Herakleitosçuluk Nedir?

Herakleitosçuluk Nedir?

Antikçağın eytişimci düşünürü Herakleistos'un öğretisi

Efesli Herakleitos, antikçağ Yunan düşüncesinin en aydınlık zekasıdır Devim ve değişmenin doğasal ve insansal yapıda temel olduğunu ilkin o görmüş, eytişimsel düşünceyi ilkin o gerçekleştirmiştir Günümüze 330 kısa parçası kalan düzyazıyla yazdığı 'Evrene Dair' adlı yapıtı ilk gerçek felsefe yapıtı sayılır Evreni, ne tanrıların ne de insanların yapmış olmadığını açıkça ileri sürmüştür; Dünya birdir, ne bir tanrı ne de bir insan kadar yaratılmıştır, bir yasaya tarafından yanan ve bir yasaya tarafından sönen ve başı sonu olmayan canlı bir ateştirder Felsefesi, tamamen bir akıntı öğretisidir; bütünle bütün olmayan, birlik olan'la ikilik olan, uzlaşma ve anlaşmazlık, bütün şeylerden bir şey ve bir şeyden her şeylerder O, bu evrensel birliği 'logos' kavramıyla dile getirir; logos, insanların hepsinde ve her şeyde ortaktır, ortaklaşa olana uymalı Lakin logos ortaklaşa olduğu halde, çokluk, kendilerine özgü düşünceleri varmış gibi yaşar Nasıl ateşe yaklaştırılan kömürler başkalaşarak ateşlenirler ve ateşten uzaklaştırılanlar kömürleşirse, insan da müşterek olanın gerisinde gitmekle logos'tan pay alır, arkasından gitmezse logossuz kalırder

Varlıkların oluşumunu ve değişimini 'savaş' (Polemos) gerçekleştirir, bu savaş ayrıca birbirleriyle çatışan ve ayrıca de bununla beraber birbirlerini destekleyen karşıtların çatışmasıdır; savaş, tüm şeylerin babasıdır, savaşın müşterek ve cümbür cemaat için olduğunu ve her şeyin kavgaya ve zorunluluğa kadar olduğunu bilmek lüzumder (karşıtların mantıkla ilgili savaşımı, toplumsal savaşlarla katiyen karıştırılmamalıdır) (?N) (Toplumsal savaşlar da karşıtların savaşımına dahildir N) Bu oluş zorunludur Bu zorunlu ve sürekli sızıntı içinde 'evrensel birlik' belirir; aynı şeydir yaşayanla ölmüş, uyanıkla uyuyan, gençle yaşlı Çünkü bunlar değişince ötekilerdir ve ötekiler değişince de bunlardır Soğuk ısınır, sıcak soğur, yaş kurur, kuru nemlenirder Tüm bunlar bir ve aynı özdeksel temelin, ateş'in değişimleridir, varolan her şey onun değişik görünüşleridir; evreni alev oluşturur, cihan tekrar tekrar yaşamış bir ateştir ve böylece kalacaktırder Bu sözüyle, aynı zamanda, sürekli olarak devimli ve sıvı özdeğin defalarca canlı olduğunu açıklar Her şey her lahza yeni'dir; güneş her gün yenidirder, aynı ırmağa iki kere girilmezder Bu yenilik, bir ve benzer şeyin durmadan değişme'lerinden meydana kazanç: ruhlar için vefat su olmaktır, su için de ölüm toprak elde etmek, topraktan ise su olur, sudan da ruh Uyanıklar için bir tek ve müşterek dünyader

Varlık bu kesintisiz devim'den ayrılamaz, ne var fakat bu öz'ü ve reel'i oysa bilgeler görebilirler, bilge olmayanlarsa biçim ve görünüş'e aldanırlar: Deniz en iyi ve en fena sudur, balıklar için içilir ve kurtarıcı, halk müziği için içilmez ve yıkıcı Eşekler altın yerine samanı alırlar, domuzlar arık sudan çok çirkeften hoşlanırlar, öküzler bahtlıdırlar bezelye bulduklarında, kümes hayvanları tozda yıkanır Aptal insan logos karşı tekrar tekrar baş döndürücü şaşkın bakınır, köpekler tanımadıklarına havlarlarder

Evrensel birlik, çatışmalar ve çelişmelerle sürüp giden bir oluşma içinde, evrensel bir harmoni (Yu Harmonia)'da belirir: Birbirine aleyhinde olan, birlikte giden, birbirinden ayrılanlardan en güzel uyarlıkder

Varlık, zaman içinde kesintisiz bir devim'dir: Olduğu yerde kalan hiçbir şey yok Aynı ırmaklara girenlerin üstüne defalarca başka diğer sular akar Benzer ırmaklara ayrıca giriyoruz, ayrıca girmiyoruz, keza biziz hem değilizder Bu, katıksız ve fazla açık bir eytişim anlayışıdır Herakleitos, insanları, eytişim dışı metafizik öğretilere karşısında uyarır; Homeros kamçılanmaya layıktır, halk görünüşleri tüm Hellenlerden daha iyi tanıyan Homeros gibi aldanmışlardır Fazla şey bilme zeki olmayı öğretmez, öyle olsa Hesiodos'a, Pitagoras'a hem Ksenofanes'e ve Hekataios'a da öğretirdi, çoğunun öğretmeni olan Hesiodos günün ve gecenin bir ve benzer şey olduğunu tanıyamamıştır Pitagoras herkesten fazla soruşturma ve araştırmalarda bulunmuştur; çok şey bilme, yani oyun etme Pitagoras yalanların başıdırder

Görüldüğü gibi, çağdaş bilim ve düşüncenin tüm temel kavramları Herakleitos'un parlak sezişlerinden yola çıkmıştır Özdeğin, kendiliğinden devimselliği, devim ve değişmenin çatışmalarla gelişerek kesintisiz bir oluş halinde bulunduğu, evrensel birlik ve bağımlılık, gerekli oluş, evrenin özdeksel bir temelden oluştuğu, özle biçimin ve görünüşle gerçeğin karşıtlığı ve bu karşıtlıkta özün ve gerçeğin esas olduğu vb gibi günümüz bilim ve düşüncesinin esas öğelerinin gerçek babası Herakleitos'tur

Hegel, Herakleitos'un tek sözü yoktur ama onu logik'ime (Mantığıma, Mantık Bilgisi kitabıma N) almamış olayımder

Nietzsche de şöyle demiştir: Dünyaya her zaman hakiki gerekecek, öyleyse tekrar tekrar Herakleitos gerekecek

Herakleitosçuluk, teksözle 'devim' demektir Metafizik öğretilerindeki devim öğeleri bile Herakleitosçuluk deyimiyle dile getirilir, örneğin Bergsonvari Herakleitosçuluk denir *