Doğu ve güneydoğu anadolunun karakteristik özellikleri

DOĞU ANADOLU BÖLGESİ

KONUMU, SINIRLARI VE KOMŞULARI:

Ülkemizin doğusunda bulunan bölge kabaca üçgene benzer Marmara ve Ege Bölgeleri hariç her bölge ile komşudur Suriye hariç bütün doğu komşularımızla sınırı vardır

Alanı 165436 Km2 dir Bu reel alanı ile ülkemizin %21'ini kaplar ve en büyük bölgemizdir

Nüfusu 2000 sayımına tarafından 61 milyondur Nüfus yoğunluğu Km'ye 37 kişidir Bu Türkiye ortalamasının çok altındadır (Türkiye ortalaması Km2'ye 83 kişi)

BÖLÜMLERİ :
1Yukarı Fırat Bölümü
2Yukarı Murat Van Bölümü
3ErzurumKars Bölümü
4Hakkari Bölümü

YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ:

Dağları: En yüksek bölgemizdir Sıradan yükseltisi 20002200 metredir Bölgede dağlar üç sıra halinde uzanır
Kuzeyde: Çimen, Kop, Esence, Karasu, Allahuekber Dağları
Besbelli: Mercan (Munzur), KarasuAras Dağları
Güneyde: Güneydoğu Toroslar ve Buzul (Cilo) Dağları bulunmaktadır
Van Gölünün kuzeyinde volkanik dağlar vardır Bunlar Sızı, Tendürek, Aladağ, Süphan, Nemrut Dağlarıdır

Düzlükleri: Kıvrım dağları aralarında çöküntü ovaları vardır Bu ovalar: Elbistan, Malatya, Elazığ, Bingöl, Muş, Van, Başkale, Hakkari, Yüksekova güneydekilerdir Kuzeyde ise Erzincan, Tercan, Aşkale, Erzurum, Pasinler, Horasan, Kağızman ve Iğdır vardır Tunceli ve ErzurumKars Platoları da diğer düzlüklerdir

Akarsuları: Karasu ve Murat birleşerek Fırat Nehrini oluşturur Bu dere Dicle Nehri ve onunla birleşen Büyük Zap Kolu ile yabancı topraklara giderek Basra Körfezinden denize dökülmektedir Aras ve Kura nehirleri de tekrar başka topraklara gitgide artarak Hazar Denizine dökülmektedir Bu akarsuların yüzey şekilleri ve engebe sebebiyle hidroelektrik enerji üretme güçleri fazladır

Gölleri: Van Gölü ülkemizin en büyük gölüdür ve suyu sodalıdır Bölgenin diğer gölleri şunlardır: Erçek, Nazik, Çıldır, Hazar ( Tektonik Göllerdir), Balık, Haçlı, Nemrut (Krater Gölleri), ve Akgöl

Hem bölgede Keban ve Karakaya Baraj Gölleri de bulunmaktadır

Değerleme: Bölgeye Yurdumuzun çatısı diyebiliriz Bölgeyi kaplayan yüksek dağlar bölgenin her özelliğini yakından etkilemektedir Dağlar doğudan batıya uzandığı için kuzeygüney doğrultusunda ulaşım zordur Tarım alanları azdır iklimi çok serttir Tarım ürünleri değişik değildir Sanayi ve ticareti de gelişmemiştir

İKLİM VE UR:

Bölgenin iklimine yükselti ve karasallık hakimdir Sert karasal iklim yaşanır Kışları uzun, soğuk ve kar yağışlıdır Don olayı fazla görülür Yazları sıcak, verimsiz ve kısadır en fazla yağış ilkbaharda görülür ErzurumKars Bölümünde ise yazın görülürGünlük ve yıllık sıcaklık farkları fazladır Yıllık yağış miktarı 500600 mm dir Uçup Gitme eksik olduğu için bu yeterlidir Takvim sıcaklık 56 derecedir ve en soğuk bölgedir Bölgeye kuzey rüzgarları (Poyraz) hakimdir Bölgenin doğal bitki örtüsü bozkır (Step)tir Dağ yamaçlarında bozulmuş orman ve dağların yükseklerinde dağ çayırlarına rastlanır

TARIM VE HAYVANCILIK:

Yükselti ve engebeli yer şekilleri nedeniyle tarım alanları azdır Tarım en çok güneydeki çöküntü ovalarında yapılır Bölgede en çok arpa ve buğday yetiştirilir Bitlis, Malatya, Elazığ'da şekerpancarı Iğdır'da Pamuk; Malatya'da Kayısı yetiştirilir Patates ve lahana diğer ürünlerdir Sıcaklık fazla düşük olduğu için sebze üretimine asgari elverişli bölgemizdir

Kars ve Bitlis'te arıcılık yapılır Türkiye bal üretiminin % 20si buradan sağlanır

Bölgede tarım alanları az otlak ve meralar fazla olduğu için hayvancılık en manâlı faaliyettir Yüksek yerlerde büyükbaş, depresyon ovalarda küçükbaş hayvancılık yaygındır Bölge halkının % 80i tarım ve hayvancılıkla uğraşır

YER ALTI ZENGİNLİKLERİ:

Demir: SivasDivriği, MalatyaHekimhan ve Hasançelebi
Krom: DiyarbakırErgani, ElazığGulemanAlacakaya
Bakır: ElazığMaden; MalatyaPötürge
Kalay: Elazığ ve çevresinde
KurşunÇinko: ElazığKeban, MalatyaDarende
Oltu Taşı: ErzurumOltu
Linyit: KMaraşAfşinElbistan; ErzurumAşkale
Barit: Muş, KMaraşElbistan
Amyant (Asbest): Erzincanİliç
Kayatuzu: KarsKağızman, Erzurum,Sancı,Iğdır;

ENDÜSTRİSİ :

Fazla gelişmemiştir Olanlarda tarıma dayanır Bir çok ilde et kombinaları vardır Et üretimimizin % 25i bu bölgeden sağlanır Malatya ve Bitliste sigara, Elazığda gübre, Erzurum ve Malatyada deri sanayisi bulunmaktadır Bir çok ilde şeker ve çimento fabrikası da bulunmaktadır Malatya ve Erzincanda dokuma ve iplik fabrikası vardır Kebanda simli kurşun işletmeleri, Divriğinde DemirÇelik Fabrikası, Elazığda FerroKrom Fabrikası vardır

Kahramanmaraşta Afşin, Elbistan ve Sivas Kangalda termik santral bulunmaktadır

NÜFUS VE YERLEŞME:

Nüfusu 2000 sayımına tarafından 61 milyondur Nüfus yoğunluğu Km2ye 37 kişidir Bu Türkiye ortalamasının fazla altındadır (Türkiye ortalaması Km2ye 83 birey) Yoğunluk bakımında minimum bölgedir

TÜRKİYE EKONOMİSİNE KATKISI:

Bölgenin sanayisi ve tarımı geridir Ekonomimize katkısı daha çok hayvancılık alanındadır Hayvan ürünlerinin ekonomimize katkısı % 25tir

GÜNEY DOĞU ANADOLU BÖLGESİ

KONUMU, SINIRLARI VE KOMŞULARI:

Ülkemizin güney doğusunda bulunan bölge nüfus ve yüzölçümü en minik bölgemizdir Akdeniz, Doğu Anadolu Bölgeleriyle, Suriye ve Irak Devletleriyle komşudur

Gerçek Yüzölçümü 59176 km2dir Bölge bakımından ülkemizin % 7,5ini kaplar en minik bölgemizdir

Nüfusu 2000 sayımına göre 66 milyondur Nüfus yoğunluğu Km2 ye 112 kişidir Bu Türkiye ortalamasının üstündedir (Türkiye ortalaması Km2ye 83 birey)

BÖLÜMLERİ:

1Dicle Bölümü
2Orta Fırat Bölümü

YERYÜZÜ ŞEKİLLERİ:

Dağları ve Düzlükleri: Bölgenin yüzey şekilleri sadedir Genel Olarak platolarla ve ovalarla kaplıdır Yer şekilleri tarıma elverişlidir Batıdan doğuya gidildikçe boy artar İki bölümün ortasında Karacadağ Sönmüş Volkan dağı bulunur Bu bölgenin tek ve en yüksek dağıdır Dicle Bölümünde Gaziantep ve 350anlıurfa Platoları vardır Orta Fırat Bölümünde Diyarbakır Havzası ve Mardin Eşliği (Yüksek bir düzlüktür) vardır

Akarsuları Ve Gölleri: Fırat ve kolları Göksu ve Nizip, Dicle ve kolları Botan, Garzan ve Batman kolları akarsularıdır

Bölgede doğal göl yoktur Akarsularının hidroelektrik gücü fazladır bu nedenle bir çok baraj gölü vardır Fırat Nehri8217;nin üstünde Atatürk, Karakaya, Hancağız Baraj Gölleri, Dicle nehri üstünde Kıralkızı, Ilısu, Cizre Baraj Gölleri

İLİM VE OT GIBI YAŞAMA:

Bölgenin batısında Akdeniz ikliminin etkileri hissedilir Yazları sıcak ve kurak geçer Ama kışları Akdeniz Bölgesine göre daha serindir Bu bölümde don ve karada rastlanır Yağışların birçok kışın düşer Takvim yağış 500600 mmdir Yağışın az olmamasına karşın sıcaklık ve güneyden esen çöl rüzgarları yüzünden uçup gitme meydana kazanç ve bu da kuraklığa sebep olur Ülkemizin en yüksek sıcaklıkları bu bölgede ölçülür Tarımda sulandırma ihtiyacı fazla olur Bölgenin doğusuna gidildikçe deniz etkilerinden uzaklaşılır ve tepe artar, sıcaklıklar düşer Kar ve don olayları daha fazla görülmeye başlar

Bölgenin alçak kesimlerinde ve batısında bozkır görülür Dağ yamaçları, yüksek yerler ve akarsu kenarlarında orman ve çalılık ağaçlara da rastlanır

TARIM VE HAYVANCILIK:

Bölgenin ekonomisi tarıma dayanır Ülke ekonomisine katkısı da bu alandadır Tarıma elverişli tarım alanları ve düzlüklere sahip olmasına karşın yaz kuraklığı ve sulandırma ihtiyacı nedeniyle tarım zorlaşır GAP Projesinin yapılması ile birlikte büyüyen sulama imkanları bölgenin tarımını artırmaya başlamıştır

Bölgenin tarıma karasal iklim ürünlerine daha çok elverişlidir En çok yetiştirilen ürünler şunlardır

Mercimek: Türkiye üretiminde birincil sırada yer alır
Buğday, Keten, Pamuk, Çeltik (Pirinç), Nohut ve Susam yetiştirilen bazı ürünlerdir
Gaziantep Platosunda Antepfıstığı, Zeytin ve Üzüm yaygıdır
Siirtte Antepfıstığı üretimi başlamıştır

Çay kenarlarındaki sulanabilen ovalarda sebze ve meyvede (Ilk Önce Karpuz edinmek üzere) yetiştirilmektedir

Bölgede platolar ve bozkırlar fazla görüldüğü için küçükbaş Hayvancılık (Koyun, Keçi) çok yapılır Keçi daha çok yüksek alanlarda yaygındır Bu sayede bölgede hayvansal ürünler ticareti de yapılmaktadır

YER ALTI KAYNAKLARI:
Fosfat: MardinMazıdağı, Doğalgaz: MardinÇamurlu
Petrol: Batman Beşiri ve Batman, SiirtKurtalanBaykan ve Barzan, AdıyamanKahta ve Diyarbakır
Linyit: AdıyamanGölbaşı, Manganez: Kilis

NÜFUS VE YERLEŞME:

Nüfusu 2000 sayımına göre 66 milyondur Nüfus yoğunluğu Km2ye 112 kişidir Bu Türkiye ortalamasının üstündedir (Türkiye ortalaması Km2ye 83 birey) Aşırılık bakımında en yoğun 2 bölgedir Nüfus artma hızı %o 25tir (Türkiye %o 1834) Bölgede şehirsel nüfus % 62dir (Türkiye ortalaması %65) Bölgede toplu yerleşme yaygındır Nüfus batı kesiminde, dağ etekleri ve çay boylarında yoğunlaşmıştır

TURİZM :

AdıyamanNemrut Dağı, Şanlıurfa Balıklı Göl ve Tarihi Eserler

TÜRK EKONOMİSİNE KATKISI:

Türkiye Petrolünün 17 si bu bölgeden sağlanır Geri kalanı dış ülkelerden ithal edilir Batman da Petrol Rafinerisi vardır GAP Projesinin bitirilmesi ile tarımdaki su ihtiyacı karşılanacak ve alan ekonomisi daha zenginleşecektir Bunun ülke ekonomisine büyük katkısı olacaktır *