Heyelan Nedir Nasıl Oluşur

Heyelan nedir
Heyelan nasıl oluşur

Heyelan nedir ?

Kayalardan dokuntu ortusunden veya topraktan oluşmuş kutlelerin cekimin etkisi altında yerlerinden koparak yer değiştirmesine Heyelan denir Bazı heyelanlar buyuk bir hızla gercekleştikleri halde bazı heyelanlar daha yavaş gercekleşirler Heyelanlar yer yuzunde cok sık meydana gelen ve cok yaygın bir kutle hareketi ceşididir ve aşınmada onemli rol oynarlar Buyuk heyelanlar aynı zamanda topografyada derin izler bırakırlar

Heyelana neden olan etkenler


Kuvvetli Eğim

Eğimlerin fazla olduğu sahalarda heyelan riski artmaktadır Bazı sahalarda fay yamacları dik eğimlerin oluşmasına neden olarak heyelanları kolaylaştırırlar Yine insanlar kanallar ve yollar acarak yada yol ve maden kazılarından cıkan toprakları denge acısına erişmiş bulunan yamaclar uzerine atarak heyelan oluşumuna neden olan koşulları hazırlarlar Gevşek unsurların denge acısını her hangi bir nedenle aştığı durumlarda heyelan oluşur

Su İle Doygunluk

Heyelanlar yağışlı veya zeminin ıslak olduğu mevsimlerde meydana gelirler Şiddetli veya devamlı yağmurlar yahut karların erimesi kayaların icine bol miktarda suyun sızmasına olanak verir Bunun sonucunda plastisite ve likidite sınırlarına erişilir ve herhangi bir nedenle oluşan sarsıntı sonucunda heyelan meydana gelir Su ayrıca denge acısını kuculterek ağırlığı arttırarak ve surtunmeyi azaltarak heyelanı kolaylaştırır

Kaya Yapısı

Plastisite likidite sınırları malzemenin yapısına sıkı bir şekilde bağlıdır Ceşitli kil turlerinde plastisite birbirine yakın ancak likidite değerleri birbirinden cok farklıdır Orneğin bu bakımdan en duşuk değeri gosteren kaolin kili en az su ile likidite sınırına erişen yani heyelana en uygun olan kil turudur
Ceşitli depolarda az yada cok kil vardır Bunun oranı ve turu heyelan olayını arttıran yada azaltan yani heyelanların yayılış alanlarını belirleyen başlıca faktorlerden birisidir Bu nedenle killi formasyonların fliş marn ve tuf gibi depoların yaygın olduğu sahalarda heyelan cok fazla gorulur Buna karşılık kalker ve bazalt gibi kayalarda heyelan seyrek gorulmektedir

Tektonik Yapı

Tektonik yapı ile heyelan arasında cok sıkı bir ilişkiardır Tabakaların yamac eğimine paralel olarak dalmaları heyelanları kolaylaştırır Ozellikle tabakalar arasında killi bir seviyenin varlığı onemli rol oynar Kar veya yağmur sularının toprağa sızması sonucunda plastik veya likit hale gecen kil tabakasının uzerindeki kutleler cekim gucune uyarak toptan aşağıya doğru kayabilirler Kayaların diyaklazlarla derin ve sık bir şekilde parcalanmış olması da heyelanı kolaylaştıran koşullar arasında sayılabilir
Heyelanlar yukarıda sayılan nedenlerin birisi veya birkacının etkisiyle oluşurlar ve bazen topografyada cok onemli değişikliklere neden olurlar Kayan kutlenin koptuğu yerde genellikle hilale benzer bir kopma yarası oluşmaktadır Buradan ayrılan maddeler genellikle akış hareketini andıran şekiller gosteren ve coğu kez uzerinde kapalı canakcıklar bulunan bir yığın halinde aşağıya doğru yer değiştirirler ve heyelan kutlesinin govdesini oluştururlar
Bu kutle bazen bir akarsuyun yatağını tıkayarak bir Heyelan Seti Golu oluşmasına yol acar Orneğin Tortum Golu heyelanla Tortum vadisinin tıkanması sonucunda meydana gelmiştir Ayrıca heyelanlar sonucunda yamaclarda taracalara benzer basamaklar oluşabilir