Hipnoz Ve Adli Hipnoz

Hipnoz Ve Adli Hipnoz izmirde hipnozla çare izmirde hipnoz hipnoz izmir Bu bölümde hipnoz hakkında genel bilgiler verilecek ve hipnozun adli yönü özetle tartışılacaktır Hipnozun soruşturma nedeniyle kullanımı, hipnoz altındaki bir kişiye karşısında işlenen suçlar ve hipnotik telkinle bir kişiye kabahat işlettirilmesi ve hipnozun hangi durumlarda tedavi amaçlı kullanılabileceği vb gibi konular hipnozun adli yönüyle bağlantılı olmakla birlikte bu konulara derinlemesine girilmeden yalnızca düşünce verme amaçlanmaktadır Tasvir Jurnal yaşamda alışılagelmiş olarak bilinçte bir takım değişikliklerin olduğu durumlar görülür Maddi veya psikolojik gerginlik durumları, alışılagelmiş uyku kurnazlık döngüsü ve bazı psikoaktif maddelerin kullanıldığı durumlar misal olarak verilebilir Bilinç, dikkatin emin bir noktada odaklanmasını sağlayacak bir şekilde kararsız Hipnoz çevrenin farkındalığının azaldığı ve dikkatin belirli bir noktada toplanabildiği bir bilinç değişikliği durumu olarak tanımlanabilir Tarihi Trans yaşantılarının geçmişi, fiziksel ya da ruhsal hastalıkların sağaltımında kullanıldığı Antik Yunan’a değin uzanır Şaman kültürlerinde de iyileştirici, hipnotik bir durum sayılabilecek transa geçerek hastasına yardımcı olmaya çalışırdı Bu tedavi yalnızca iyileştirici ve hastanın yok, o kadar çok seyircinin de transa girdiği bir merasim biçiminde yapılırdı Psikoterapinin içinde bir fenomen olarak hipnozu, öncelikle 18’inci yüzyılda Franz Anton Mesmer tarafından bugün strese ast ve psikosomatik hastalıklar olarak tanıdık hastalıkların tedavisinde alternatif bir usul olarak kullanmasıyla görüyoruz Hipnozun yapılmasına karşısında olan görüşlerin olmasına karşın, hipnoz kullanılmaya devam etmiştir Janet 1907 yılında hafızanın bölümlerden oluştuğunu, bilgilerin bilinç dışarıda değişmeden saklandığını ve hipnozla bu bilgilere ulaşılabileceğini ileri süren bilinçdışı modelini ortaya attı Breuer ve Freud hipnotik yaş geriletme yöntemini histerik semptomları tedavi etmek için kullandılar ve bilinçdışı belirleyicilerle biliç düzeyindeki semptomlar arasındaki ilişkiyi gösteren teorilerini geliştirmeye başladılar “Hipnoid durumlar histerik semptomatolojinin yapıtaşları olarak görüldü ve biliçdışı çatışmaların kaynağı olmaktan fazla sonucu olarak kabul edildiler 20’inci yy’ın başında hipnozun klinik kullanımı fazla az olmakla birlikte yeni tedavi teknikleri geliştirildi İkinci Dünya Savaşı esnasında ordudaki psikiyatristler “travmatik nevroz adı verilen hastalığın tedavisinde hipnozu yardımcı bir teknik olarak kullandılar 1950’li yıllarda Stanford Hipnotik Yatkınlık Skalasının geliştirilmesiyle hipnotik fenomenler laboratuarda incelenmeye başlandı 1950’li yılların ortasında Amerikan Tıp Birliği ve Amerikan Psikiyatri Birliği hipnozu resmi bir çare yöntemi olarak kabul etti Hipnozla İlgili Bilinmesi Gerekenler Hipnoz uyku değildir: Bu hatalı anlayış kelimenin kendisinden kaynaklanmaktadır Yunancada “hypnos uyku demektir Hipnozdaki birey uykuda değil, bilakis kurnaz ve tetiktedir Uykuda olduğu gibi çevrenin farkındalığı azalmıştır lakin odaklanmış dikkati artmış ve yoklama altındadır Hipnoza aşinalık kişiden kişiye tarafından değişir, cümbür cemaat hipnoz olmayabilir: Hipnoza aşinalık muhakkak bir kişide ölçülebilen, kararlı ve sürekli bir durumdur Tıpkı zekada olduğu gibi aynı kişide 30 takvim bir süre aralıklarıyla bile ölçüldüğünde sabit kaldığı gösterilmiştir Hipnoz birisine yapılan bir şey değildir: Hipnotizör tıpatıp Sokratik bir öğreticide olduğu gibi zaten olan bir becerinin farkına varılmasını sağlamaktadır Bunun bilinmesi hep hipnotizörü ayrıca de hastanın anksiyetesini (bunaltısını) azaltır Içten yapılan bir hipnotik indüksiyon (trans ya da hipnotik duruma geçiş yöntemi) hastaya hipnotik kapasitesini ya da bu kapasitenin yokluğunu gösterir Kadın ve erkek arasında hipnoza yatkınlık açısından bir çeşitlilik yoktur Hipnoza yatkınlık telkine aşinalık ya da güçsüz beceriklilik değildir Tersine dikkatini yoğunlaştırabilme yeteneğidir ve çoğunlukla önemli psikotik ya da nörolojik bir bozukluğun olmamasıyla yakından bağlantılıdır Hipnoz kendi içinde tehlikeli bir yöntem değildir: Hipnoz selim (iyi kalpli) bir uygulamadır ve hastalar tarafından kolaylıkla tolere edilir Hipnozun kendisi çare edici değildir: Hipnoz bir tedavi yok, tedavi için bir araçtır Çare sonuçları hangi terapi kapsamında kullanıldığına tarafından belirlenir Hipnozun kullanıldığı yerler Hipnoz, alışkanlıkların değiştirilmesi, kilo kontrolü, uykusuzluk, anksiyete ve fobik durumlar, psikosomatik sorunlar ve sızı gibi farklı alanlara yönlendirilmiş tıbbi ve psikiyatrik hastalıkların tedavisinde muavin bir usul olarak kullanılır id Misal olarak sigarayı vazgeçme tedavisinde 1) sigara içmenin sağladığı maddi rahatlığı karşılayan bir alternatif 2) kendini gözlemlemeyi ve denetlemeyi kolaylaştırıcı 3) davranışın değiştirilmesinde olumlu yönde destekleyici 4) sigaranın sağladığı fazla pekiştirici etkiyi azaltıcı 5) sigara içme davranışının bilişsel yeniden yapılandırmasını kolaylaştırıcı olarak çeşitli faktörler üzerinde etkili olarak yardımcı olabilir İçtiğinde sigaranın tadını kötü bulacağı ve kendisini fiziksel olarak kötü hissedeceği şeklindeki yaklaşımın hastayı terapiste bağımlı kılabileceği, bu nedenle kendini güçlendirici ve sigara içme dürtüsü geldiğinde kendi başına uygulayabileceği bir stratejinin uygulanması önerilir Hipnoz ve kabahat Hipnoz bir beyin yıkama yöntemi değildir Yoğun ve uzun süreli telkinlerle bir insana kabahat işlettirilmesi ile hipnozun tıbbi kullanımı birbirinden farklı değerlendirilmesi gereken konulardır Hipnotik telkinlerle bir insana temel ahlaki değerlerine tutarsız bir suçun işlettirilmesi mümkün görülmemektedir Her ne kadar bir takım hukukçular hipnozun şuur ve irade serbestisini etkileyip, cinayet sorumluluğunu azaltabilecek bir arızi sebep olarak görüyorsa da; hipnozdaki kişinin iradesinin ortadan kalkmayacağı ve her türlü telkine koşulsuz itaat söz konusu olmadığı düşünülecek olursa, hipnoz altındaki kişiye karşısında işlenen suçlardaki kabahat unsurlarının özenle ele alınması gereklidir Hipnozla tedavinin yasal yönü Bir tıbbi girişimin hukuka uygunluğunun şartları tedavi amacına karşın olması ve hastanın aydın onayıdır Hipnozda çare amacı var kabul edilmektedir Bu yüzden hipnotik telkinin hukuka aykırı olmadığı anlaşılır Fakat hastanın aydınlatılması ve rızasının alınmasında yüksek özen beklenir Hipnozun adli kullanımı Hipnozun yasal amaçlarla kullanımı daha fazla tanıkların ya da kabahat kurbanlarının hafızalarını güçlendirmek için kullanılagelmiştir ABD’nin California eyaletinin Chowchilla kentindeki bir otobüs kaçırma vakasında olduğu gibi bazı durumlarda yararlı olmuş bir yöntemdir Bu vakada şöför hipnoz aşağıda otobüsü kaçıran şahısların plaka numarasını hatırlayabilmiş ve yakalanmalarını sağlamıştır Hipnozun bu amaçla kullanılmasına iki manâlı noktadan itiraz gelmiştir Birisi hipnoz altındaki anımsama işlevindeki konfobülasyon yani boşlukları doldurma yönüdür Kişinin hipnoz aşağıda hipnotizörü sevindirmek kaygısıyla gerçekten hatırlamadığı boşlukları konuyla hiç ilgisi olmayan şeylerle doldurmasıdır Bu şekilde yanlış bilgi veren kişiye “dürüst palavracı denir Diğeri de hipnoz süreci içindeki “somutlaştırma dır Hipnoz yapılan kimse bu durumda farklı veya yeni bir veri vermese de hipnozdan çıktıktan sonra hatırladıklarının doğruluğuna olan inancı artar ve tanık sandalyesinde söylediklerinden hipnoz yapılmadan olabileceğinden daha emindir bu nedenle hipnoz yapılan kişilerin şahitliğinin geçerliğinin tehlikeye düşebilmektedir 1985 yılında ABD’in Kalifornia eyaletinde çıkarılan bir kanunla, tanıkların belirtilen ilkelere uyularak yapılan hipnoz altındaki soruşturmadan sonraki şahitliklerini kabul eden bir kanun çıkarılmıştır Bu ilkeler: hipnozun, soruşturmadan egemen ve konusunda bilirkişi bir psikiyatrist veya psikolog göre yapılması; şahidin hipnoz öncesi hatırladıklarının kaydedilmesi; hipnoz seanslarından önce, hipnoz sırasında ve sonrasındaki tüm iletişimlerin kaydedilmesidir Adli amaçlı kullanılan ülkelerde Hipnoz, rutin soruşturma yöntemleri yerine kullanılmamaktadır Derin hipnozda bile olsa istemli olarak yalan söylenebilir Bu ve daha önce sanılan nedenlerle hipnoz altında elde edilen bilgilerin hipnozdan egemen bir yolla doğrulanması gereklidir Hipnoz altında bilgi verecek şahitlerin kültürlü rızalarının alınması gerekirHipnozun, kriminal araştırmalarda doğruyu bulmak için eşi bulunmaz bir silah olduğu ispatlanamamıştır Hipnoz araştırmaları demin belirli bir sonuca ulaşmadığından ne vakit, nasıl kullanılacağı ve etkin bir şekilde kullanılıp kullanılamayacağı soruları az önce cevapsızdır Kaynaklar 1 Pratt GJ; A Clinical Hypnosis Primer Psychology & Consulting Associates Press, California 1984 2 Guttmacher MS; The Role of Psychiatry in Law Charles C Thomas Publisher, Illinois 1968 3 Spiegel D; Hypnosis (American Psychiatric Press textbook of psychiatry; editörler: Hales RE, Yudofsky SC, Talbott JA American Psychiatric Press, Inc Washington 1994)’de 4Bryan WJ; Hypnosis and crime (Legal Aspects of Hypnosis, Charles C Thomas Publisher, Illinois 1962)’de 5Dywan J, Bowers K: The use of hypnosis to enhance recall Science 1983; 222:184185 6Frankel FH; Adult Reconstruction of Childhood Events in the Multiple Personality Literature Am J Psychiatry 1993; 150:954958 7 Orne MT, Dinges DF, Bloom PB; Hypnosis (Comprehensive Textbook of PsychiatryVI; Ed Kaplan HI, Sadock BJ, Williams & Wilkins, Baltimore 1995)’de 8 Aşçıoğlu Ç; Tıbbi Yardım ve Elatmalardan Doğan Sorumluluklar Tekışık Ofset Tesisleri, Ankara 1992 9 Hancı İH; Hekimin Yasal Sorumlulukları (Tıbbi Hukuk) Egem Tıbbi Yayıncılık, İzmir 1995 10 Gözübüyük AP; Türk Canice Kanunu Açıklaması Kazancı Hukuk Yayınları, İstanbul 1980; Cilt 1, s: 189 11Ersoy MA, Hancı İH Hipnoz ve Adli Hipnoz Adli Psikiyatri içinde Hancı İH MedYay , İzmir1997 Mehmet Akif Ersoy* – İHamit Hancı* Ege Üniv Tıp Fak *Psikiyatri *Adli Tıp AD Hekim ve Yaşam MayısHaziran 1999, Sayı:6, pp:1214