Eski Ramazanlar

Eski Ramazanlar

Ramazan’ ın mujdecisi Yeni Hilal…

Gunluk hayatın karmaşasında unutulan değerler Ramazan ayıyla birlikte hatırlanırken, eski Ramazanları ozlemle hatırlayan cok

İslam inanışına gore her yıl Ramazan ayı, ramazan hilalinin doğuşu başlar Bu sebeple eski Ramazanlarda kutsal ayın yaklaşmasıyla hareketli gunler başlardı Herkes Ramazan’ın geldiğinin mujdesini verecek incecik hilalin gokyuzunde goruneceği anı yakalamak peşindeydi Akşam saatleriyle birlikte “yeni hilali ilk goren kişi olmak sevdası, “Yevmuşşek yani şupheli gunler diye adlandırılan Şaban ayının son gunlerinde yoğunlaşırdı Şer’iye mahkemelerinde kadılar, muftuler sabahlara kadar nobet tutup Ramazan mujdecisini beklerlerdi Sonunda Yeni Ay’ı ilk goren soluğu kadının huzurunda alır ve “Ay’ı ilk gorduğune dair yemin ederek, Ramazan’ın ilan edilmesini sağlardı Toplar atılır, mubarek ayın geldiği dort bir yana duyurulurdu

İftar Diş Kirasız Olmaz…

Ramazan’ın gelişiyle evlere şenlik doğar, bereket yağardı Ailenin tum uyelerinin toplandığı iftar sofraları birbirinden leziz ozel Ramazan tatlarıyla donatılırdı İftar vaktinden evvel kadınlar gelmeye başlardı Bazılarının cocukları da yanlarında olurdu ve izzet ikram faslından sonra kahveler, şerbetler icilir; sıra eğlenmeye gelirdi Ama once masallar anlatılır, yaşlı başlı olanlar bilmece faslında ortaya cıkarlardı Bilmeceyi bilmek ve diğer hunerlerini adabına gore oturup kalkmak ve buyuklere hurmette kusur etmemek dahil gosteren desti izac cağındaki kızlara caktırmadan not verilirdi Ramazan boyunca devletin onde gelenleri ve varlıklı kişilerin konaklarında buyuk iftar sofraları kurulurdu İftarların en gorkemlerinin yaşandığı sarayda sofraya buyuk siniler salonlara dizilir, saraylılar sofranın cevresine sıralanıp iftar acarlardı

Sofranın muazzam goruntusu nefis yemek kokularıyla birleşince, insanda bir imrenme duygusu yaratırdı Top atılır atılmaz da yemeklere hucum edilirdi İftariyeliklerle başlayan iftar yemeği hep birlikte kılınan akşam namazıyla ara verilirdi Namazdan sonra iftar sofralarında değişmez ilk yemek; et veya tavuk suyuyla hazırlanan duğun, mercimek, yoğurt, pirinc corbalarıydı Ramazan’ın vazgecilmez yemeği pastırmalı yumurta ise sahanlar icinde yanında mutlaka Ramazan pidesiyle sunulurdu Daha sonraki yemekler etinden sebzesine, pilavından boreğine ev sahibinin gucune gore yapılan lezzetlerdi Kuru meyvelerden yapılan hoşaflar, 6070 kat yufkadan oluşan baklava, kazandibi, kabak tatlısı, keşkul ve Ramazan’a has bir tatlı olarak bilinen gul kokulu gullac ise iftar sofralarının vazgecilmez tatlılarıydı

Şerbet ve şuruplar, boza ve sahlep de onemli Ramazan icecekleriydi Demirhindi, ağac kavunu, menekşe, kızılcık gibi şimdilerde adını bile duymadığımız icecekler karla soğutularak sunuluyorduNargile, cubuk veya kahve ile iftar keyfi tamamlanırdı Buyuk konaklarda tum misafirlere aynı anda verilmesi şarttıKahve ibriğinin soğumaması icin gumuş zincirli ateşlikler yakılır ve misafir sayısı kadar hizmetkar, kahveci başının etrafına dizilir Kahveler kafesli gumuş zarfların ucundan tutulmak suretiyle misafirlere ikram edilirdi İftardan sonra haremağaları vasıtasıyla Sultan ve Kadın Efendilere saygılar iletilir, iltifatla beraber, derecelere gore “diş kirası adı altında armağanlar ya da para alınırdıAkraba ve dostlar arasında ise Ramazan’ın ilk haftasında habersiz iftara gitmek, bir saygı belirtisi sayılırdı

Gecmiş Zaman Ramazanları

Tiyatro sanatcısı Tevfik Gelenbe, eski Ramazanları ozlemle anarken, Eskiden Ramazan başlı başına bir olaydı Bir heyecan başlardı Ramazan arifesinde Kilerler dolardı O zaman her gun markete gidilmezdi Hepsi alınır, kilerde dururdu Ev temizlenir, lambalar, gumuşler parlatılırdı dedi

Ramazan ayında ilk iftarın cok gorkemli olduğunu da anlatan Gelenbe, şunları soyledi:

Herkes sofrasında bir misafirin olmasını arzu ederdi Şimdi herkesin misafirden kactığını duşunursek, cok farklı bir aile yapısı vardı Farklı bir anlayış, hayata değişik bir pencereden bakma… İftardan sonra erkekler teravihe gider Direklerarası’ nda ceşitli temaşa sanatları, ortaoyunu karagoz, meddah izlenirdi Kadınlar evlerde ceşitli oyunlar oynar, fasıllar gecerdi Musiki alemleri yapılırdı

Eskiden benim hatırlayabildiğim kadarıyla her evde en az bir kadın ud calardı Ud, bir evin hic değişmeyen aksesuarlarından biriydi Duvarda asılı dururdu Biz de evde fasıllar gecerdik Cocuklar mutlaka sevindirilirdi Boylece bayrama ulaşılırdı

O zamanlarda olup bugun olmayan şeyin ‘’sevgi olduğunu dile getiren Gelenbe, bir mahallede oturan fakirlere de, zenginler tarafından onuru kırılmadan yardım edildiğini sozlerine ekledi

Gazeteciyazar Aydın Boysan ise eski doneme gore kendilerini Musluman olarak tanımlayanların fazlalaştığına dikkat cekerek, Buna rağmen eski adetler kalktı Eski Ramazanlar yaşanamıyor, mumkun değil Yaşama bicimleri değişti şeklinde konuştu

Eskiden, Ramazan akşamları herkesin iftar topunun atılmasını heyecanla beklediğini ve top atılır atılmaz evlerine koşturduğunu anlatan Boysan, eskiden Ramazanlar‘ da yaşama duzeninde kesin değişiklikler yapıldığına değinerek, mesai saatlerinin iftara gore uyarlanmasını ve esnafların oğlene kadar dukkan acmamasını ornek verdi

Ramazanın faydalı olan tarafının toplumdaki fertleri birbirine yaklaştırması olduğunu kaydeden Boysan, bugun eski adetlerin uygulanmamasını toplumdaki gevşemeye bağladığını belirterek, şoyle devam etti:

Orneğin Ramazan‘ da hali vakti yerinde olanların sofraları herkese acık olurdu İftar saatinde gelip ‘ selamunaleykum ‘ diyen sofraya otururdu Kimse de ona ’sen kimsin’ diye sormazdı

Aydın Boysan, Ramazanla ilgili anılarını ise şoyle anlattı:

İlk defa oruc tuttuğum yıllardı Yaş 15′ti yanlış hatırlamıyorsam… Rahmetli annemle pazara gittik, donduk Top atılmasına daha yarım saat var Ben yanlışlıkla bir avuc kavrulmuş fındığı ağzıma atmamış mıyım? Annem cenemin oynadığını gorunce ‘ne yaptın?’ diye bağırdı Sonra ağzımı yıkattı ‘Niyetin kotu değildi, onun icin oruc gecerli’ dediler

Başka bir anım da, annemin dayısı Hacı Husrev dayıyla ilgili… Bursa’da Simkeş Sokağı mescidinin fahri imamı idi Husrev dayının Bursa’daki lakabı ‘şimendifer hoca’ydı Cunku teravih namazını fevkalade hızlı kıldırırdı Onun namaz kıldırdığı mescitte, cemaat sokaklara taşar, herkes orada kılardı Cunku hoca cabuk kıldırıyor Onlar da kahvede yer buluyorlar

Tiyatrolarda Ramazan Matineleri

Tiyatro sanatcısı Gazanfer Ozcan da, insanın hep gecmişe ozlem duyduğunu, acı anılar unutulduğu icin gecmişte yaşananların guzel geldiğini dile getirdi

O yuzden gecmişteki Ramazanlar‘ ın cok daha guzel gectiğini zannediyoruz, ama eski Ramazanlar gercekten cok renkli gecelerdi diyen Ozcan, şimdi butun bunların kaybolmasına hayıflandıklarını belirterek, şunları soyledi:

Ramazanlar’ da tiyatroların bile ozel uygulamaları olurdu Ramazanlar’ da ozel matineler konurdu Oruc tutanlar, yatsı ile iftar arasında gununu tiyatrolara koşarak gecirirdi Şimdi tiyatrolara rağbet azaldı Ramazanın cok değişik tarafları vardı Ailelerin cok guzel donatılmış sofralarda iftar yemeği yemeleri, dostların bir araya gelmesi gibi… Zaten ozel bir ay bu Dileğimiz o gelenekler inşallah surer Ama bizden onceki kuşağın bu işte hatası var galiba Yeni kuşaklara o guzellikler iyi aktarılmadı Gorevimizi yerine getirmemiz lazım En azından cocuklara o guzel anılar anlatılmalı