heyelan oluşumunda etkili olan faktörler

heyelan oluşumunda etkin olan faktörler

heyelan oluşumunda etkin olan faktörler

Heyelan (toprak kayması);

Eğimli yüzeyler üstünde yer alan malzemenin(taş,toprak)yerçekim inin etkisiyle, eğim yönünde kayarak aşağıya inmesine heyelan denir

Heyelan Oluşumunda:

1Kuvvetli Eğim

2Bol Yağış

3Tabakaların Yapısı

4Tabakaların Duruşu etkilidir

Doğal kaya, zemin, yapay dolgu veya bunların bir ya da birkaçının bileşiminden oluşan işlev malzemesinin, yerçekimi, yerbilim ve su içeriği gibi doğal ve doğal olmayan öteki faktörlerin etkisi aşağı eğim yönünde hareketiyle sonuçlanan bir sürece verilen isimdir Heyelan; çamur akması, moloz akması, kayma, kaya düşmesi ve kaya devrilmesi gibi terimlerin genel tanımlayıcısıdır İnsanlık tarihi her tarafında oluşan heyelanlar bugüne değin çoğu kere büyük can ve mülk kayıplarına neden olmuştur Son derece zalim olan bu doğa olayını iyi tanıyıp, oluşumlarını önceden saptama yapabilmek için tatmin edici çalışmaları gerçekleştirmek ve olası bir afetin zararlarını azaltabilmek için zorunlu önlemleri elde etmek, insanların başta gelen görevlerinden biri olmalıdır

Ülkemizde öteki doğal afetler gibi heyelan da kayda değer bir yer tutmaktadır Heyelan hemen her yıl ülkemizin böylece çok uygun görülmekte, büyük can ve mülk kayıpları olmakla beraber büyük acılar yaşanmaktadır 2001 yılına değin Türkiye de 155 defa heyelan meydana gelmiş ve 105 kişi hayatını kaybetmiştir

Zonguldak başta olmak üzere Giresun, Kastamonu ve Bingöl illeri toprak kayması meydana gelen illerin başında yer alırlar Son zamanlarda ise Rize, Giresun ve Trabzon illerinde özellikle yağışlar dolayısıyla fazla sayıda heyelan oluşmuş, bununla birlikte ölü ve zarar görmüş sayısı artmıştır Türkiye dünyanın verimsiz,yarıkurak bölgesinde yer almaktadır bu nedenle büyük bir bölümünde sözde kurak iklim görülmektedir Bu iklimin özelliği; fazla yağışsız geçen bir dönemi bol yağışlı bir dönemin izlemesi, ani ve şiddetli yağışların ve ani sıcaklık değişikliklerinin görülmesidir Bu koşul toprak kaymasının oluşması için çok önemli bir etkendir Yine uzun süreli ve bol yağışın görüldüğü ıslak iklime sahip yörelerimiz de, heyelanın çok sık ve yaygın olarak görüldüğü yerlerdir Ülkemizde heyelan olma ihtimalinin en fazla olduğu alan Karadeniz bölgesidir Bilhassa orta ve doğu Karadeniz bölümünde fazla sık ve etkin heyelan afeti yaşanmaktadır

HEYELANIN TÜRKİYE ’DEKİ DURUMU

Son yıllarda meydana gelen afetler göz önüne alındığında heyelanın depremden sonra ikinci sırada yer aldığı görülmektedir buda heyelana aleyhinde gösterilen hassasiyetin arttırılması gerektiğinin en kayda değer göstergesidir Türkiye ’de 2001 yılına değin toplam 155 heyelan meydana gelmiştir Zonguldak ’ta 19, Giresun ’da 13, Kastamonu ’da 9, Bingöl ’de de 9 defa heyelan oluşmuştur

Meydana gelen heyelanların büyük bir bölümü verilerden de anlaşılacağı gibi Karedeniz bölgesinde olmuştur Son yıllarda Giresun ve Rize de meydana gelen büyük çaplı heyelanlar bunun en büyük göstergesidir Bunlardan birkaç tanesini örnek verirsek; 24 Haziran 1988 günü, Trabzon ’u Gümüşhane ’ye bağlayan kara yolunda, Maçka ’ya yan Çatak Köyünde adaleli yağışlara bağlı olarak oluşan heyelanlarda 65 kişi yaşamını yitirmiş, koskocoman idareli ve sosyal sorunlar yaşanmıştır 13 Temmuz 1995 günü Senirkent (Isparta)‘de meydana gelen balçık akıntısı ardından 74 kişi hayatını kaybetmiş, yüzlerce işyeri ve binlerce hayvan balçık aşağı kalmıştır

Karadeniz Bölgesinde meydana gelen heyelanların artı olmasının başlıca nedeni bölgenin aralıksız bol yağış aşağıda kalması, arazinin dağlık olması ve yamaçlarda bir fazla ikâmetgâh biriminin bulunmasıdır Hem halkın büyük bir kısmının heyelan konusunda bilinçsiz olması (tabi bu sadece Karadeniz bölgesiyle sınırlı yok ülkemizin çoğu yeride bu durumdadır), evlerin dayanıksız ve eski yapılar olması, Bayındırlık ve İskan Müdürlükleri ve belediyelerin tatmin edici önlemleri almamaları ve halkı bu konuda bilinçlendirmemeleri de heyelanı yaratıcı etkenler arasındadır Türkiye ’de çoğu ilde heyelan görülmemiştir Bunun nedeni jeolojik nitelik ve yağışın az olmasıdır Heyelanın maksimum meydana geldiği ay mart ayıdır Bunu nisan, ocak, şubat ve mayıs ayları peşine düşüp takip eder Heyelanların %65 i ilkbahar aylarında meydana gelmiştir Bu aylarda yurdumuzun yağışlı olması ve dağlarda bulunan karların erimesi esas etkenlerdir Bu mevsimde gelişen hava sıcaklığına tabi olarak yamaçtaki örtünün ıslanması heyelana yol açar Heyelanların %26 sı kış, %5 i ise yaz aylarında meydana gelmektedir Yaz aylarında heyelanın az olmasının sebebi ise yurdumuzun büyük bir kısmının yağışsız olmasıdır

HEYELANIN ETKİLER

a İnsan kaybı : İnsanların ikâmetgâh birimlerinde veya yol güzergahlarında heyelan kütlesi altında kalarak ölmeleri

b Hayvan kaybı : Hayvanların heyelan kütlesi aşağıda kalarak telef olması

c Tarımsal Zarar : Tarla, tahvil ve bahçeler ile içlerinde ekili bulunan ağaç ve ur heyelanla sökülerek yamaç aşağıda taşınabilir Bu sırada toprak karıştığı için bitki toprak ilişkileri bozulmakta, otsu bitkilerin toprağa karışmasıyla verimsiz materyallere dönüşmektedir Bunun sonucunda keza ürünler heyelan kütlesi aşağı kalır, keza de tarımsal verimsizlik ortaya çıkar

ç Toprak kaybı : Heyelanlarla yamaç aşağı kayan kütlenin manâlı bir kısmı da topraktır Tarım topraklarının bu şekilde taşınmış olması, uzun süreli bir tarımsal verim düşüklüğüne yol açar

d Mesken hasarları : Yerleşim merkezlerinde olan heyelanlar, meskenlerin kısmen yada tamamen hasara uğramasına neden olur

e Ulaşım ve Nakliyenin engellenmesi : Toprak kayması sonucunda karayolları ve demiryollarının kapanmasıyla hem heyelan bölgesine gönderilen yardımlar engellenir, keza de ulaşım ve taşımacılık engellenerek ülke ekonomisi zarara uğrar *