Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Geleneksel Türk Tiyatrosunun Türk Ve Dünya Tiyatrosuna Etkileri
Geleneksel Türk Tiyatrosu
Geleneksel Türk tiyatrosu seyirlik, köy oyunları ve ırk tiyatrosu geleneğini içerecek bir biçimde, hem sözsüz, keza de söze dayanan dramatik nitelikli oyunlar için kullanılmaktadır Seyirlik köy oyunları eski Ön Asya uygarlıklarının bolluk törenleri ile Anadolu'ya göç etmiş Türklerin atalarının kültüründe bulunan şaman törenlerinin birleşiminden oluşmuştur Seyirlik köy oyunlarının yanında, gene şaman kültüründen izler içeren köy kuklası'da bugün varlığını sürdürmektedir Şii kültürünün ürünü olan baş sağlığı geleneğinin izleri de kırsal kesimde muharrem törenlerinde anlatı düzeyinde görülür
Daha fazla şehirsel kesimde gelişmiş olan millet tiyatrosu geleneği içinde söze dayalı türlerin başında meddah, kukla, Karagöz ve Ortaoyunu yer almaktadır Doğu kökenli fazla eski nesil olan Türk kuklası Avrupa kukla sanatının etkisi altında da kalarak gelişimini 19 yüzyılın sonuna değin sürdürmüştür
Geleneksel Türk tiyatrosunun gerek kırsal, gerekse kentsel kesimde görülen türlerinin iki taraflı özelliklerinin başında, yazılmış bir metne değil doğaçlamaya dayanması ve belirli bir tiyatro yapısı veya sahne gerektirmesi gelir Şarkı, dans, söz oyunları ve taklit geleneksel Türk tiyatrosunun vazgeçilmez öğeleridir Geleneksel Türk tiyatrosu, 19 yüzyılın gerçekçi benzetmeci Avrupa tiyatrosunda yansıyan kapalı biçimanlayışının tam tersine, açık biçimözellikleri gösterir Geleneksel Türk tiyatrosunun esas öğesi güldürüdür Geleneksel Türk tiyatrosunda oyun kişilikleri herif düzeyindedir, karakter boyutuna ulaşmaz Bu tiyatronun bir diğer özelliği de sürekli bir sergileme düzenine bağlı olmayıp bayram, nikah, sünnet vb dağıtılmış toplumsal olaylar içinde yer almasıdır
Meddahlık Türklerde Orta Asya'dan bu yanlamasına var olan hikaye anlatma geleneğinin İslam kültüründeki aynı gelenekle birleşmesiyle gelişmiş, son biçimini 16 yüzyılda kahvehanelerin açılmasıyla almıştır Türk ahali tiyatrosu geleneğinin en manâlı ürünleri olan Karagöz ve ortaoyunu ise bilhassa büyük kentlerde yaygınlaşmıştır Karagöz yüzyıllar boyunca Osmanlı Devleti'nin egemenliği aşağı kalan Avrupa topraklarında da etkin bir tür olarak var olmuştur Bugün kullanılan adıyla kayıtlara öncelikle 1834'te geçmiş olan Ortaoyunu, ahali tiyatrosunun en gelişmiş türüdür Karagöz, kukla, meddah oyunlarıyla diğer yerli seyirlik öğelerin bir bileşimi sayılabilecek ortaoyununun daha önceki yüzyıllarda da kol oyunu, meydan oyunu, taklit oyunu, yeni dünya oyunu gibi adlar aşağıda var olduğu bilinir Ortaoyunu ile Rönesans dönemi İtalyan insanlar tiyatrosu commedia del'arte arasındaki hem adlarına, ayrıca de yapılarına ilişkin benzerlik ise bütün araştırmacılarca kabul edilmektedir 19 yüzyılın sonlarıyla 20 yüzyılın başlarında altın çağını yaşamış ortaoyunu, Tanzimat'ta benimsenmeye başlayan Batı modelindeki tiyatro ile uzun vakit yarışmış, Cumhuriyet'ten sonraysa öbür geleneksel türlerle birlikte silinmeye yüz tutmuştur *
Geleneksel Türk Tiyatrosu
Geleneksel Türk tiyatrosu seyirlik, köy oyunları ve ırk tiyatrosu geleneğini içerecek bir biçimde, hem sözsüz, keza de söze dayanan dramatik nitelikli oyunlar için kullanılmaktadır Seyirlik köy oyunları eski Ön Asya uygarlıklarının bolluk törenleri ile Anadolu'ya göç etmiş Türklerin atalarının kültüründe bulunan şaman törenlerinin birleşiminden oluşmuştur Seyirlik köy oyunlarının yanında, gene şaman kültüründen izler içeren köy kuklası'da bugün varlığını sürdürmektedir Şii kültürünün ürünü olan baş sağlığı geleneğinin izleri de kırsal kesimde muharrem törenlerinde anlatı düzeyinde görülür
Daha fazla şehirsel kesimde gelişmiş olan millet tiyatrosu geleneği içinde söze dayalı türlerin başında meddah, kukla, Karagöz ve Ortaoyunu yer almaktadır Doğu kökenli fazla eski nesil olan Türk kuklası Avrupa kukla sanatının etkisi altında da kalarak gelişimini 19 yüzyılın sonuna değin sürdürmüştür
Geleneksel Türk tiyatrosunun gerek kırsal, gerekse kentsel kesimde görülen türlerinin iki taraflı özelliklerinin başında, yazılmış bir metne değil doğaçlamaya dayanması ve belirli bir tiyatro yapısı veya sahne gerektirmesi gelir Şarkı, dans, söz oyunları ve taklit geleneksel Türk tiyatrosunun vazgeçilmez öğeleridir Geleneksel Türk tiyatrosu, 19 yüzyılın gerçekçi benzetmeci Avrupa tiyatrosunda yansıyan kapalı biçimanlayışının tam tersine, açık biçimözellikleri gösterir Geleneksel Türk tiyatrosunun esas öğesi güldürüdür Geleneksel Türk tiyatrosunda oyun kişilikleri herif düzeyindedir, karakter boyutuna ulaşmaz Bu tiyatronun bir diğer özelliği de sürekli bir sergileme düzenine bağlı olmayıp bayram, nikah, sünnet vb dağıtılmış toplumsal olaylar içinde yer almasıdır
Meddahlık Türklerde Orta Asya'dan bu yanlamasına var olan hikaye anlatma geleneğinin İslam kültüründeki aynı gelenekle birleşmesiyle gelişmiş, son biçimini 16 yüzyılda kahvehanelerin açılmasıyla almıştır Türk ahali tiyatrosu geleneğinin en manâlı ürünleri olan Karagöz ve ortaoyunu ise bilhassa büyük kentlerde yaygınlaşmıştır Karagöz yüzyıllar boyunca Osmanlı Devleti'nin egemenliği aşağı kalan Avrupa topraklarında da etkin bir tür olarak var olmuştur Bugün kullanılan adıyla kayıtlara öncelikle 1834'te geçmiş olan Ortaoyunu, ahali tiyatrosunun en gelişmiş türüdür Karagöz, kukla, meddah oyunlarıyla diğer yerli seyirlik öğelerin bir bileşimi sayılabilecek ortaoyununun daha önceki yüzyıllarda da kol oyunu, meydan oyunu, taklit oyunu, yeni dünya oyunu gibi adlar aşağıda var olduğu bilinir Ortaoyunu ile Rönesans dönemi İtalyan insanlar tiyatrosu commedia del'arte arasındaki hem adlarına, ayrıca de yapılarına ilişkin benzerlik ise bütün araştırmacılarca kabul edilmektedir 19 yüzyılın sonlarıyla 20 yüzyılın başlarında altın çağını yaşamış ortaoyunu, Tanzimat'ta benimsenmeye başlayan Batı modelindeki tiyatro ile uzun vakit yarışmış, Cumhuriyet'ten sonraysa öbür geleneksel türlerle birlikte silinmeye yüz tutmuştur *
