Hz Muhammedin ilime verdiği onem
Hz Muhammet ve bilim
Allah'a iman eden bir toplum oluşturmayı amaclayan Hz Peygamber ilme, eğitim ve oğretime buyuk onem vermiştir Onun faaliyetlerinde ve sozlerinde bilgi, oğrenme, oğretme, oğrenci ve oğretmene verilen değer cok fazla yer tutar Hadis literaturunde eğitim ve oğretime teşvik eden yuzlerce ve buna karşılık bilgisizliği yeren cok sayıda hadis mevcuttur
Bu hususta kendisine indirilen ilk vahiy de Okuemridir Dolayısıyla okumak ona ve ummetine Allah Teala'nın ilk emridir Bunun yanında Kur'anı Kerim'de bilime teşvik eden ve alimi oven ayeti kerimeler mevcuttur Kur'anı Kerim'de, Hz Muhammed (sas)'in ilahi tebliğ gorevinin eğitimoğretimden ibaret olduğu bildirilir Bu mealde şoyle buyrulur: Kitap ve hikmeti oğreten bir Peygamber gondermekle Allah mu'minlere buyuk bir lutufda bulunmuştur1 Hz Peygamber de bir hadisinde kendi gorevinin mahiyetini şoyle acıklamıştır: Allah beni bir muallim olarak gondermiş bulunuyor2 Dolayısıyla gonderildiği toplumu eğitim ve oğretime tabi tutmak onun peygamberlik gorevleri arasında bulunmaktadır Kur'an'ın ve Hz Peygamber'in teşviki, Muslumanlar arasında yazıya, ilme rağbeti ve oğrenme arzusunu artırmıştır Onun doneminde insanlar birşeyler oğrenmek icin kendisinin ve diğer oğretmenlerin yanına gelmeye başlamışlardır
Bu ilkeler cercevesinde Hz Peygamber'in eğitimoğretimle ilgili faaliyetlerine temas etmek yerinde olacaktır O, daha Mekke doneminde, kendisine vahyedilen ayetlerin yazılmasına ve bu suretle korunmasına onem vermiştir Ayetlerin coğaltılarak dağıtılmasını teşvik etmiştir Mekke doneminin ilk yıllarında Daru'lErkam'ı bir eğitimoğretim merkezi olarak kullanmıştır Burada, Kur'an ayetleri okunuyor, yazılıyor, dini bilgiler oğreniliyor ve bu bilgilerin pratik uygulaması yapılıyordu İslam'ı oğrenmek isteyenler de buraya geliyorlardı Hz Peygamber, hicretten iki yıl once Mekke'ye gelip Akabe mevkiinde Musluman olan Medinelilerin eğitimi ile de ilgilenmiş; onların isteği uzerine Kur'an'ı ve İslam'ın prensiplerini oğretmek icin Medine'ye oğretmen gondermiştir
Hicretten sonra Medine'de Hz Peygamber'in ilk ve onemli faaliyetlerinden birisi, bir ibadet mahalli olmasının yanında, aynı zamanda eğitimoğretim merkezi olan, Mescidi Nebevi'yi inşa etmek olmuştur Mescid'in bitişiğinde Suffedenilen mekanda kalan bazı sahabiler, Kur'an ve yazı oğrenmekle meşgul oluyorlardı İslam'ın temel esaslarını oğrenmek uzere Medine'ye ceşitli bolgelerden gelenlerin bir kısmı da burada kalıyordu Suffe'deki oğrenci sayısının kimi zaman dort yuze ulaştığı oluyordu Hz Peygamber burada bizzat ders verdiği gibi, Kur'an ve yazı oğretmek uzere muallimler de tayin ediyordu Ubade b Samit adlı sahabi, burada yazı ve Kur'an oğretenlerden biridir3 Hatta sadece Musluman muallimler değil, muşrik muallimler de yazı oğretiyordu Nitekim Bedir savaşında Muslumanların eline esir duşen muşrik askerlerden okuryazar olup da kurtuluş fidyesi verecek parası bulunmayanlar, on Musluman cocuğuna yazı oğretmek suretiyle serbest bırakılmışlardır Zeyd b Sabit bu şekilde Arapca okuma yazma oğrenmiştir Şuphesiz bu uygulama, o donemin şartları dikkate alındığında muazzam bir gelişmedir Ahmed b Hanbel'in naklettiği bir rivayet, muşrik esirlerin yazı oğretmesiyle ilgili uygulama hakkında bilgi ve ipucu verici mahiyettedir Buna gore bir gun oğrencilerden birisi ağlayarak babasının yanına gelir Babası nicin ağladığını sorar Cocuk, oğretmeninin dovduğunu soyler Babası Kotu adam! Bedir'in intikamını alıyor4 der Biraz sonra temas edeceğimiz uzere, Hz Peygamber'in eğitiminde şiddete yer yoktur Fakat muşrik oğretmenin bu davranışından, eski gelenekte dayağın bulunduğu anlaşılmaktadır Ancak yukarıdaki olaydan Hz Peygamber'in haberinin olup olmadığına, haberdar olduysa ne gibi bir tavır takındığına dair bilgiye rastlayamadık
Hz Peygamber, Mescidi Nebevi'ye ilim oğrenmek icin gelenleri, Allah yolunda mucahede edenlerle bir tutmuştur5 Kısa sure sonra Mescidi Nebevi ve Suffe ihtiyacı karşılayamaz duruma gelince Medine'de yeni eğitim mekanları faaliyete gecirilmiştir Kaynaklar, onun sağlığında Mescidi Nebevi'nin dışında Medine'de dokuz mescid daha bulunduğunu nakletmektedirler Bu mescidlerde Hz Peygamber sohbet yaptığı, namaz kılındığı gibi eğitimoğretim faaliyetlerinin yurutulduğu de muhakkaktır
Hz Muhammet ve bilim
Allah'a iman eden bir toplum oluşturmayı amaclayan Hz Peygamber ilme, eğitim ve oğretime buyuk onem vermiştir Onun faaliyetlerinde ve sozlerinde bilgi, oğrenme, oğretme, oğrenci ve oğretmene verilen değer cok fazla yer tutar Hadis literaturunde eğitim ve oğretime teşvik eden yuzlerce ve buna karşılık bilgisizliği yeren cok sayıda hadis mevcuttur
Bu hususta kendisine indirilen ilk vahiy de Okuemridir Dolayısıyla okumak ona ve ummetine Allah Teala'nın ilk emridir Bunun yanında Kur'anı Kerim'de bilime teşvik eden ve alimi oven ayeti kerimeler mevcuttur Kur'anı Kerim'de, Hz Muhammed (sas)'in ilahi tebliğ gorevinin eğitimoğretimden ibaret olduğu bildirilir Bu mealde şoyle buyrulur: Kitap ve hikmeti oğreten bir Peygamber gondermekle Allah mu'minlere buyuk bir lutufda bulunmuştur1 Hz Peygamber de bir hadisinde kendi gorevinin mahiyetini şoyle acıklamıştır: Allah beni bir muallim olarak gondermiş bulunuyor2 Dolayısıyla gonderildiği toplumu eğitim ve oğretime tabi tutmak onun peygamberlik gorevleri arasında bulunmaktadır Kur'an'ın ve Hz Peygamber'in teşviki, Muslumanlar arasında yazıya, ilme rağbeti ve oğrenme arzusunu artırmıştır Onun doneminde insanlar birşeyler oğrenmek icin kendisinin ve diğer oğretmenlerin yanına gelmeye başlamışlardır
Bu ilkeler cercevesinde Hz Peygamber'in eğitimoğretimle ilgili faaliyetlerine temas etmek yerinde olacaktır O, daha Mekke doneminde, kendisine vahyedilen ayetlerin yazılmasına ve bu suretle korunmasına onem vermiştir Ayetlerin coğaltılarak dağıtılmasını teşvik etmiştir Mekke doneminin ilk yıllarında Daru'lErkam'ı bir eğitimoğretim merkezi olarak kullanmıştır Burada, Kur'an ayetleri okunuyor, yazılıyor, dini bilgiler oğreniliyor ve bu bilgilerin pratik uygulaması yapılıyordu İslam'ı oğrenmek isteyenler de buraya geliyorlardı Hz Peygamber, hicretten iki yıl once Mekke'ye gelip Akabe mevkiinde Musluman olan Medinelilerin eğitimi ile de ilgilenmiş; onların isteği uzerine Kur'an'ı ve İslam'ın prensiplerini oğretmek icin Medine'ye oğretmen gondermiştir
Hicretten sonra Medine'de Hz Peygamber'in ilk ve onemli faaliyetlerinden birisi, bir ibadet mahalli olmasının yanında, aynı zamanda eğitimoğretim merkezi olan, Mescidi Nebevi'yi inşa etmek olmuştur Mescid'in bitişiğinde Suffedenilen mekanda kalan bazı sahabiler, Kur'an ve yazı oğrenmekle meşgul oluyorlardı İslam'ın temel esaslarını oğrenmek uzere Medine'ye ceşitli bolgelerden gelenlerin bir kısmı da burada kalıyordu Suffe'deki oğrenci sayısının kimi zaman dort yuze ulaştığı oluyordu Hz Peygamber burada bizzat ders verdiği gibi, Kur'an ve yazı oğretmek uzere muallimler de tayin ediyordu Ubade b Samit adlı sahabi, burada yazı ve Kur'an oğretenlerden biridir3 Hatta sadece Musluman muallimler değil, muşrik muallimler de yazı oğretiyordu Nitekim Bedir savaşında Muslumanların eline esir duşen muşrik askerlerden okuryazar olup da kurtuluş fidyesi verecek parası bulunmayanlar, on Musluman cocuğuna yazı oğretmek suretiyle serbest bırakılmışlardır Zeyd b Sabit bu şekilde Arapca okuma yazma oğrenmiştir Şuphesiz bu uygulama, o donemin şartları dikkate alındığında muazzam bir gelişmedir Ahmed b Hanbel'in naklettiği bir rivayet, muşrik esirlerin yazı oğretmesiyle ilgili uygulama hakkında bilgi ve ipucu verici mahiyettedir Buna gore bir gun oğrencilerden birisi ağlayarak babasının yanına gelir Babası nicin ağladığını sorar Cocuk, oğretmeninin dovduğunu soyler Babası Kotu adam! Bedir'in intikamını alıyor4 der Biraz sonra temas edeceğimiz uzere, Hz Peygamber'in eğitiminde şiddete yer yoktur Fakat muşrik oğretmenin bu davranışından, eski gelenekte dayağın bulunduğu anlaşılmaktadır Ancak yukarıdaki olaydan Hz Peygamber'in haberinin olup olmadığına, haberdar olduysa ne gibi bir tavır takındığına dair bilgiye rastlayamadık
Hz Peygamber, Mescidi Nebevi'ye ilim oğrenmek icin gelenleri, Allah yolunda mucahede edenlerle bir tutmuştur5 Kısa sure sonra Mescidi Nebevi ve Suffe ihtiyacı karşılayamaz duruma gelince Medine'de yeni eğitim mekanları faaliyete gecirilmiştir Kaynaklar, onun sağlığında Mescidi Nebevi'nin dışında Medine'de dokuz mescid daha bulunduğunu nakletmektedirler Bu mescidlerde Hz Peygamber sohbet yaptığı, namaz kılındığı gibi eğitimoğretim faaliyetlerinin yurutulduğu de muhakkaktır