Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) kasım ayına ait konut satış istatistiklerini yayımladı. Buna nazaran konut satış adedi geçen yılın kasım ayına nazaran yüzde 54’lük artışla, 138 bin 372 oldu.
Yaşanan sert artışta geçen yıl kasımda satışların tabanı görmesi ve bu yılın ağustos ayında konut kredi faizleri tesirli oldu. Çünkü ipotekli diğer bir deyişle kredili konut satışı geçen yıla nazaran bu kasım ayında yüzde 724,8 oranında artış gösterdi. Böylelikle konutların 43 bin 911’i kredi kullanarak satıldı. Geçen yılın kasım ayında bu sayı yalnızca 5 bin 324 ipotekli satış ile hudutlu kalmıştı.
Satışlar müteahhitlerin ve mesken sahibi olmayı planlayan kiracıların yüzlerini güldürüyor. Fakat madalyonun başka yüzünde süratle artan hane halkı borçluluğu bulunuyor. Ağustos ayından bu yana yapılan faiz indirimlerinin yeni yatırımları mı yoksa tüketimi mi canlandırdığına mercek tuttuk. Resmi bilgiler iktisatta bilhassa tüketici kesitlere para pompalandığını doğrular nitelikte.
120 günde 51,4 milyar lira para yaratıldı
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) datalarına nazaran 9 Ağustos 2019 tarihi itibariyle yurttaşların tüketici kredisi borcu 401,5 milyar liraydı. O tarihten bu yana Merkez Bankası 3 kere faiz indirimine giderek kredi kullanmayı teşvik etti. Bankalara gönderilen tavsiye mektuplarıyla kredi muslukları açıldı.
6 Aralık 2019 tarihine gelindiğinde yurttaşları tüketici kredisi borcu 452,9 milyar liraya yükseldi. Yani yalnızca 120 günde tüketiciler 51,4 milyar lira daha borçlandırıldı. Böylelikle bu kısa müddette halkın kredi borcu yüzde 13 artmış oldu. 9 Ağustos’tan 6 Aralık’a kadar tüketici kredilerinin en büyük hacimli iki kredisi konut ve gereksinim kredilerindeki toplam artış meblağı 50 milyar liraya yakın.
Günlük ortalama 410 milyon lira dağıtıldı
Günlük ortalama artışlar ise dudak uçuklatan cinsten. TCMB datalarından yaptığımız hesaba nazaran 9 Ağustos haftası ile başlayan kredi pompalama süreci halka 120 gün boyunca günlük ortalama 410 milyon TL borç dağıttı. Yurttaşlar her gün ortalama 132,5 milyon TL konut kredisi ve 277,5 milyon TL muhtaçlık kredisi kullandı.
Ticari kredilerde lokomotif kamu bankaları
Sayılar faiz indirimiyle tüketimin pompalandığını ortaya koyuyor. Üretimi teşvik etmesi ve böylelikle işsizliği azaltması beklenen faiz indirimleri yeniden ranta dayalı tüketim iktisadını canlı tutmaya yarıyor. Tüketici kredilerindeki vahim tablo ortadayken başka yandan da ticari kredilere mercek tuttuk.
Faiz indirimlerine karşın ticari kredilerde artış yok denecek kadar az. Hatta kamu bankaları gaza basmasa ticari krediler azalıyor. Zira özel bankalar ticari kredilerde frene basıyor. Özel bankaların frene basmasındaki asıl neden ise borcun geri ödenememesinden korkulması. Ticari kredilerde meblağlar tablodaki üzere.
Özel bankalar geri ödenmeme riskine karşı borç düzeneğini mümkün mertebe çalıştırmıyor ve borcuna daha sadık olan tüketici bölüme kredi dağıtmakla yetiniyor.
Buna karşılık kamu bankalarının risk iştahı çok yüksek. 9 ağustos-6 aralık ortasında kamu bankalarının taksitli ticari kredi fiyatı yalnızca 120 günde yüzde 11,5 oranında arttı. Lakin her geri ödenmeyen kredinin bankaların hanesine ziyan yazdığını hatırlatmakta yarar var. Çünkü özel bankaların gerisinde hazine takviyesi bulunmazken, kamu bankaları kredi dağıtırken hazineye güvenebiliyor.
Dağıtılan kredilerin geri ödenmemesi sonucu kamu bankalarının misyon ziyanı katlanıyor. Pekala özel bankalar korkmakta haksız mı? Bu soruya karşılık verebilmek için bankaların takibe düşen alacaklarına göz atmakta yarar var. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu’nun (BDDK) datalarına nazaran geçen yıl ekim ayında takibe düşmüş 88,7 milyar TL alacağı bulunan bankacılık kesitinin bu yılın ekim ayında takipteki alacağı 139,5 milyar TL’ye çıkmış durumda. Bu meblağ şimdi bankacılık kısmı için yüksek risk oluşturmasa da artış trendinin bu türlü gitmesi sürdürülebilir değil. Ayrıyeten BDDK ikazlarıyla bankaların krediyi takibe düşürmemek için yapılandırmaya gittikleri de sır değil.
BDDK’den kâr dağıtmayın tavsiyesi
Dün hususa ait BDDK’den bankalara verilen tavsiye kredi riskine ait özel bankaların tasasını teyit etti. BDDK bankalara gönderdiği yazıda yıl sonunda kâr dağıtımını yapmamalarını tavsiye ederken bunun münasebeti olarak dengelenme sürecindeki güçlü özkaynak muhtaçlığını gösterdi. Kurum bu tavsiyesiyle riskli hale gelen kredilere karşı bankaların konumunu müdafaayı amaçlıyor.
Yalnızca 120 günde halk 51,4 milyar lira borçlandı. Bu meblağa nazaran her gün 400 milyon liradan fazla para tüketime pompalandı. Tüketici kredilerindeki artışın neredeyse tümünü konut ve muhtaçlık kredilerindeki artış oluşturuyor
Ozan Gündoğdu/Birgün
