Dunyada Gorulen İklimler Ve Ozellikleri

Dunyada Gorulen İklimler nelerdir
Dunyada Gorulen İklim Ozellikleri

A) SICAK İKLİMLER

1 EKVATORAL İKLİM

Gorulduğu Yerler
• 10° kuzey ve guney enlemleri arasında gorulur
• Bu iklimin etkili olduğu başlıca yerler Amazon ve Kongo havzaları, Gine Korfezi kıyıları ile Endonezya ve Malezyanın buyuk bir bolumudur

Sıcaklık ve Yağış Ozellikleri
• Yıllık ortamala sıcaklık 25 °C civarındadır
• Yıllık sıcaklık farkı 4 °C yi gecmez Bunun nedeni bu bolgeye guneş ışınlarının yere duşme acılarının fazla değişmemesi ile nem miktarının fazla olmasıdır
• Yağışlar konveksiyoneldir
• Yağış rejimi duzenlidir
• Yıllık yağış miktarı 2000 mmden fazladır Ekinoks tarihlerinde yağışlar en ust duzeye erişir

Bitki Ortusu
• İklimin nemli ve sıcak olmasından dolayı bu bolgelerde daima yeşil olan yağmur ormanları yer almaktadır
• Bu ormanlardaki ağacların boyları 5060 metreler arasındadır
• Yoğun ve sık olmalarından dolayı zemine guneş ışınları fazla sızamamaktadır

2 TROPİKAL İKLİM (SubtropikalSavan)

Gorulduğu Yerler
• 10° – 30° kuzey ve guney enlemleri arasında gorulur
• Sudan, Cad, Nijerya, Mali, Moritanya, Brezilya, Venezuella, Kolombiya, Peru ve Bolivya bu iklimin etkili olduğu yerlerdir

Sıcaklık ve Yağış Ozellikleri
• Yıllık ortalama sıcaklık 20 °C civarındadır
• Yıllık sıcaklık farkı azdır
• Yazlar yağışlı, kışlar kuraktır
• Yıllık yağış miktarı 1000 – 2000 mm arasındadır
• Yağışlar konveksiyonel kokenli olup yağmur şeklindedir

Bitki Ortusu
• Doğal bitki ortusu yaz yağışları ile yeşeren gur ve uzun boylu (1 1,5 m) otlardan oluşan savanlardır
• Savanlar arasında seyrek ağac topluluklarına rastlanır
• Savan iklim bolgesinde aslan, kaplan, fil, zurafa, antilop gibi hayvanlar yaşar

3 MUSON İKLİMİ

Gorulduğu Yerler
• Asya Kıtasının guney doğusunda gorulur
• Bu iklim tipinin oluşmasında muson ruzgarları etkili olmuştur
• Guney Hindistan, Guney Cin, Guneydoğu Asya, Japonya ve Mancurya gibi yerler muson iklimin etkili olduğu başlıca alanlardır

Sıcaklık ve Yağış Ozellikleri
• Yaz mevsiminde sıcaklıklar 25 “Cyi gecer Kışın ise sıcaklıklar azalır Bu mevsimde sıcaklık şartları coğrafi konuma bağlı olarak değişiklik gosterir
• Yıllık ortalama yağış 2000 mm civarındadır Muson ruzgarlarının yazın denizden karaya doğru esmesi sonucu yağışların buyuk coğunluğu yazın duşer
• Kışlar ise genelde kurak gecer Dunyanın en cok yağış alan yerleri muson bolgesindedir (Cerapunci yaklaşık 12000 mm)
• Muson iklimindeki yağışlar genelde yamac (orografik) yağışları turunde olup yağmur şeklindedir

Bitki Ortusu
• Doğal bitki ortusu yazın yağışlarla yeşeren geniş yapraklı muson ormanları ile uzun boylu ot topluluklarıdır
• Muson ikliminde şeker kamışı, cay, pirinc ve ceşitli tropikal urunler doğal olarak yetiştirilir

4 COL İKLİMİ (Sıcak ve Kurak İklim)

Gorulduğu Yerler
• Dinamik yuksek basıncın etkili olduğu donenceler civarı 100 mmnin altında yağış alır Bundan dolayı bu alanlarda col iklimi gorulur
• Bu collerin başlıcaları; Kuzey Amerikada Meksika Colu ile Arizona Colu, Guney Amerikada Atakama Colu, Afrikanın kuzeyinde Buyuk Sahra, guneyinde Kalahari, Ortadoğuda iran ve Arabistan colleri ile Avustralyanın ic kesimlerinde bulunan Buyuk Kum, Gibson ve Buyuk Viktorya colleridir

Sıcaklık ve Yağış Ozellikleri
• Bu iklimin en belirgin ozelliği yağışların cok az olmasıdır
• Yağışlar genelde 100 mm den azdır
• Bu iklim bolgesinde nem miktarının az olmasından dolayı gunluk sıcaklık farkı cok fazladır (40 – 50 °C)

Bitki Ortusu
• Col bolgeleri bitki ortusu yonunden son derece fakirdir Genelde kurakcıl otlar ve kaktuslerden oluşur
• Ayrıca orta kuşak karalarının deniz etkisinden uzak ic kesimlerinde karasal col iklimi gorulur Buralarda yazlar cok sıcak kışlar cok soğuk gecer, sıcaklık farkı fazladır, yağış azdır Asyanın ic kesimlerindeki Gobi, Karakum ve Kızılkum colleri karasal col ikliminin gorulduğu başlıca alanlardır
• Col bolgeleri nufus yonunden Dunyanın en tenha yerlerindendir Bu alanlarda yeraltı sularının yuzeye cıktığı yerler ile akarsuların gectiği sahalar tarım ve yerleşme icin elverişli alanlardır

B) ILIMAN İKLİMLER

1 AKDENİZ İKLİMİ

Gorulduğu Yerler
• Genel olarak 30° – 40° enlemleri arasındaki kıyılarda gorulur
• Akdeniz cevresinde, Amerikanın batısında Kaliforniya kıyıları ile Orta Şilide, Afrikanın guneyindeki Kap bolgesinde ve Avustralyanın guneybatısında gorulur

Sıcaklık ve Yağış Ozellikleri
• Akdeniz ikliminin etkili olduğu yerlerde yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise ılık ve yağışlıdır
• Yıllık sıcaklık ortalaması 15 – 20 °C arasında olup yıllık sıcaklık farkı ise 18 °C civarındadır
• Yıllık yağış miktarı 600 – 1000 mm arasındadır
• Akdeniz ikliminde kış doneminde kutup yonunden ilerleyen hava kutleleri ile ekvatoral bolgeden gelen sıcak hava kutleleri karşılaşmakta ve cephesel yağışlar oluşmaktadır Yazın ise bu bolgelerde tropikal hava kutleleri etkisini gosterdiğinden sıcak ve kurak iklim ozellikleri oluşmaktadır Ozellikle kışın cephe yağışları gorulen bu iklim bolgesinde yazlar kurak gecmektedir

Bitki Ortusu
• Kısa boylu ağaclardan oluşan makilerdir
• Zeytin, zakkum, defne, mersin gibi turleri vardır

2 OKYANUSAL İKLİM (Ilıman iklim)

Gorulduğu Yerler
• Genel olarak 40° – 60° enlemleri arasında gorulur
• Batı Avrupa, Kuzey Amerikanın kuzeybatısı, Guney Şili, Avustralyanın guney doğusu ile Yeni Zelandada gorulur

Sıcaklık ve Yağış Ozellikleri
• Bu iklim tipinin gorulduğu yerlerdeki sıcaklık ve yağış şartları uzerinde batı ruzgarları ile sıcak okyanus akıntılarının buyuk etkisi vardır
• Yazları serin kışları ılık gecer
• Yıllık sıcaklık ortalaması 14 15 °C civarında olup yıllık sıcaklık farkı 10 15 °C civarındadır
• Yıllık yağış miktarı 1000 – 1500 mm dir
• Batı ruzgarlarının etkisi ile her mevsim yağış alır

Bitki Ortusu
• Alcak alanlarda geniş yapraklı yuksek alanlarda ise iğne yapraklı ormanlardan oluşur

3 KARASAL İKLİM

Gorulduğu Yerler
• Orta kuşakta deniz etkisinin sokulamadığı karaların ic kısımlarında gorulur
• Doğu Avrupa, Sibirya ve Kuzey Amerikanın ic kısımları bu iklim tipinin etkili olduğu başlıca alanlardır

Sıcaklık ve Yağış Ozellikleri
• Bu iklimin gorulduğu yerlerde kışlar cok soğuk ve uzun surer Yazlar ise kısa ve sıcaktır
• Yıllık sıcaklık ortalaması 0° ile 10° arasındadır Yıllık sıcaklık farkı fazladır (20 – 40 °C)
• Yıllık yağış miktarı 400 – 600 mm arasında değişir
• Yağış en fazla yazın, en az kışın duşer Ancak kış yağışları genelde kar şeklindedir Karlar toprak uzerinde 45 ay kalabilir

Bitki Ortusu
• Doğal bitki ortusu iğne yapraklı ağaclardan oluşan tayga ormanlarıdır
• Yağışların azaldığı yerlerde ise cayır ve step (bozkır) gorulur

4 STEP İKLİMİ (Yarı kurak iklim)

Gorulduğu Yerler
• Orta kuşakta deniz etkisinden uzak karaların ic kesimlerinde şiddetli karasal iklimden başka step (yarı kurak karasal) iklimi gorulur
• Bu yerlerde gunluk ve yıllık sıcaklık farkları şiddetli karasal iklimin gorulduğu yerlere gore daha azdır

Sıcaklık ve Yağış Ozellikleri
• Step iklimlerinde yıllık sıcaklık farkı 1530 °C arasındadır
• Yıllık yağış miktarı 300 – 500 mmdir
• En fazla yağış ilkbaharda gorulur
Orta kuşakta gorulen step iklimi dışında sıcak kuşakta gorulen step iklimleride vardır
Sıcak kuşakta gorulen step iklimi genel olarak 1520 °C enlemleri arasında savan ve col iklimleri arasında geciş iklim ozelliği gosterir Bunlara Tropikal Step İklimi denir
Col iklimi ile Akdeniz iklimi arasındaki steplere ise Subtropikal Step İklimi denir

Bitki Ortusu
• Yağışlarla yeşeren, kurak mevsimde sararan kısa boylu otlardan oluşan step (bozkır)tir
• İnsanlar tarafından ormanların kesilerek ya da yakılarak ortadan kaldırılması sonucunda oluşan bozkırlara antropojen bozkır denir

C) SOĞUK İKLİMLER

1 TUNDRA İKLİMİ

Gorulduğu Yerler
• Kuzey Yarımkurede 60° paraleli civarı ile kutup ikliminin yayılış alanı arasındaki bolgelerde gorulur
• Avrupanın kuzey kıyıları, Kuzey Sibirya, Kuzey Kanada, Gronland Adası kıyıları ve orta kuşaktaki yuksek dağlarda etkilidir

Sıcaklık ve Yağış Ozellikleri
• En sıcak ayın ortalaması dahi 10 °Cyi fazla gecmez
• Sıcaklıklar kışın – 30 °C ile – 40 °C arasındadır
• Yıllık sıcaklık farkının 60 °Cyi bulduğu yerler vardır
• Yağışlar ortalama 200 – 250 mmdir

Bitki Ortusu
• Toprak, yılın buyuk bolumunde donmuş halde bulunur
• Yazın toprağın ust kısmının buzları cozulur ve zemin bataklık haline donuşur
• Bitki ortusu calı, yosun ve yazın yeşeren otlardır Bunlara tundra denir

2 KUTUP İKLİMİ

Gorulduğu Yerler
Kuzey Kutbu cevresinde, Gronlandın ic kısımlarında ve Antarktikada gorulur

Sıcaklık ve Yağış Ozellikleri
• Sıcaklık genelde – 40 °C civarındadır
• Yıllık sıcaklık farkı 20° – 30°C arasındadır
• Ortalama yağış 200 mmdir
• Bitki ortusu yoktur
• Zemin buzullarla kaplıdır
• Karalar uzerindeki buzlardan koparak denize duşen buzullara aysberg, deniz suyunun donmasıyla oluşan buzullara ise bankiz denir

3 YUKSEK DAĞ İKLİMİ
• Ilıman ve sıcak kuşaktaki dağların zirvelerinde gorulur
• Himalayalar, Kayalık ve And dağları bu iklimin gorulduğu başlıca alanlardır
• Sıcaklık yıl boyunca duşuktur, yağış azdır, sıcaklık farkı fazladır
• Zeminin buzullarla kaplı olmadığı yerlerde seyrek otlar yetişmektedir

İklim ve Bitki Ortusu İlişkisi
iklim2Bir yerdeki bitki ortusu daha cok sıcaklık ve yağış şartlarının ortak etkisi sonucunda gelişir Genelde yağışın cok olduğu yerlerde bitki ortusu ormanlardan oluşur Yağış azaldıkca bitki ortusu cılızlaşır Her iklim bolgesinin karakteristik bir bitki ortusu bulunmaktadır Yalnızca kutup ikliminde sıcaklık yetersiz olduğundan bitki ortusu bulunmamaktadır
Bir bolgenin iklimini en iyi gosteren olcut orada yetişen doğal bitki ortuşudur Orneğin daha once hic gitmediğimiz bir ulkede zakkum, mersin, lavanta ve zeytin gibi bitkileri gorursek burada Akdeniz ikliminin etkili olduğunu soyleyebiliriz

Doğal bitki ortusunun dağılımını etkileyen temel faktorler sıcaklık ve yağıştır Sıcaklık ve yağış, yerşekilleri ve denize gore konuma bağlı olarak değiştiği icin doğal bitki ortuleri de dunya uzerinde duzenli dağılmamıştır Bu nedenle Ekvatordan kutuplara doğru bitki ortuleri duzenli kuşak oluşturamazlar
Dağ eteğinden zirveye doğru ormanların dağılışı aşağıdaki şekilde gorulduğu gibi kuşaklar oluşturur Belli bir yukseltiden sonra ise orman ortusu seyrekleşir ve ortadan kalkar Bu sınıra orman ust sınırı denir

Ekvatordan kutuplara doğru orman ust sınırının yukseltisi azalır Bunun yanında buharlaşma şiddeti, yağışın yıl icindeki dağılımı, denize gore konum, bakı gibi ozellikler de doğal bitki ortusunun dağılımını etkiler Enlem farkı arttıkca bitki ortusu ceşitliliği de artar