu savaş hakkında Yunan Generali aşağıdaki satırları yazıyor:1

Bütün gün devam eden Avgin Savaşı, en kanlı savaşlardan biri olmuştur Bizimle kıyas kabul etmeyecek dek pozitif sayıda Türkle çarpışıyorduk (General Trikupis'in kaynak belirtmeden verdiği Tarafların sayıları ve kayıplar ile ilgili bilgiler, öteki kaynaklarla çelişmekte) Türk ordusundan Yarbay Hakkı bu hususla ilgili olarak şunları yazmıştır: 'Batı Cephesi (Türk), İnünü'deki düşmandan (Yunan) sayıca fazla üstün idi' Subaylarla askerlerin hareketi sırf cesaret ve fedakarlıktan ibaretti Ama Türkler de işitilmemiş bir yiğitlik ve taassupla dövüşerek birbirini takip eden mukabil hücumlar yaptılar

Trikupis'in hatıralarından ilgili satırlar, 1İnönü Muharebesinin aşağıdaki ilgili günlerine eklenmiştir *