Hiperaktif Tedavisinde Uzmana Düşen Görevler

Hiperaktif Tedavisinde Uzmana Düşen Görevler Bu çocuklar hareketlerini denetleyemezler Bu yüzden öğrenme problemleri kaçınılmazdır Fazla görsel uyarıcıların hareketi arttırdığı, yeni acayip karışık uyarıcılar ise hareketi azaltıp dikkatin yoğunlaşmasına neden olduğu gözlenmiştir Hiperaktif çocuklara değişik kısıtlamalar getirilmeden hazırlık evresinden geçirilmelidir ilk olarak dikkatin dağılmasını önleyici bir çevrenin yaratılması gerekir Hem gevşeme ve empülslerin denetleme altına alınmalarım sağlayacak alıştırmalar yaptırılmalıdır(Davaslıgil1990s:15) Bu Vesileyle terapistin (uzmanın) uyarı etmesi gereken bazı noktalar vardır 1 Terapist hakiki nesneler ve aktüel gerçeklerle meşgul olur Terapist çocuğun gözünde çoğunlukla kendisi çocuksu hareketler yaparak gerçekçi olur aynı zamanda terapist öteki yetişkinlerden daha zinde ve kabullenici olmalıdır Çocuk genel olarak kendi etrafındaki tavır örneklerin anlayamaz 2 Terapist direkt konuşarak çocukla diyalog kurar ve karşılıklı hitabe etkin ışık halkası kazanç Duyguların ve düşüncelerin ifadesi mantıklıdır Terapist çocuktan davranışlarının sebebini dolambaçlı yoldan öğrenir Büyüklerle kıyaslanınca çocuğun bilgi aktarımı daha derme çatma ve hafiftir MrBrody çocuklara güvenmenin, onları desteklemenin, öğüt vermenin geçerli teknikler olduğunu düşünüyor, lakin çocukların bazen bu güveni ve desteği bozabileceği ve kötüye kullanabilecekleri konusunda da uyarıyor 3 Terapist yardımsever savunma ve müdafalara engel olmaz Terapist eğitici çabalar içinde çalışmalıdır, çünkü çocuğun savunma mekanizması terapisti yanıltabilir Keza çocuğun terapi esnasında savunma mekanizması (kuvvetsiz ise) kuvvetlenmeli sert savunma davranışları da azalmalıdır Terapist kaslı, yardımcı savunmalara engel olmamalıdır ama patolojik (rahatsızlık derecesinde saldırgan ve saldırgan) davranışlarla ilgilenmeli bunların üstüne çalışmalıdır 4 Terapist dinamik ile ilgilenir; kalıtımsal ya da madde ile değil Geçmiş deneyimler araştırılmamış ve üzerinde durulmamışsa terapist hiperaktif çocuğun geçmiş yaşantılarını da araştırmalı ve gözönüne almalıdır (Schaefer 1983 s328329) Olur Ya de başarılı usul özöneri'dir Bu yöntemde, hiperaktif çocuklar bilişsel davranışları üstünde, sözel denetleme etmeleri için eğitilmektedirler Rus fizyoloji uzmanı Luria göre ortaya atılan bir teoriden kaynaklanmıştır (1961) Bu teoriye kadar konuşma, adi bir çocukta, hareketleri hızlandırma) a hizmet etmektedir Bu usul belirtilen aşamalara bölünebilir Önce uzman kişi verilen bir işi yaparken, bununla birlikte ne yaptığını da sözle anlatır daha sonra çocuk, bu bilirkişi kişinin denetimi aşağıda bahşedilen bir işi yapar (bununla birlikte bu kişi çocuğun davranışları üzerinde, izah etme yapar) Daha sonraki aşamada çocuk yüksek sesle ne yaptığın) açıklarken, verilen işi yerine getirmeye çalışır Son aşamada ise çocuk, alçak ses halinde ve gittikçe daha sessiz olarak içinden yeniden suç işlemek suretiyle, kendi kendine komut vererek ödevi tamamlar Çocuğa, çoğu kez mükemmel bir iş yaptığını kendi kendisine söyleyerek, yaptığı iş karşılığında kendini böylece ödüllendirmesi öğretilir (Mechenbaum'un hiperaktivite tedavisinde, kayda değer sonuçlar sağlandığı bunun okul içi etkinliklerde de olumlu ve daimi etkilere sahip olacak kadar yardımcı olduğu konusunda veriler, gün geçtiktçe artmaktadır (Romney 1988, s: 45) Örneğin, bir projede hiperaktif çocuklar kendi kendilerine direktif vermeleri için eğitilmişlerdir Eğitilmeden önce bu çocukların çabuk ve dikkatsizce hareket etmeleri nedeniyle farklı alanlara yönlendirilmiş görevleri sürdürürken yanlış yaptıkları saptanmıştır Bu yöntemle yapılan eğitimde deneyci şekilleri boyamak, çızgeleri kopya etmek gibi dağıtılmış işleri yaparken, çocukların nasıl hareke! etmeleri gerektiğini kendi davranışlarıyla bana kalırsa göstermiştir Keza deneyci her bir işi yaparken, nasıl yapması gerektiğini sözel olarak da belirtmiştir Yüksek sesle düşünme örneğini çocuklara göstererek, itinalı çalışmalarını da söze! olarak pekiştirmiştir Şimdi ne yapmam gerekiyor? Evet dağıtılmış çizgilerle resmi kopya etmemi istiyorsunuz Şimdi ben devlete ait yavaş ve dikkatli çizmeliyim ağır ağır çizgiyi aşağıya dürüst, evet cilalı şimdi sağa doğru, daha sonra azıcık aşağıda ve sağa bitmiş, şu ana dek iyiydim' Bu şekilde örneği de görerek, çocuklar kendi kendilerine uyarmayı öğrenmişlerdir Bu çalışmanın sonunda bu cins alıştırmalara alt olan çocukların, ast olmayanlara oranla daha fazla metodik davrandıkları saptanmıştır Bireyin kendisine yönergeler vermesi sonucunda davranışının bir yüzünde görülen olumlu etkinin öteki yüzlerine de yayıldığı ve süreklilik kazandığı Baum'un bulguları tarafından kanıtlanmaktadır (Davaslıgil 1998, s: 69) Tedavide buna alternatif olan diğer bir yöntem, hiperaktif çocuğun sakinleşmesi için rahatlama tekniğinin kullanılmasıdır Kas gelişmesi olarak aşina bir yöntem uygulanarak çok daha gizli bu ruhsal duruma ulaşabilir Bu teknik, sistematik bir şekilde, dağıtılmış kasların uyarılması ve gevşetilmesini kapsar Rahatlamaya ulaşmanın diğer bir yolu da kişiye psikofizyolojik durumu hakkında bilgi vermek, kendi kontrollerini gerçekleştirmelerini salğamaktır (Romney, 1988 s: 45) id Çocuğun kendini kontrol altına almasında yararlı olan bir öteki etkinlik rüıü de zamanla büyüyen faaliyetlere dayanan bir görevi sürdürmektir Dikkati çabuk dağılan çocuğun dikkatini yoğunlaşmak için akıldan çıkarılmaması gereken nokta durmadan, verilen görevin karmaşıklığının artırılmasıdır (Davaslıgil 1990, s: 16) Douglasin hiperaktif çocuklar için tanımladığı kendini yön belirleme programının prensiplerine kadar seçilen alıştırmalar, yalnızca titiz bakma dinleme, hareket etme doğrultusunda çözülebilen ve bir plan veya taktik geliştirmeyi gerektiren alıştırmalardır Çocuğa kendi problem çizme metodunun bazı zorluklara sebep olduğu ve ona daha iyi yollar öğretileceği açıklanıl' Alıştırmaya başlamadan önce alıştırmanın gerektirdiklerini ve nasıl çözeceğini sesli olarak söylemesi istenir daha sonra terapist bu nesil davranışları sergileyerek, hedef ve stratejilerini sözelleştirerek bir problemin çözümünde model olur Mesela terapist bir yapboz bulmacası yapıyorsa, parçalan renklerine, düz oluşlarına tarafından nasıl organize ettiklerini yüksek sesle anlatır Eğer bir labirentle çalışıyorsa tercih noktalarında durma ve bir sonraki adımı planlama ihtiyacını vurgular (CognitiveBehavior Modification 1977) Bazı alıştırmalarda çocuk ve terapist sırayla birbirlerine izlemeleri gereken yönergeleri verirler Mesela bir alıştırmada, çocuk veya terapist bir diğerinin görmeyeceği şekilde bir panonun arkasından renkli bloklarla bir şekil oluşturul' Yaptığı her aşamayı yüksek sesle anlatması gerekir Öteki kişinin görevi bu yönergeler doğrultusunda aynı şekli oluşturmaktır Terapist çocuk için model olurken, bilinçli olarak yanlışlar yapar ve ağırbaşlı bir şekilde bu hataları nasıl düzelteceğini düşünür Kullanılan alıştırmalar değişik oyunlar, problemler, bulmacalar, konut problemleri ve projeleri ve akademik ödevler şeklindedir Bunların yanısıra kuklalarla veya bir yaşıtla oynama durumları da yaratılmaktadır Keza bu çocukların dürtüsel eğilimlerini sözel olarak denetleme ettiği farkedildiği an onun kendisiyle gittikçe alt sesle konuşmasına muavin olunur, en sonunda özelleştirme ayrıntılarıyla sessiz ülkü gelir bununla birlikte kazandığı bu becerileri ve stratejileri oyunda, evde okulda uygulaması istenir Stratejilerin terapi ortamı dışına genelleştirilmesinde aile ve öğretmene yardımcı terapistler olarak manâlı roller düşmektedir Aile ve öğretmenin etkin modeller ve pekiştiriciler olabilmeleri için her türlü takviye yapılır (CognitiveBehavior Modifîcation 1977) Barkley, Copeland ve Sivage (1980) 6 karakter bir hiperaktif çocuk gurubunu, öztelkin ve özyoklama tekniklerini kullanarak, 6 hafta her tarafında tedavi altına almışlardır Sonuçtan, o derece etkilenmişlerdi oysa; bu tekniğin, sınıl' ortamında doğan, okul ya da sosyal çevre ile ilgili problemlerin çözümü için olduğu dek, sınıf öğretmenlerinin asgari düzeydeki denetimleri ile çocukların kendi davranışları üzerindeki denetimlerinde de son derece yardımcı olabileceğini sonucuna varmışlar Kendall ve Zupon (3981) da, ister kişisel, ister gurup çalışması şeklinde olsun, öztelkin tekniğinin aynı ölçüde etkin olabildiğini bulmuşlardır (Romney, 198S s 46) İstendik davranışlar kazındın lirken bir yandan beğenilmeyen davranışların ortadan kaldırılmasına dayanan tavır değişiklik tekniklerinin yanında bilişseltavır değiştirme teknikleri ile de bu çocuklarda problem çözme ve kendilerini akort etme davranışları geliştirmeye çalışılmaktadır Kişinin böylece davranışını denetleme etmeyi öğrenmesi amaçlanmaktadır Bir öteki müdahale yöntemi de dikkat eksikliği problemi olan çocukların anne babalarına verilecek aile eğitimi ile onların çocuklarının tavır problemleriyle baş edip kontrol etmelerinde zorunlu becerileri onlara kazandırmaktır (Wong, 1991) Kaynak: DonusumSokagi