Fitre Sadakası

Fitre sadakası, Ramazan ayının sonuna yetişen ve temel ihtiyaclarından başka en az nisab miktarı bir mala sahib bulunan her musluman icin verilmesi vacib olan bir sadakadır Buna yalnız Fitrede denir Fıtrat sadakası, sevab icin verilen yaratılış ikramı demektir

Fitre sadakasının vacib olması, zekatın farz kılınmasından oncedir Orucun farz kılındığı yıla rastlar Bu bir yardımlaşmadır, orucun kabulune ve can cekişme ile kabir azabından kurtuluşa bir yoldur Yoksulların ihtiyaclarını gidermeye, bayram gununun sevincine katılmalarına bir yardımdır Bu yonu ile fitre sadakası, insanlık icin bir hayır ve bir gorevdir

Fitre sadakası, Ramazan Bayramının birinci gunu fecrin doğuşundan itibaren vacib olursa da, bundan once ve bundan daha sonra da verilebilir Onceden verilmesiyle fakirler bayramlık ihtiyaclarını gidermiş olurlar

(Uc İmama gore, fitre sadakası Ramazanın son akşamında guneşin batmasından itibaren vacib olur Bayramdan sonraya bırakılması ile bu sadaka duşmez, kaza edilmesi gerekir)

Fitre sadakası, nisab miktarı bir mala sahib olan her hur musluman icin vacibdir, ister cocuk olsun, ister mecnun olsun

Bunların velileri, bunların mallarından bu sadakayı vermezlerse, kendileri baliğ olduktan veya iyileştikten sonra bu sadakayı odemekle yukumlu bulunurlar Bu mesele, İmam Azam ile İmam EbU Yusuf'a goredir İmam Muhammed ile İmam Zufer'e gore, bunlara fitre sadakası vacib olmaz Bu gibilerin babaları veya vasileri bu sadakayı onların mallarından verirlerse, onu odemek zorunda olurlar Bu sadakayı onlar adına vermek, babalar uzerine vacib olur Fitrelerini babalar kendi mallarından verirler

Bu nisabdan maksad, iki yuz dirhem gumuş veya yirmi miskal altın veya bunların kıymetine denk bir maldır Bu mal, temel ihtiyaclardan (borctan, oturulan evden, ev eşyasından, bineceği at ve kuşanacağı silahdan, ailesinin bir aylık veya bir yıllık geciminden) fazla bulunmalıdır Bu fazla malların para veya ticaret malı olması şart değildir Bu fazla olan mal uzerinden bir yıl gecmesi de aranmaz

İşte bu miktar bir mala sahib olan her musluman icin zekat almak veya vacib olan sadakaları kabul etmek haramdır Uzerlerine kurban kesmek de vacibdir

(Uc İmam'a gore, Bayram gunu ile bayram gecesine mahsus olmak uzere, kendisi ile aile halkının yiyeceklerinden ve temel ihtiyaclarından fazla fitre miktarı bir mala sahib olan bir musluman icin fitre sadakası vacib olur)

Ramazan Bayramının ilk gunu fecrin doğuşundan once vefat eden veya fakir duşen veya fecrin doğuşundan sonra dunyaya gelen veya (İslama giren) bir muslumana fitre sadakası vacib olmaz Fakat fecirden sonra olen bir muslumana vacib olur Eğer vasiyet etmişse, terekesinin ucte birinden odenir Varislerin kendi mallarından vermeleri de caizdir

Nisab miktarı mal, fitre sadakasının vucubundan sonra telef olsa fitre duşmez, cunku verilmesi icin onceden bir imkan hasıl olmuştu Zekat ise boyle değildir, onda kolaylığı gerektiren bir imkan gereklidir

Ramazanda bir ozur sebebiyle oruc tutamayan kimseye de fitre sadakasını vermek vacibdir Hasta, yolcu ve takatsız kalmış ihtiyar gibi

Nisaba malik olan bir mumin hem kendisi, hem bunak ve mecnun olan evladı, hem kucuk yaşta olan cocukları ve hem de hizmetinde bulunan kole ve cariyeleri icin fitre sadakasını vermekle yukumludur Kole ve cariyeleri musluman olmasalar da, bunlar icin fitre vermesi yine vacibdir Fakat ticaret icin olan kole ve cariyelerden oturu fitre vermek gerekmez Cunku bunlar zekata bağlıdırlar Bir maldan hem zekat, hem de fitre vermek olmaz Bunlar birleşmez

Yukarıda acıklandığı gibi, İmam Muhammed'e gore, zengin olan cocuklar icin de fıtre sadakası vermek babalarının malına duşen bir borctur

Fakir bir cocuğun babası olmuş olursa veya fakir duşerse, dedesi (babasının babası) nisaba malik ise, cocuğun babası yerine gecer ve fitre sadakasını verir Bununla beraber sahih gorulen bir goruşe gore, bu cocuk icin fitre vermek dedesi uzerine vacib olmaz

Bir kimse, kendi zevcesinin ve akıl sağlığı yerinde buyuk evladının fitre sadakasını vermekle yukumlu olmaz Cunku bunlardan her biri kendi başına tasarruf hakkına sahib mukellef kimselerdir Onun icin bunlardan her biri nisaba malik ise, zekatını kendi malından vereceği gibi, fitre sadakasını da kendi malından vermekle yukumludur Aynı zamanda sadakalarda bir ibadet manası vardır Koca, zevcesine ait bir ibadet gorevini yuklenmek icin evlenmemiştir

Bir kimse, zevcesinin veya buyuk yaştaki evladının fıtrelerini onların izinleri ile kendi malından verecek olsa yeterli olur Bunlar kendi idaresinde ve gecimi altında bulundukları takdirde izinleri olmaksızın vermesi de yeterlidir Cunku bu durumda adet bakımından izin var sayılır Aile arasında bulunan diğer şahıslar hakkında da hukum boyledir Gercek yonden veya adet bakımından izin gereklidir Cunku fitre sadakasında niyet bulunmalıdır, niyetsiz verilemez Boyle bir izin ise, niyet yerine gecer

(İmam Şafii'ye gore, zevcenin fitre sadakası, kendisi zengin olsa bile, kocasına aittir Kendilerine ucret tayin edilmeyen hizmetciler hakkında da hukum boyledir)

Bir kimse, kendi gecimi altında bulunsalar bile, babasının ve annesinin fitre sadakasını vermekle yukumlu değildir Baba fakir olduğu halde mecnun ise, fitresini vermek zorundadır

Fitre sadakası dort cins maldan belli bir miktarda verilir Şoyle ki: Buğdaydan yarım sa' (Iraki) ki, beş yuz yirmi dirhem verilir Buğday unu ile kavutu da, buğday hukmundedir Arpadan, kuru uzumden ve kuru hurmadan da bir sa' (bin kırk dirhem), verilir Bunların yerlerine kıymetlerinin verilmesi de caiz hatta daha faziletlidir Fakat fakirlerin ihtiyacı bunların kendilerine daha cok ise, o zaman kendilerini vermek daha iyi olur

Burada dirhemden maksad, zekat nisabında olduğu gibi, Şer'i dirhemdir Bununla beraber her beldenin orfde kullandığı dirhem olcusunu esas kabul etmek gerektiğini soyleyenler de vardır Orfi dirhem daha fazla olduğu icin, fitre sadakasını bundan vermek ihtiyata uygundur ve ziyade sevabı vardır

(Uc İmama gore, fitre sadakası buğdaydan da bir sa'dır Fakat bu sa'dan maksad, Irak sa'yi değil, Hicaz sa'yi olan 69313 dirhem miktarıdır)

Fitre sadakası icin buğday, arpa, uzum ve hurma birer değişmez olcudur Cunku bunlardan maksad, fakirin bir gunluk ihtiyacını gidermektir O da bunlarla karşılanır Eğer belli bir para olcu olarak gosterilmiş olsaydı, bu gaye elde edilemezdi Cunku yiyeceklerin fiyatı zaman zaman değişmekte olduğundan, o belli para bazı yıllar bu maksadı karşılar ve bazan da karşılayamazdı

Fitre sadakası, zekat gibi niyet edilerek fakirlere temlik şekli ile verilir Yemek ikramı şeklinde verilemez Bu niyet, malı ayırırken yapılabileceği gibi, fakire verirken de yapılabilir Ancak fakire bunu verirken fitre olduğunu soylemek gerekmez

Fitre sadakasını, aralarında zevciyet veya doğum bakımından ilgi bulunanların birbirlerine vermesi sahih değildir Bir kimse fitresini, fakir olan karısına, babasına ve oğluna veremez

Fitre sadakası, İmam EbU Yusuf ile İmam Şafıi'ye gore, fakir olan zimmilere de verilemez Fetva da bu şekildedir Cunku bunun verilmesindeki maksad, bayram gununde fakir muslumanların ihtiyaclarını gidererek onların da bayrama sevincle katılmalarını sağlamaktır Bu maksad, fitrenin zimmilere verilmesi ile elde edilmez Bununla beraber, fitrenin zimmilere verilebileceğini soyleyen alimler diyorlar ki: Bu sadakadan asıl maksad, mutlak olarak fakirlerin ihtiyacını bir ibadet niyeti ile karşılamaktır Bu maksad, fakir zimmilere verilmekle de kazanılır Cunku onlara verilecek sadaka da bir ibadettir

Bir kimse fitresini bir fakire verebileceği gibi, birkac fakire de dağıtabilir Bircok kimseler de, fitrelerini birkac fakire verebilecekleri gibi, bir fakire de verebilirler

Fakat bir goruşe gore, bir fitre birkac kimseye verilemez

Birkac fitre, gerek aynen ve gerek kıymet olarak sahiblerinin izni ile karıştırılmış bir halde fakirlere verilebilir Her fitreyi diğerinden ayırmaya gerek yoktur Bununla beraber fitrelerin ayrı ayrı verilmesi ihtiyata daha uygundur

Fitre sadakası, yukumlunun bulunduğu yerdeki fakirlere verilmelidir Başka yerlere gonderilmesi mekruhtur

Eksiklikten ve fazlalıktan munezzeh ve yuce olan Allah, doğruyu daha iyi bilir ve O'nun kereminin kemalinden başarıya ulaştırması ve mukafatlandırması umulur