Geçmişten Günümüze Farklı Geçim Tarzları

Öbür Geçimini Sağlama Tarzları

Halk Müziği yeryüzüne coğrafi özelliğini veren en manâlı etkendir Çünkü doğal ortamı öbür şekillerde değiştirebilmektedir İnsanlığın uygarlığı arttıkça bu tesir de artmaktadır Oysa insanoğlunun uygarlığı ne dek artarsa artsın doğal ortamın değişik etkileri aşağıda kalmaktadır Bu etkide kalış ilkel toplumlarda daha fazladır Yer tarihinde insanoğlunun ortaya çıkışı buzul çağına rastlar O tarihlerde ter yüzünün iklim tümör bu günkünden fazla öbür idi Ancak bu özellikler değişime uğrayarak günümüze gelmiştir İnsanlarda bu değişik ortamlarda yaşamış ve değişik medenilik basamaklarından geçerek günümüze gelmiştir

İnsanın birincil vatanının neresi olduğu yönünde çeşitli görüşler ileri sürülmüştür

Bunlardan birincisine tarafından insan bir bölgede türemiş oradan dünyaya yayılmış ( Eski Dünyanın tropikal bölgeleri)

İkinci görüşe kadar de dünyanın dağıtılmış yerlerinde bununla beraber türemiş ve muhtelif ırklar ayrı olarak olarak oluşmuşlardır Bunlar daha sonra etrafa yayılıp birbirleri ile karışmışlardır

Tarih Öncesine Ait DevirlerPrehistorik)

Taş Devri: ( MÖ 600000 MÖ 5000) Maden Devri: ( MÖ5000 3500)

Vahşi Taş ( MÖ 600000 10000) Bakır Devri

Yontma Taş(MÖ10000 8000) Tunç Devri

Hazır Taş ( MÖ 8000 5500) Demir Devri

Bu dönemlerde yaşayan insanların yaşamlarına ait bilgileri kullandıkları eşyalar silahlar barındıkları mağaraların içindeki harabeler ve mağara duvarlarına çizdikleri resimlere bakarak elde ediyoruz

(Tarih öncesinin devirlere ayrılması kullanılan aletlere kadar yapılmıştı)



A Kaba taşeski taş(Paleolotik)(MÖ 600000–10000):

Ilk halk barınak olarak mağaraları kullanmışlar ve doğal etkenlerden korunmaya çalışmışlardır

Bu halk geçimlerini toplayıcılık avcılık ve bitki kökleri ile beslenerek sürdürmüşlerdir

Bu insanlar küçük ilkel aileler ve küçük kabileler halinde ve göçebe olarak yaşamışlardır

Subaşları nehir kıyıları göl ve deniz kıyıları yaşama için seçim ettikleri yerlerdir

Bu millet demin önemli aletler yapamamışlar sivri beden ve taşlarla savunma yaparlardı Kabaca yontulmuş ve cilâsız taştan aletler yapılmıştır

Zamanla sanata yönelmişler aletlerini süslemiş ve yaşadıkları mağaraların duvarlarına resimler çizmişlerdir( Bu resimler manâlı data kaynaklarıdır)



BYontma taş orta taş(mezolotik)(MÖ10000–8000):

Bu dönem insanları göç etmeden yaşamak için doğal şartları uygun yerler arayıp bulmuşlardır

Bu alanlar doğal yiyeceklerin ve av hayvanlarının çok olduğu bereketli ve sulak alanlardır

Bütün bunlara rağmen bütün anlamıyla oturmuş hayata geçememiş hala göçebe hayat yaşanmıştır

Taşlar çakmak taşı yontularak savunma amaçlı aletler yerine getirmek için kullanılmıştır

Soğuklardan nedeniyle mağaralara ve ağaç kovuklarına sığınmışlardır

Mağaralara hayvan resimleri çizmişlerdir

Dönemin sonlarına dürüst ateş bulundu Köpek evcilleştirildi Imal ekonomisine geçildi



CBitmiş taşyeni taş(Neolitik)(MÖ 8000–5500):

Son buzul çağının bitişiyle iklimde meydana gelen metamorfoz daha ılıman ortamda yaşamış bitki ve hayvan türlerinin çoğalmasına olanak vermiş günümüzdekine benzer doğal bir ortam oluşmuştur Arpa buğday gibi bitkilerle koyun keçi ve domuz gibi hayvanların yabani ataları bu ılıman ortamın bitki ve hayvanları arasına girmiştir Bu olaya neolitik köklü değişiklik denilmektedir Neolitik ihtilal insan topluluklarının binlerce yıl boyunca geçimini sağladığı avcılık ve toplayıcılık yerine üretime başlaması yani tarım ve hayvancılığı öğrenmesidir

Bundan Böyle beslemek için av hayvanlarının arkasından göç etmeye ya da tükenen bitkilerin yerine yenilerini aramaya lüzum kalmamış tersine ekilen tohumların yetişmesini üreyen hayvanların büyümesini uzun vakit bir yerde bekleme gereği doğmuştur Bunun sonucu olarak da millet göçebe hayat tarzından oturmuş düzene geçmeye başlamışlar birincil köy toplumları da bu nedenle ortaya çıkmıştır Güneşte kuruyan çamurun sertleşmesinin öğrenilmesiyle birincil evler sonra da kilin pişirilmesiyle çanak çömlek yapımı gelişmiştir

Bu dönem yerleşmeleri daha fazla Anadolu ’nun güney yörelerinde yoğunlaşmışlardır Çatalhöyük binden fazla ev ve 6000 ’e ulaşan nüfusu ile Yakın Doğunun en büyük Neolitik yerleşmesi olarak kabul edilmektedir MÖ6250–5400 yıllarına tarihlenen Çatalhöyük Konya Ovasının en verimli yerine kurulmuştur Hasan Dağı kaynaklı zengin obsidyen yataklarına da yakın olan Çatalhöyük bu avantajı keza obsidyen işlemede ayrıca de obsidyen ticaretinde iyi kullanmıştır



1Buzullar erimeye başladı Bu dönemde buzullar eriyerek kuzeye doğru çekilmesi ile halk müziği mağaralardan çıkmışlardır

2 Tarım hayatının başlaması ile birlikte yerleşik hayata geçildi Göçebelik dönemi sona erdir Buğday arpa mercimek bezelye gibi ürünler tarıma alınmıştı

3 Kamıştan kulübeler taş ve kerpiçten evler toprak ve kilden kaplar yapılmıştır

4 Hayvanlar evcilleştirildi( Köpek koyun sığır domuz beygir vb ) Önce büyük baş hayvanlar daha sonra da koyun ve keçi evcilleştirilmiştir

5Birincil insan toplulukları oluştu Bunlar ilk yerleşim merkezleri olan köyleri kuruldu

6Çanakçömlek kullanıldı Toprak ve kilden kaplar yapıldı Seramik sanatı başladı

7Dönemin sonunda dokumacılık başladı Örgüler yapıldı

8Dolmen ve Menhir denilen mezarlar yapıldı **üleri yerleşme dışına gömme geleneği başlamıştır

9Ilk imal ile ticaret yapılmaya başlandı( Çiftçilerle zanaatkârlar aralarında takas yoluyla)

Bu dönemde millet taşı yontmakla kalmadı ve onu süslediler Taşların yanı sıra kemiklerde kullanıldı Bu dönemde ateşte pişmiş toprak kaplar yapılmaya başlandı



D Kalkolitik Çağ( maden Çağı): Halk Müziği taş devrinin sonunda ateşi kullanarak madenleri eritmeyi başarmaları ile maden çağı başladı Bu dönemde tarım yerleşmeleri daha fazla büyüdü köyler surlarla çevrildi büyüyerek şehirlere dönüştü Devletler kuruldu Devletlerarası ticari ilişkiler başladı Madenlerin işlenmesi ile yapılan kuvvetli silahlar imparatorlukların kurulmasına yol açtı Çeşitlenen ihtiyaçlar yeni öbür meslek sanat dalları gelişti

Bu dönem işlenen madenlere göre isim almaktadır

Bakır Çağı: Maden devrinde birincil kullanılan maden bakırdır Ahali bakırdan kap –firari silah yapımında faydalandılar Altın ve gümüş bu dönemde süs eşyası yapımında kullanıldı Bu madenler çok yaygın olarak kullanımının artmamasının nedeni dayanıksız olmalarıdır

MÖ 5000–3000 Maden Çağı Kalkolitik Çağ Adını taşın yanı sıra bakır kullanımından da alan Kalkolitik Çağ kültür tarihinde birincil ön şehir halkı kültürlerinin başladığı dönem olarak bilinir Madenlerin kullanımının çeşitlenmesi ve yaygınlaşması bu dönemde gerçekleşmiştir Bu dönemin en kayda değer özelliği taş aletlerin yanı sıra bakırın da kullanılmaya başlamasıdır İkinci belirgin nitelik ise benzersiz bezemeli kaplardır

Kalkolitik Çağda nüfus artışıyla birlikte yerleşim yerlerinde de bir çoğalma görülmektedir

Bu dönemde dini inanışlar gelişti Tanrılar edinmeye başladılar Daha önceki realist Başlıca tanrıça figürlerinin tersine son derece soyut lakin yeniden Asıl tanrıçayı ifade eden mermerden yapılma putlar yaygınlaşmıştır Küçük tanrısal alanlardan başka ortak tapınaklar bulunmamaktadır



TUNÇ ÇAĞI (MÖ 3000–1200):

Bu yeni dönem önceki çağların tarım hayvancılık dokumacılık çömlekçilik gibi buluşlarına daha zinde silahların üretilmesine daha ince süsleme eşyalarının yapılmasına olasılık veren bakır ve kalay alaşımı olan tuncun keşfini eklemiştir Bakır ve kalay karışı olan ve daha sert madde olan tunç insanların ihtiyaçlarını karşılama da kullanıldı Bu daha fazla tarımda ve savaş aletleri yapıldı Bu dönemde şehir halkı devletleri kurulmaya başlandı

Tekerlek bu dönemde bulundu Seramik kaplar yapıldı

DEMİR ÇAĞI (MÖ 1200 – 750):

Demirin bulunarak işlenmesi insanlık tarihi açısından önemli bir buluştur Tabiatta fazla bulunan ve basit işlenebilen demir medeniyetlerin gelişmesine kayda değer katkı yapmıştır Demir jurnal hayatta inşaatlarda tabanca yapımında kullanıldı

Bu dönemde küçük şehir devletlerinin yerini büyük devletler aldı Dönemin sonunda yazının bulunması ile tarih çağları başladı

Yelkenli gemiler Sulu tarım metodu yazı ve arabanın bulunması


TÜRKİYENİN TARIH ÖNCESINE AIT DEVİRLERİNİ AYDINLATAN MERKEZLER:

KABA TAŞ Antalya çevresinde Karain Beldibi Belbaşı mağaraları Adıyaman Palanlı mağarasıdır

YOTMA TAŞAntalya çevresinde Beldibi Göller bölgesinde Barandız Ankara çevresinde Macunçay Samsun yakınlarında Tekkeköy

CİLALI TAŞDiyarbakır Çayönü Gaziantep Sakçagözü Konya Çatalhöyük ilk mesken şehridir

KALKOLİTİK DEVIR: Çanakkale Truva Denizli Beycesultan Burdur Hacılar Yozgat Alişar Çorum Alacahöyük Van Tilkitepe


Tarihi Çağların Genel Özellikleri:

İlkçağ (Eskiçağ):

Siyasi: Çağın başlarında Sitede denen şehir devletçikleri hâkimdi sonradan merkezi imparatorluklar görüldü

Sosyal: Toplumsal derslik farklılıkları vardı Halk rahipler aristokrasi memurlar askerler vb sınıflara ayrılırdı

Idareli: Paranın icadı ile ticaret hızlandı genel olarak ekonominin temeli tarım ve hayvancılığa dayalıydı Bunun yanında kara ve deniz ticareti de yapılmaktaydı En kayda değer ticaret yolları Ipek Yolu Baharat Yoluidi

Dini: Fazla tanrılı(politeist) dinler yaygındı Lakin Musevilik ve Hıristiyanlık dinleri de bu dönemde ortaya çıktı **üleri oda biçimindeki mezarlara koyarlardı

Kültürel: Toplumlar arası etkileşim sınırlıydı Yazı ve kâğıdın kullanılmasıyla kültürel etkileşim hızlandı



Ortaçağ:

Siyasi:Avrupa`da derebeylik rejimi hâkimdi Doğu`da ise merkezi imparatorluklar vardı Doğu ve Batı medeniyetleri arasındaki en kayda değer savaşlar Haçlı Savaşlarıidi

Sosyal: Avrupa`da halk müziği elit tabaka rahipler burjuvalar ve köylüler diye sınıflara ayrılıyorlardı Doğu`da ise İslam topluluklarında derslik farklılıkları yoktu

Hesaplı Akdeniz Ticareti Avrupalılar lehine canlandı

Dini: Avrupa`da Hıristiyanlık doğuda ise İslamiyet devletlerin temel politikasını yönlendirdi Avrupa'da kilise siyasi otorite haline gelmişti

Kültürel: İslam kültür ve uygarlığı en parlak dönemini yaşadı Avrupa`da ise Skolâstik Düşüncehâkimdi

Yeniçağ:

Siyasi: Avrupa`da feodalite güç kaybetti ve merkeziyetçi krallıklar zorlama kazandı Doğu`da Osmanlı Devleti önce artış sonra da duraklama ve gerileme dönemlerini yaşadı

Sosyal: Avrupa`da Ortaçağdaki derslik farklılıkları değişime uğradı

Hesaplı: Coğrafi keşifler sonucunda Avrupa hesaplı açıdan güçlendi Avrupa`nın Osmanlı Devleti`ne hesaplı açıdan bağımlılığı sona erdi Sömürgecilik ortaya çıktı

Dini: Avrupa`da Reformhareketleri sonucunda dinin etkisi azaldı Din adamlarına güven azaldı Katolik ve Ortodoks mezhepleri yanında Protestanlık Kalvenizm ve Anglikanizm mezhepleri ortaya çıktı

Kültürel: Avrupa`da kâğıt ve matbaanın kullanılmasıyla yeni fikirlerin yayılması kolaylaştı Kültür seviyesi yükseldi



Yakınçağ:

Siyasi: Avrupa`da Fransız İhtilali sonucunda milli devletler kurulmaya başladı Osmanlı Devleti dağılma dönemine girdi Dünyada demokratik yönetimler yaygınlaştı Dünya savaşları ortaya çıktı Avrupa'da bloklaşmalar meydana gelmiştir

Sosyal: Fransız İhtilali sonucunda denklik düşüncesi yaygınlaştı Milliyetçilik ilkesi siyasi bir şahsiyet kazanarak çok uluslu devletlerin parçalanmasına sebep oldu

Idareli: Sanayi İnkılâbı sebebiyle çiğ madde ve pazar ihtiyacı ortaya çıktı Kapitalizm liberalizm sosyalizm gibi sosyoidareli sistemler görüldü

Dini: Avrupa`da laik fikir laik hukuk kuraları ve yönetimler etkin olmaya başladı

Kültürel: Batı kültürü Doğu`ya göre daha üstün bir ülkü geldi



ZAMANIZDA KÜLTÜR BASAMAKLARI VE HAYAT TARZLARI:

İnsanlık farklı alanlara yönlendirilmiş kültür basamaklarından geçerek günümüze ulaşmıştır Ama buna bütün insanlık etap uyduramamıştır Bu insan toplulukları aralarında büyük bir kültür ve teknoloji farkı vardır İnsanlığın bir kısmı uzaya sırası gelmişken dünyada hala neolitik çağda yaşayan toplumlar vardır

Uygarlığın değişik düzeylerindeki insan topluluklarının bulundukları kültür basamaklarına kadar yaşayış şekillerine “ Yaşam Tarzı denmektedir

Hayat tarzları iki belli başlı grupta toplanır:

1 Göçebe yaşam tarzı

2 Oturmuş hayat tarzı

1 Göçebelik yaşam tarzı: Yeryüzünde bazı insan toplulukları hayatlarını sürdürebilmek için kesintisiz ya da periyodik olarak yer başkalaşmak durumundadır Bu yer değiştirmeye dayana hayat tarzlarına göçebelik ( Nomadlık) denir

Buda kendi içinde ikiye ayrılır

A Avcılığa dayanan göçebelik:

1 Avcı ve toplayıcı göçebeler: Bunlar ilkel silahlarla hayvan avlamak ya da değişik bitki ve meyveleri toplamakla geçinirler Orta Afrika ’daki Pigme ’ler Güney Afrika ’daki Boşiman ’lar Avustralya ve Yeni Gine Ve Amazonlardaki yerliler gibi

2 Avcı ve Balıkçı Göçebeler: Keza avcılık hem de balıkçılıkla geçimini sağlama sağlayan gruplar oluşturur Bunlara en iyi örnekleri Eskimo ’lardır Yazın ren geyiği avlarlar denizde balık tutarlar Avlanmak için aralıksız yer değiştirirler Kışın ise buz tutmayla birlikte av azalır Buz delerek balık avlar ya da kışın bir arada yaşarlar



BKır Göçebeliği: ( Göçebe Hayvancılık): Bu yaşam biçimi evcil hayvanların yetiştirilmesi faaliyetlerine dayanır

1 Göçebe Çobanlık: Yeryüzünde iklimin elverişsiz olduğu ve bitkilerin cılız ve beceriksiz olduğu bölgelerde ot gibi yaşama bir mevsim baştan başa hayvanları beslemeye yetmez Bu yüzden kesintisiz hayvanlarla birlikte insanlar durmadan yer değiştirir Orta Asaya Kuzey Afrika Arabistan ve Kuzey kutbuna yakın yerlerde yaygındır( At deve koyun keçi ren geyiği gibi hayvanların gerisinde aralıksız dolaşma)

2 Yarı Göçebeler: Bunlar hayvancılık yanına tarım faaliyetlerinde yapıldığı hayat tarzıdır Senenin kesin dönemlerinde tarlalarını işlerler yazın gelmesi ve otların kuruması ile daha serin yağışlı ve otlakların bol olduğu yaylalara giderler Kış soğukları gelmeden geri aşağıdaki sıcak yaşadığı yerleşmelerine dönerler (Ülkemizdeki klasik yaylacılık faaliyetleri)



2 Yerleşik hayat tarzı: Göçebeliğin adamakıllı tersi olan yaşam tarzıdır Bu tarzda halk müziği belli bir yerde yani köy kasaba ya da şehirlerde yaşarlar Burada da tarım sanayi ticaret el sanatları turizm ulaşım madencilik vb işlerle geçimlerini sağlarlar Yerleşik hayatın temelini tarım oluşturur Yerleşik hayatta kültür ilerledikçe toprağı işleme teknikleri de gelişir

Dünyada farklı yaşam tarzlarının nedenleri nelerdir?

1 Coğrafya şartları

A Bulunulan alanın konumu

B Yer şekilleri özellikleri

Cİklim şartları

D Bitki Örtüsü şartları

Dünyada konumu iyi olan ülkeler basit gelişebilmektedir Bunun yanına konumun önemi zamanla değişken Örnek birincil Çağda İngiltere ve batı Avrupa ücra köşeler iken Kıtaların bulunması ile önemleri artmıştır Buda gelişmelerine olumlu etki etmiştir İklim ve ot gibi yaşama hayat tarzının basit veya baskı olması yönünden tesir eder Ekvatora Yakın bölge çöller ve kutup bölgeleri insanları göçebeliğe zorlamıştır

Orta kuşak ya da ılıman bölgenin coğrafi şartları yerleşik hayatı kolaylaştırmıştır

2 Tarihi ve sosyal Sebepler: Mesela Japonya ve İskandinav ülkeleri bundan 100 200 yıl öncede aynı tabiat şartları aşağıda geri kalmış ve uygar dünya ile artı ilgisi olmayan toplumları iken coğrafi şartlar benzer kalmasına karşın tarihi sosyal ve hesaplı etkenler neticesinde dünyanın en ileri ülkeleri haline gelmişlerdir



Geçim kaynaklarının çeşitlenmesi toplumsal yaşamın farklılaşmasında etkili olmuştur Çünkü ayrı geçim kaynakları farklı mesleklerin ve meslek gruplarının doğmasına niçin olmuştur Öbür meslek grupları farklı hesaplı yapıları ve bu da farklı toplumsal yapıları doğurmuştur *