Friglerin Dilleri Inançları hakkında bilgi

Friglerin Dilleri nedir
Friglerin Inançları nedir
Friglerin Dilleri hakkında bilgi
Friglerin Inançları hakkında bilgi



Friglerin Dili

Frigce Orta Anadolu dan Kütahya ya , kuzeyde Kastamonu ya değin yayılmıştı Frgice dil olarak daha çok Makedonların atalarının diline benzemektedir Yunanca ile benzerlikleri olsa da Makedonların atalarının dili ile olan benzerlik değin değildir Bu dilin kökeni hakkında daha iki taraflı bir manzara birliğine varılabilmiş değildir Bu dilin HintAvrupa kökenli olduğunu söyleyenlerin yanına yerli vbir dil olduğunu da söyleyenler vardır Frig dili İmparatorluğun yıkılmasıyla tarihe gömülmemiş, Roma zamanına kadar dağlık bölgelerede kullanılmıştır Anadolu da bir çok yerde rastlanan Frig yazısı ise daha bütünüyle çözülebilmiş değildir

FRİG İNANÇLARI
Frig inançları içinde en fazla tanınmışı kuşkusuz başlıca tanrıça kültüdür Yunanlıların Kybele olarak adlandırdıkları Frig asıl tanrıçası gerçekten Anadolu nun en eski tanrıçalarından biri olan Kubaba dır Frigler Anadolu ya geldiklerinde, şüphesiz karanlık çağlar baştan başa, buranın yerli kavimleriyle ilşkiye geçmiş ve bu kültü almışlardır Bugün Anadolu Medeniyetleri Müzesi nde bulunan bir çok Kybele yontusu da bu kültün yaygınlığı hakkında fikir vermektedir Frig esas tanrıça figürlerinde asıl tanrıçanın başında kulebiçimli bir taç gözükmektedir Bu onun egemenliğinini simgesi olarak yorumlanmaktadır Friglerce Kubile diye de adlandırılan başlıca tanrıçanın Frigce bir başka ismi de Agdistis tir Tanrıça nın en kayda değer tapınma yerlerinden biri bugün Sivrihisar da bulunan Pessinus idi Burada , büyük olasılıkla, bir göktaşı olan , gökten inen tanrıça idolünün bulunduğu yerdi Fazla uzun yıllar asıl tanrıça tapımının merkeziolan bu yer Roma döneminde deha önemini kaybetmemiş, Romalılar, Kartaca ya aleyhinde olan savaşı kazanabilmek için bu taşı MÖ 204 yılında Roma ya götürmüşler ve bunu Magna Mater (Yüce esas) diye adlandırmışlardır Strabon (MÖ 64 MÖ 21) burayı ve buradaki kültü şöyle anlatır: Pessinos dünyanın o kısmındaki en büyük ticaret merkezi olup, büyük hürmet gören Tanrılar Anasına ait tapınak buradadır Ona Agdistis derler

Eski devirlerde rahipler bununla beraber hükümdardı ve rahipliğin sağladığı nimetleri onlar biçiyorlardı Ama şimdi ticaret merkezi hâlâ ayakta durduğu halde rahiplerin yetkileri fazla azalmıştır Tanrısal alan, Attaloslar kadar tanrısal bir yere yakışacak şekilde, bir tapınak ve beyaz mermerlerden portikler ek edilerek yapılmıştır Romalılar Kybele'nin kehaneti doğrultusunda oradaki tanrıçanın heykelini edinmek üzere girişimde bulunarak tapınağı meşhur kılmışlardır Kybele nin ismini Kybeon dağından aldığı gibi, Dindimenê ülkesi de ismini üstteki tarafındaki Dindymon dağından almıştır Yakınında Sangarios nehri akar; ve bu nehrin üzerinde eski Phrygialılara, Midas a, hatta kendi devrinden önce yaşayan olan Gordias a ve diğerlerine ait iskân kalıntılarına rastlanır, lakin bu izler kentlere ait olmayıp, oldukça büyük köyler niteliğindedir Strabon natürel fakat burayı kendi çağının görüş açısına tarafından anlatmıştır Ancak sonra burada yapılan kazılar da Kybele tapınağını ve Roma kalıntılarını açığa çıkartmıştır Pessinus ana tanrıça için yapılmakta olan törenlere sahne olmakta, kendini başlıca tanrıçaya adayanların merkezi konumunda bulunmaktaydı Erkekler burada kendilerini asıl tanrıçaya adamak için erkeklik oraganlarını da kesmekteydiler Burada aynı zamanda Attis kültü törenleri de yapılmaktaydı Anadolu nun esas tanrıçası bununla birlikte toprak esas olduğundan bunu dölleyecek bir tanrıya gereksinim vardı İşte Attis Kybele yi dölleyen tanrı idi Ama bu tanrı yaz sonunda ölmekte ve bu nedenle de doğa, tanrı ilkbaharda her yerde doğana dek uykuya yatmaktaydı Mezopotamya inançlarında da görülen bu motif, Kybele kültü ile birlikte yaşamış ve Yunan mitolojisine de Adonis biçiminde geçmiştir Bu kült bununla birlikte da bazı gizem kültlerine kaynaklık etmiştir Bu kültler Anadolu da Frig devletinin yıkılışından sonradan da devam etmiştir Barnett, Attis efsanesinin fazla ilginç bir yönüne uyarı çekmektedir: (Bkz Kaynakça) Bir uyarlamaya göre, Agdistis, Pessinus kralının damadı yakışıklı Attis e aşık olan, onu ve onun kentini yıkıma götüren, kendini hadım edip böylece dişi olan iki cinsiyetli bir canavar idi
Öykünün fazla kısaltılmış, daha yumuşak bir uyarlaması, gençliğinin ve güzelliğinin baharında bir yaban domuzu avında öldürülen Attis e Agdistis in duyduğu aşkı anlatmaktadır Fakat her sene ilkbaharda, kendi kendini sakatlamayı içine bölge hevesli ağlama ritüelinin uygulayan inananların vasıtasıyla, Attis her yıl yeniden diriltilir ve bu nedenle doğanın ölmüş kuvvetleri canlandırılırdı Ritüel sırasında, coşku o kadar yüksek bir noktaya varırdı oysa, tanrıçanın en ateşli inananları kendilerini tanrıça ve Attis in şerefine hadım ederlerdi

Tanrıçanın bu vahşi tapımı ama onun uğruna yakışıklı aşığı acı çekmiş ve ölmüştür erkenden batıya dürüst İonia ya süzülmüş, lakin daha yumuşak ve gerçekten daha romantik bir biçimde, Anadolu ile benzer değişik Hellen mitoslarında yansımıştır Bu mitoslarda, bir tanrıçanın aşık olduğu fakat bu aşkıyla ona talihsizlik getirdiği bir gencin teması ortaya çıkmaktadır Kybele ya da esas tanrıçaya ait tanrısal yerlerin dağlarda veya kayalıklarda olduğuna inanılmaktaydı Anadolu da bu amaçla üretilmiş bir fazla sunak yerine rastlanmıştır Atrıca bu sunaklarda ve kayalarda Kybele heykelinin konulduğu nişlere de rastlanmaktadır Bunlardan en önemlisi şüphesiz Midas Şehri (Yazılıkaya) civarındaki sunaklardır Buralarda kayalara oyulmuş sunaklar ve özellikle de basamaklarla çıkılan taht biçimindeki oymalar, buraların kült merkezleri olduğunu göstermektedir Ünlü Midas anıtı da, içinde yazar MATEP (anne) yazısının gösterdiği gibi esas tanrıça kültünün önemli yerlerinden biridir Anadolu nun diğer yerlerinde de bu tip sunaklara rastlanmaktadır Bunların bazılarında ise Frig yazısı da bulunmaktadır Frigler de Ana Tanrıça tapımı dışarıya
Güneş tanrısı Sabazios ve Ay tanrısı Men tapımları da vardı Bunlardan Men in bilhassa eski Anadolu nun Ay tanrısı ile ilişkisi olduğu düşünülebilir Hatta bu tanrının omuzunda hilal ile gösterimleri de bu görüşü kuvvetlendirmektedir Bu tanrıların Frigler göre daha daha sonra benimsendiği de düşünülebilir Frigler de bunların dışarıya da eski Anadolu inançlarının izlerine karşılaşmak olasıdır Eski Anadolu inançlarında geçen hayvan motiflerine Frigler de de rastlanmaktadır Pazarlı kazılarında ele geçen boğa ve arslan mücadelesini anlatan kaplama plakalar da bu konuda fazla anlamlıdırlar

FRİGLER DE ÖLÜ GÖMME ADETLERİ
Frigler de başlıa iki farklı ölü gömme adeti vardır Aristokrasi ve zenginler için uygulandığı düşünülen bu nesil ölü gömmelerin Frigya da uzun zaman uygulandığı anlaşılmaktadır Yoksul halkın ise gömüldüğü ya da yakıldığı düşünülmektedir Fakat yoksul halka ait mezarlar daha yeterli sayıda bulunamadığı için bu konuda bir şey anlatmak için erkendir Ölü gömme adetlerinin biri kaya mezarlarına gömme idi Frig döneminden kalma bir fazla kaya mezarlarına rastlanmıştır Midas şehri yakınlarında ve Frig topraklarının büyük bölümünde kaya mezarlarına rastlanmıştır Bazıları abidekabir şeklinde olan bu kaya mezarları ne yazık ancak defineciler (hatta Romalıları da katarsak yüzyıllar boyu) ağır tahribata uğramışlardır Frigler in en ünlü ölü gömme adetleri ise tümülüsler yani tepe şeklinde yığma mezarlardır Gordion da ve Ankara da sık elde etmek üzere öteki Frig şehirlerinde de rastlanılan tümülüs adetinin Frigler e Trakya dan geldiği düşünülmektedir Ahşap mezar odasının üstüne toprak yığarak oluşturulan tümülüslerde değişik şekillerde yapılmışlardır

Tümülüsler hakkında Sevin (bkz Kaynakça) , şöyle yazmaktadır: Frygia tümülüslerindeki mezar odalarının akşap konstrüksiyonu ileri bir tekniğin eseridir Ölüler önceleri yakılmadan akşap sedirler üstünde uzatılmış, MÖ 7yüzyılın sonlarından itibaren de , büyük bir muhtemelen batıdan, Yunanistan üzerinden gelen etkilerle yakılmaya başlanmıştır Ahşap kabir odalasına ölü ve ölü armağanlarının bırakılmasından ve ahşap çatının kapatılmasından daha sonra, odanın üzeri büyük bir yığma tepeyle örtülürdü Kabir odasının üzerine yığılan tepenin yapımında bir takım kurallara uyulması zorunluydu; huysuz takdirde binlerce ton ağırlığındaki toprak yığınının ahşap mezar odasının üstüne yapacağı baskıyı önlemek olanaksızdı Kabir odasının çatısı çatılıp, bunun üstüne taş ve toprak yığıldıktan sonradan yeniden açılması olanaksızdı Fakat tek tehlike mezar soyguncuları idi böylece mezar odasının yer seçiminde dikkat etmek gerekiyordu Toprak yığını aşağıda kalan kabir odalarının yeri büyük tümülüslerde tam ortada, zirvenin tam altına gelen bölümdeydi

Alçak tümülüslerde, kabir odasının yerini gizleyebilmek esastı ve bu nedenle mezar odaları merkezden uzak yerlere yerleştirilirdi En ünlü tümülüs şüphesiz Midas Tümülüsü veya öteki adıyla Büyük Tümülüs tür Burada yapılan kazılarda bronz ölü eşyaları , ahşap eserler ve bir çok arkeolojik eser bulunmuştur *