endülüs emevi döneminde yetişen bilim adamları

Endülüs emevi döneminde yetişmiş bilim adamları kimlerdir?

Abbas Kasım İbn Firnas

Abbas Kasım İbn Firnas (? 888), Berberi astronom ve şair, İslam bilgini
Tarihî kaynaklar Endülüslü Firnas'ın da uzun incelemeler sonunda yeni bir keşifte bulunup bir cihaz yaptığını, üstüne kumaş geçirip kanat yerine büyük kuş kanatları taktığını ve bu âleti çalıştırarak havalanıp uçtuğunu kaydeder Bundan Başka havada uzun süre kuşlar gibi süzüldüğünü, sonra da yavaşça yere indiğini söylerİbni Firnas'ın bu başarısı Batı'da uçak yapıp uçmayı başaran Wright Kardeşler'den 1023 sene öncesine rastlamaktadır

Yaptığı öteki çalışmaları

İbn Firnas'da çoğu alanda çalıştı, kimya, fizik, gökbilim okudu Astronomi tabloları hazırladı, şiir yazdı, elMakata adlı saati tasarladı
Kumdan sırça imalatını icad etti ve hem kaya kristallerini kesme yöntemini geliştirdi O zamana değin sadece Mısırlılar kristal kesmeyi biliyordu Bundan sonra, İspanya Darı'dan kuartz ihracını bıraktı


Güneş ve gezegenleri hareket halinde bildiren bir Plenatarium da yapmıştı Bilgin bu cihazla yıldızlarla birlikte bulutu ve şimşekleri de inceliyordu
Ünlü bilgin hem kendisine has metodlarla bir kısım taşlardan çok iyi sırça imal etme usûlünü keşfetmiş, sırça sanayiinin de öncüsü olmuştu
Keza ayarlama kabiliyeti olan camı keşfederek gözlüğün mucidi olduğu kabul edilir
Bilgin İbni Firnas'ın bununla beraber İslâm musıkîsinin İspanya'da topluma mülk edilmesini sağlamıştır

Libya'da onun onuruna posta pulu basıldıIrak'ta Bağdat Milletlerarası Havaalanı'nda onun anısına bir heykel dikildiBağdat'ın kuzeyinde İbn Firnas Havaalanı'na onun adı verildiAy üzerinde güneybatıda King ve Ostwald Kraterlerine yakın bir yerde 89 km çapındaki bir kraterin adı Abbas Ibn Firnas Krateri diye isimlendirildi


Muhyiddin İbn Arabi
Özet Olarak Muhyiddin ibn Arabi de denir 11651239 Ünlü mutasavvıf, İslam düşünürü ve şairidir

Muhyiddin İbni Arabi, Muvahhidun döneminde 27 Ramazan 560 ’da Mursiye (Murcia), İspanya ’da doğdu Meçhul bir sebeple 8 yaşında ailesiyle birlikte İşbiliye ’ye (bugünkü Sevilla) geldi (olasılıkla babasının memuriyeti sebebiyle) Ailesi Arap Tayy kabilesine mensuptu Yakın cedleri hakkında fazla bir şey bilinmiyorsa da, anne ve baba tarafından nüfuz ve şeref sahibi kimseler olduğu anlaşılıyor Akrabaları aralarında tasavvufî bilgilere sahip kimseler vardı Dayısı Ebû Müslim elHavlânî de, kutubların büyüklerinden sayılır


Birincil tahsilini bu şehirde yaptı, uzun bir süre burada kaldı Çocuk yaşlarında 'Ahmed İbnu ’lEsirî' adında genç bir Sufi ile arkadaş oldu İbnu'lArabî, bu tahsil esnasında bir aralık Halvet'e çekilmiş her sahada ve bilhassa tasavvufî marifetler sahasında hiçbir şey bilmezken ve bu hususta hiçbir kitap da okumadan, keşif ve keramet yoluyla birçok şeylere muttali olarak halvetten çıktı


Endülüs'de bir süre daha kaldıktan sonradan, seyahate çıktı Şam, Bağdad ve Mekke'ye gitgide artarak orada bulunan ünlü alim ve şeyhlerle görüştü 1182'de İbni Rüşd ile görüştü Bu görüşmeyi eserinde anlatır Bu İbnu Rüşd ’ün veri'nin zihin yolu'yla elde edileceğini söylemesiyle meşhur olduğu yıllardır 17 yaşındaki genç Muhyiddin reel bilgi'nin sadece aklımızdan gelmediğine, böyle bir bilginin daha çok ilham ve keşf aracılığıyla elde edilebileceğine inanmıştı


Bu senelerde 'Şekkaz' isminde bir şeyh'le tanıştı Bu zat minik yaşlardan itibaren ibadete başlayan, Allah korkusu taşıyan, hayatında bir kerecik olsun ‘ben ’ dememiş olan ve uzun uzun secde eden bir kimsedir Muhyiddin o ölene kadar onunla sohbete devam etti 11821183'de İşbiliyye ’ye ast Haniyye ’de 'Lahmî' isimli bir şeyhden, bu zatın adını taşıyan bir mescidde Kur'an dersi aldı


11841185'de 'Ureynî' isimli bir şeyh ’le tanıştı Eserlerinde Ondan ilk hocam diye bahseder, çok faydalandığını söyler 'Ureynî', Ubudiyet kulluk meselesinde derin bir bilgiye sahipti Bu yıllar'da 'Martili' adlı bir şeyhten de istifade etti Ureynî O ’na: ’Sadece Allah ’a bak ’ derken Martilî‘Sadece Nefsine bak, nefsin hususunda dikkatli ol, ona uyma ’ diye nasihat vermişti Martilî ’ye bu ters önerilerin içyüzünü sordu Bu zat, kendi nasihatinin doğruluğunda ısrar edecek yerde, ‘Oğlum, 'Ureynî' ’nin gösterdiği yol, içten yolun ta kendisidir Ona uyman gerekli Bizim ikimiz de, kendi halimizin zorunlu kıldığı yolu sana göstermiştir ’ dedi


Bu yıllar'da İşbiliyye ’de Kordovalı Fatma adında yaşlı bir kadına (tanıştıklarında 96 yaşındadır) 14 sene hizmet etti Bu bayan, erkek ve kadınlar arasında müttaki ve mütevekkile olarak temayüz etmişti bir kimseyle evliydi Yüzü böylece güzeldi ama, İbn Arabi onun yüzüne bakmaktan utanırdı


1189'da Ebu Abdullah Muhammed benzerŞerefî adında biriyle tanıştı Kendisi doğu İşbiliyye ’li olup, Hatve ehlindendi Beş zaman namazını Addis Camii'nde kılardı İbadete fazla düşkünlüğünden namaz kılmaktan ayakları şişerdi


Arabi, İşbiliyye ’deyken (1190) hastalandı Okuma kabiliyyet'ini kaybetti 2 Yıl bu halde kaldıktan daha sonra 589'da (Hicri) Sebte Şehri'ne artan bir şekilde orada etik makamına erdiğini söylediği İbnu Cübeyr ile tanıştı Bir vakit sonradan İşbiliyye ’ye döndü Aynı yıl Tlemsen ’e geldi Burada Ebu Medyen (ö594)1 hakkında gördüğü bir rüyayı anlatacaktır


1196'da Fas ’a gitti Orada yaptığı Seyahatler esnasında büyük şan kazandı 1198'de yeniden Endülüs ’e geçti Gırnata Şehri dolaylarındaki Kaplumbağa Kabuğu kasabasında Şekkaz isimli bir şeyhi ziyaret etti Onun Tasavvuf yolu'nda karşılaştığı en ulu kimse olduğunu söyler 11991200'de Ilk kez Hac için Mekke ’ye gitti Orada elKassar (Yunus ibnu Ebi ’lHüseyin elHaşimi elAbbasi elKassar) isimli bir şahıs'la sohbet etti Hac ’dan sonra Mağrib ’de, oradan da Ebu Medyen ’in şehri olan Becaye'de bulundu Bir vakit sonra yeniden Mekke ’ye geldi ve Ruhu ’lQuds, Tacu'rRasuladlı eserler'ini yazdı

1204'de Medine, Musul, Bağdad'da bulundu Musul'da, etTenezzülatu'lMusuliyyeyi yazdı Musul ’dan ayrıldıktan sonra Konya ’ya geldi Orada tanıştığı Sadreddin Konevi ’nin dul annesi ile evlendi Konya ’da iken Risaletü ’lEnvarı yazdı Selçuk Meliki kadar derin saygı ve ikram gördü Sonradan Mısır ’a geçti Orada Futuhatı Mekkiye'deki sözlerinden ötürü Mısır uleması göre hakkında verilen idam fetvasıyla yüzyüze gelince gizlice oradan kaçtıTekrar Mekke ’ye geldi ve burada bir zaman kaldı Mekke'de elFutuhatu'lMekkiyye, Fusus'u rüya'da gördüğü Peygamber'in emriyle ve O'nun istediği şekilde yazdığını, bu eserin önsöz'ünde belirtir Veliler bilgilerini, peygambere vahyi getiren meleğin aldığı kaynaktan almaktadırlarBağdad ve Halep ’de bir zaman dolaştıktan sonra 6121215 de bitmiş Konya ’ya geldi 617 de Şam ’a yerleşti zaman zaman civar şehirlere seyahatler yaptı 638 de 22 REvvel ’de (1239) Şam'da öldü Kabri Şam şehri açık havada Kasiyun Dağı eteğindedir 1516 yılında Sultan Selim, Şam ’ı Osmanlı toprağı yaptığında oraya türbe, camii ve imaret inşa ettirdi Medfun bulunduğu türbenin kubbesinde İbn Arabi'nin kendisine ait olduğu bahis edilen 'bütün yüzyıllar yetişdirdikleri büyük insanlarla tanınır, benden sonraki yüzyıllar benimle anılacak' mealindeki bir beyit yazılıdı


Zerkali

Endülüslü gökbilimci (10291087) Toledo'da bir rasathane kurdurmuş ve 10611087 yılları arasında burada yaptığı çalışmaları bir kitapta toplamıştır Bu kitap sonradan Alfonso Tabloları adıyla anılan eserlerin yapılmasına öncülük edecekti
Zerkali Endülüste yetişen Ünlü astronomi alimlerinden İsmi, İbrahim bin Yahya etTecibi enNekkaş olup, künyesi Ebu İshaktır Zerkali diye Ünlü oldu 1029 senesinde Tuleytula şehrinde doğdu Küçük yaşta ilim öğrenmeye başladı Kısa zamanda din ve fen ilimlerini öğrenen Zerkali, gökbilim ilminde söz sahibi oldu Gökbilim çalışmalarını ve rasadlarının çoğunu Tuleytulada yaptı Ömrünün sonuna doğru Kurtubaya yerleşti ve 1087 senesinde burada vefat etti
Zerkali, birincil defa Batlamyus'un tersine dünyanın gerçek yörünge noktası hareketini ve güneşin ta'dil merkezinin yüzyıllık değişikliğe emrindeki olduğunu keşfederek kanuna bağladı Halbuki, Batlamyus, güneş sisteminin yörünge noktasını sabit ve ta'dil merkezini de değişmez kabul etmişti Güneşin yörünge noktasını 12 saniye değin dürüst bir istikamet, yani doğudan batıya içten bir değişiklik vererek güneş için yeni bir teori ortaya atıp metamorfoz merkezindeki düzensizliği de ortadan kaldırdı
Batlamyus kuramında, Güneşin Yerden en uzak konumu olan günötenin atıl olduğu benimsenmiş ve gözlemlerin bildirdiği öbür veriler gözlem hatalarıyla açıklanmıştı İslâm Dünyasında Sâbit ibn Kurrâ, bu görüşten kuşku duymuş ama bunun yerine daha doyurucu olan başka bir görüş koyamamıştı Zerkâlî ise, günöte noktasının dingin olmadığını ve yılda 12 saniyelik bir açıyla Batıdan Doğuya içten yer değiştirdiğini öne sürmüştür; ona tarafından, bu yer değişikliğini, Güneşin yörünge merkezinin bir çember üzerinde dolandığını varsayarak izah etmek mümkündür Böylece Zerkâlî, Batlamyus kuramının doğruluğu konusundaki kuşkuların güçlenmesine niçin olmuştur
Zerkali, Tuleytula adıyla Meşhur olan birincil astronomi cetvellerini düzenledi Güneş, gezegenler ve diğer yıldızların hareketlerini ilgilendiren bu cetveller, kısa zamanda Avrupanın baştan başa kullanılmaya başlandı Sabır ve dikkatle çalışmalar yapan Zerkali dünyanın güneşe olan uzaklığını hesapladı Hem bu mesafeyi güneş yörüngesine dayanan gün dönümleri ile gece ve gündüz eşitliğinin prestesyonuna uyarlama ettirebilmek için Tuleytulada 402den pozitif gözlem yaptı vepresesyon vüsatini de aynı tarzda dürüst olarak hesapladı


Zerkalinin hazırladığı Ziyc, 1450 senesinde çoğu eksikliklerle Latinceye tercüme edildi Bu tercümenin bir nüshası Paris Kütüphanesinde bulunmaktadır Bu Ziyc, kendisinden sonradan yapılan tüm ziyclere esas oldu Tercümenin önsözünde trigonometri cetvellerinin nasıl çıkarıldığı konusunda bilgi verilmiş ve buna bir de sinüs cetveli ek edilmiştir Eserde hem 35 değişmez yıldızın kataloğu ile beraber yatkınlık cetvellerine yer verilmiş ve Safiha Usturlabı hakkında direktifler yapılmıştır
Zerkali çalışmalarında usturlab kullanmıştır Batıda Zerkali Safihası adıyla Meşhur olan makine Afaki bir şekilde, her yerin ufkunu temsil edecek surette ufuk dairesi hareketli üretilmiş, menazıri yöntem ile ayın tutuluş durumu resimlenmiş, dairevi ve safihadan ibarettir Bu aletin özelliklerinden bahseden Zerkalinin risalesi, Kitabül Amel Bissafiha ezZiciya, Latince, İbranice ve diğer dillere tercüme edilmiştir Bir örneği Paris Kütüphanesinde mevcut olan alet hakkında Mirim Çelebi, Sultan İkinci Bayezid Hanın emriyle Farsça çok iyi bir eser yazmıştır

Zerkali Eserleri

1 ElAmelbisSafihatizZiciyye,
2 EtÖnlem,
3 ElMedhal ila İlminNücum,
4 Risaletün fi Tarikati İstikdamisSafihatilMüştereke li Cemiul Urud *