Ejderha Miti Nasıl Ortaya Çıktı?

Ejderhanı Nasıl Eğitirsin? sineması, Buz Ejderhası, Ateş Ejderhası kitapları ve daha birçok fantastik tıptaki dizide, sinemada, kitapta ve oyunda ejderha isimli efsanevi yaratıkla karşılaşıyoruz. Ejderha ile bu kadar sık karşılaşıyor olmamızın nedeni elbet ki tarihi eserler. Ejderhalar sahiden yaşamadı lakin bu mit, dünyanın farklı bölgelerinde yaşamış olan farklı toplumlarda kendine yer edinmiş bir öyküdür.

Tarihi yapıtları incelediğimiz vakit birbiri ile bağlantı kurması imkansız toplumlarda ejderha ve gibisi yaratıklarla karşılaşıyoruz. Hepsinin ortak noktası ise berbatlığı temsil ediyor olmaları. Pekala, ne oldu da dünyanın değişik noktalarındaki bu beşerler ejderha diye bir yaratık olduğuna inandılar ve günümüze kadar gelmeyi başaran kıssalar yarattılar? Tarihin biraz derinine inelim ve ejderha mitine neyin neden olduğuna bakalım.

Firavun mezarına bile giren ejderha tasvirleri:


Efsanevi yaratık ejderha ile tarihin her devrinde, dünyanın farklı bir bölgesinde karşılaşabiliyoruz. Milattan evvel 6 yılında, Babil kentinin kapısına Mušḫušu isimli bir ejderha çizilmiştir. Birebir biçimde Mezopotamya bölgesinde yaygın olarak bilinen Ušumgal isimli mitolojik bir yaratık vardır.

Eski Mısır’da ışığın rakibi Apep isimli bir ejderhadır. Milattan evvel 2190 ile 2165 yılları ortasında tarihlenmiş kayıtlarda geçen Apep’in yanı sıra Tutankhamun'un mezarında bile görülen Ouroboros isimli, kendi kuyruğunu yiyen ejderha tasviri Ortaçağ’da Gnostik Hıristiyanların ve simyanın sembolü haline gelmiştir.

İncil’de geçen canavar Leviathan, ateş ve duman üfleyen bir ejderha olarak tanımlanır. Homeros’un İlyada yapıtında Antik Yunan Hükümdarı Agamemnon’un ejderha amblemi taşıdığından bahsedilir. Apollon tarafından öldürülen Python ise tekrar bir ejderhadır.

Dünyanın her köşesinde bir ejderha görmek mümkün:


Hindistan kültüründe ilah Indra tarafından ırmakları tıkadığı ve kuraklık getirdiği gerekçesiyle öldürülen yaratık, Vritra isimli bir ejderhadır. İskandinav mitolojisinde Jörmungand, Níðhöggr ve Fafnir isimli ejderhalar olduğu biliniyor. Kahraman Sigurd, Fafnir’i yakalayarak öldürür ve kanını içer. İçtiği bu kan sayesinde kuşları manaya yeteneği kazanır.

975 ve 1025 yılları ortasında yazıldığı düşünülen Anglo - Sakson kültürüne ilişkin Beowulf şiirinde, Beowulf karakterinin bir ejderha tarafından yaralanması anlatılır. Büyük Britanya'da pek çok askeri teçhizatın üzerinde iki bacaklı bir ejderha olan Wyvern’in tasvirleri görülür. 11. yüzyıl Fransa’sında Aziz George ve Ejderha'nın öyküsü epeyce meşhurdur.

Rus masallarında Zmey Gorynych isimli üç başlı ejderhadan sık sık bahsedilir. Çin kültüründe ise ejderhanın yeri hala epey değerlidir. O denli ki Çin takviminde ejderha yılı bile vardır. Çin’de kutlanan pek çok şenlikte, tarihi yapıtlarda hatta dualarda bile ismi geçen ejderhalar vardır.

Bugün Güney Amerika olarak bildiğimiz Mezoamerika bölgesinde, tüylü yılan manasına gelen Quetzalcoatl isimli bir ejderhadan bahsedilir. La Venta'da bulunan ve milattan evvel 900 yılı civarında inşa edildiği düşünülen bir dikilitaşın üzerinde Quetzalcoatl ile karşılaşıyoruz. Burada ejderhanın bir ilah olarak görüldüğü düşünülüyor.

Ejderha mitini dayandığı nokta dinozorlar mı?


Bugün binlerce yıl evvel yaşamış cetlerimize kıyasla hayal edilmesi bile güç bir teknolojiye sahibiz ve bu sayede milyonlarca yıl evvel dünyada karar sürmüş dinozorlara ilişkin kemikleri yerin metrelerce altında bulup çıkarabiliyoruz. Lakin bu kemikler her vakit bu kadar derinde değildi. O denli ki Çin’de gerçek kaynaklara ulaşırsanız köylülerden uygun fiyata ejderha kemiği dedikleri dinozor kemiklerinden satın alabilirsiniz.

Çin’de keşfedilen birinci dinozor kemikleri ile milattan evvel 4 yılında karşılaşıyoruz. Bu periyotta yaşamış olan tarihçi Chang Qu, Sichuan Eyaleti’nde bulunan ve bugün stegosaurus fosili olduğu bilinen kalıntıları kaydetmiş ve kuşkulu notunu düşmüştür. 9 metrelik stegosaurus kemiğinden daha yeterli ejderha öyküsü mi var?

Günümüz dinozorları olan timsahlar da ejderha mitine neden olmuş olabilir. Uzunluğu 6 metreyi geçebilen nil timsahları Mısır, İtalya, Yunanistan ile genel olarak Akdeniz ve Avrupa’daki ejderha mitine ilham olmuş olabilirler. Olağan timsahlardan farklı olarak gövdelerini çok daha yükseğe kaldırabilen nil timsahları, gecenin karanlığında tam bir ejderha üzere görünebilirler.

Tarih öncesi dev yaratıklar yalnızca dinozorlar değildi:


Avustralya kıtasında goannas isimli bir kertenkele çeşidi yaşamaktadır ve uzunluğu 3 metreyi aşabilir. Kıtanın yerlisi olan Aborjin halkının kültüründe de kıymetli bir yeri olan goannas, ısırdığı yerde yakıcı enfeksiyon oluşturan bir zehre sahiptir. Isırdığı yeri yakan kertenkele, ateş üfleyen ejderha. Neden olmasın?

Hepsi tamam da soğuk iklim nedeniyle yaşamanın bile sıkıntı olduğu İskandinav topraklarında nasıl oldu da ejderha üzere bir yaratıktan bahsedilir oldu? Karşılık, balinalar. Balina avcılığı bugün bile İskandinav halklarının en değerli geçim kaynaklarından biridir. Şimdi bu canlılarla tanışmamış olan eski insanların kıyıya vuran devasa balina kemiklerini mistik, tehlikeli ve fecî yaratıklar olarak hayal etmeleri hiç de sıkıntı değil.

Hayal gücümüzün bir eseri ejderha:


Antropolog David E. Jones tarafından kalem alınan An Instinct for Dragons isimli kitap, insanlığın birinci günlerinden başlayarak günümüze kadar gelen gerçek dışı kaygılarımızı inceliyor. Birinci cetlerimiz da tıpkı birlikte yaşadıkları öteki hayvanlar üzere besin zincirinde kendilerinin üstünde olan yırtıcılardan korkuyorlardı.

Tıpkı milattan evvel yaşamış Çinli tarihçi Chang Qu’nun "stegosaurus" kemiklerini kuşkulu görmesi ve ona farklı manalar yüklemesi üzere... Tarih öncesi cetlerimiz da gördükleri şeyleri anlamaya çalışırken görmedikleri şeylere de mana yüklemeye çalışmışlardır. Aslında içgüdüsel olan yırtıcı korkusu, gelişmiş insan zihniyle birleşince ortaya bugüne kadar gelen ejderha miti çıkmıştır.

Ejderha uçar, derisi delinmeyecek kadar kalındır, ateş üfler ve acımasızdır. Uçuyor olması ondan kaçmayı zorlaştırır, kalın derisi ona ziyan vermeyi imkansız hale getirir, ateş ise denetim edilene kadar uzun vakit boyunca insanların en büyük korkusu olmuştur. Kısaca birinci beşerler, korktukları ne varsa bu yaratıkta birleştirmiş ve onu kötülüklerin timsali haline getirmişlerdir.

Ejderha mitinin ortaya çıkışındaki en değerli neden ise bilinmezlik kaygımız. Bugün bile konutun karanlık odasından gelen beklenmedik bir ses duyunca korkmuyor muyuz? Eski mitler üzere günümüz bilim kurgu kıssalarının ortaya çıkışı da bir bilinmezlik olan uzay kaynaklıdır. Ne kadar çok şey bilirsek, o kadar çok şey bilmediğimizi fark ediyor ve üzerine öyküler yazıyoruz. Daha da yazacağız.

Fantastik kurguların vazgeçilmez karakteri ejderha miti nereden çıktı sorusunu inceledik ve tarihte bu efsanevi yaratık ile nerelerde karşılaştığımızı anlattık. Kimbilir, tahminen de tüm bu elimizdeki datalar süreksiz doğrulardır ve bir gün hakikaten bir yerlerde ateş üfleyen yaratıkların yaşadığına dair ispatlar buluruz.