Doğu cephesi hakkında bilgi

1DOĞU CEPHESİ :

1878 Berlin Antlaşması ’nda Rusya ’nın Ermenilerin koruyuculuğunu üstlenmesiyle Ermeni sorunu ortaya çıkmıştır Özellikle Rusya ’nın, ayrıca İngiltere ve Fransa ’nın kışkırtmaları laf konusudur BrestLitowsk Antlaşması ’ndan daha sonra Kafkaslarda ilerleyişe geçen Osmanlı ordusu Mondros ’tan sonradan geri çekilmiş, burada Ermenistan ve Gürcistan devletleri kurulmuştur Ermeniler Wilson ilkelerine tarafından nüfus çoğunluğunda olduklarını bahis etmişler, Çukurova ve Doğu Anadolu ’yu içine bölge bölgede bir Ermeni devleti ayarlamak istemişlerdir General Harbord yayınladığı raporda Ermeni iddialarının doğru olmadığını açıklamıştır TBMM açıldığı sırada Ermeniler saldırılarını artırmış, bunun üstüne Doğu Cephesi komutanlığına getirilen Kazım Karabekir Paşa ’ya hareket emri verilmiştir (24 Eylül 1920) Sarıkamış, Kars ve Gümrü ele geçirilmiş, Ermeniler barıştırma istemiştir


Sorgulayınız: Kurtuluş Savaşı'na Doğudan başlanması bir tesadüf olabilir mi? Niçin birincil açılan cephe doğu cephesi olmuştur?


Gümrü Antlaşması (3 Aralık 1920) :
* Çıldır gölü Aras nehri sınır olacak
* Berlin Antlaşması ile kaybedilen Kars çevresi ile Ardahan ’ın bir bölümü TBMM ’ye bırakılacak
* Ermenistan TBMM ’nin onaylamadığı hiçbir anlaşmayı imzalamayacak
* Doğu Anadolu ’da Ermeniler ’in çoğunlukta olmadığı kabul edilecektir

Önemi : TBMM ’nin birincil askeri ve siyasi zaferidir

Notlar :
* Sevr ’in geçersizliği ilk olarak belirtilmiştir
* Misakı Ulusal kısmen gerçekleştirilmiştir
* Doğu sınırı belirlenmeye başlanmıştır
* Ermeni meselesi çözüme kavuşturulmuştur
* Ilk kapanan cephe Doğu cephesidir Buradaki birlikler batıya kaydırılmıştır
* Gürcistan ’a bir nota verilmiş, Yapılan Batum Antlaşması ’yla (23 Şubat 1921) Ardahan, Batum TBMM ’ye verilmiştir
* Halkın TBMM1ye güveni artmıştır

2GÜNEY CEPHESİ :
Urfa, Antep ve Maraş bölgesi İngilizler, daha sonar Fransızlar göre işgal edilmiştir İngiliz işgaline ayaklanmayan ahali Fransızlar ’ın Ermeniler ’i kışkırtmaları ile yapılan katliamlar karşısında direnişe geçmiştir Maraş ve Urfa TBMM açılmadan kurtarılmış, Antep bir takvim bir kuşatmadan sonra düşmüştür Çukurova bölgesinde de bir takım mücadeleler yapılmıştır Sivas Kongresi ’nde alınan kararla güneyde Kuvayı Milliye kurulmasına çalışılmıştır Bölgenin işgal altında tutulmasının muhtemel olmadığını anlayan Fransızlar Sakarya Savaşı ’ndan sonradan imzalanan Ankara Antlaşması ’yla askerlerini çekmişler, Hatay hariç Suriye sınırımız belirlenmiştir

Anekdot1: Güney Cephesindeki başarılar bir kent halkının uyumlu orduya aleyhinde kazandığı başarılardır Bu cephede düzenli ordu kurulamamıştır

Not2: Fransa, Ankara Antlaşması ile TBMM ’yi tanıyan birincil itilaf devleti olmuştur

3GÜNEYBATI ANADOLU CEPHESİ :
Savaş sırasında yapılan dar anlaşmalar ile Ege ve Akdeniz İtalya ’ya verilmiş iken Doğu Akdeniz
’de kuvvetli bir İtalya ’yı menfaatlerine uygun bulmayan İngiltere Ege Bölgesi ’ni Yunanistan ’a verince İtalya ’nın öteki İtilaf Devletleri ile arası açılır ve Milli Uğraş ’den yana konuşma koyar Her ne kadar İtalyanlar Antalya yöresini işgal etmişlerse de Ankara Hükümeti orduları başarılar kazanmaya başlayınca TBMM ile çatışmayı göze alamaz ve II İnönü ’den daha sonra kısmen, Sakarya Zaferi ’nden sonra da tamamen Anadolu ’dan çekilir

Not : İtalya ile silahlı mücadeleye girilmemiştir

4BATI CEPHESİ :
Düzenli ordunun kurulması: Yunanlıların Bursa – Uşak arasındaki ilerleyişlerinin durdurulamaması, Gediz muharebelerinde alınan mağlubiyet, Kuvayı Milliye birliklerinin vatanı topyekün kurtaramayacağının, uyumlu ordular aleyhinde başarılı olamayacağının anlaşılması ve ara sıra halka zorlama ve zulüm yapmaları düzenli ordu kurma çalışmalarını hızlandırmıştır Ali Fuat Paşa ‘nın yerine Batı Cephesi komutanlığına getirilen İsmet ve Refet beylerin çalışmalarıyla ahenkli ordu kurulmuştur


I İNÖNÜ SAVAŞI (6 – 10 OCAK 1921)
Yunanlılar :
* Sevri TBMM ’ye kabul ettirebilmek,
* Eskişehir ’i alıp Ankara ’ya ulaşarak ulusal mücadeleyi sona erdirmek,
* Gücünü göstererek itilaf devletlerinden daha fazla destek karşılamak,
* Çerkez Ethem ’in isyanından kullanmak gibi amaçlarla harekete geçmişler, İnönü mevkiinde mağlup olarak geri çekilmişlerdir Hemencecik arkasından Çerkez Ethem mağlup edilmiş, Yunanlılar ’a sığınmıştır

Sonuçları :
* TBMM ’nin kurduğu ahenkli orduların birincil zaferidir
* Ahenkli ordu çalışmaları sona ermiş milli birlik ve tamlık sağlanmıştır
* Halkın kendisine ve düzenli orduya duyduğu güven artmıştır
* Teşkilatı Esasiye kabul edilmiştir (20 Ocak 1921)
* Londra konferansı toplanmıştır (23 Şubat – 12 Mart 1921)
* İstiklal Marşı kabul edilmiştir (12 Mart 1921)
* Afganistan ile arkadaşlık antlaşması imzalanmıştır (1 Mart 1921)
* Ruslar ’la Moskova Antlaşması imzalanmıştır (16 Mart 1921)
* İsmet Bey generalliğe yükselmiştir
* İstiklal mahkemeleri kaldırılmıştır


LONDRA KONFERANSI (23 ŞUBAT – 12 MART 1921)
TBMM ’nin sırt sırta aldığı başarılar bilhassa de I İnönü zaferinden sonra İtalya ve Fransa ’nın ısrarıyla Londra ’da bir konferans toplanarak Sevr ’in baştan gözden geçirilmesine sebep olmuştur Amaçları minik değişikliklerle Sevr ’i TBMM ’ye kabul ettirmek ve Yunan ordusuna zaman kazandırmaktır İkilik hariç tutmak amacıyla keza İstanbul Hükümeti keza de TBMM davet edilmiştir


TBMM ’nin Amaçları :
* Misakı Ulusal ’yi dünya kamuoyuna duyurmak
* Savaş taraftarı olmadıklarını göstermektir

İstanbul Hükümeti temsilcisinin sözü TBMM temsilcisine bırakması ikilik çıkmasını önlemiştir TBMM temsilcisi Bekir Sami Bey Misakı Milli ’yi İtilaf devletleri ise Sevr ’i savunmuşlar, sonuç olarak konferans bir sonuç alınmadan dağılmıştır

Not1 : Londra Konferansı ’nın önemi TBMM ’nin varlığının İtilaf Devletleri göre resmen ünlü olmasıdır

Anekdot2 : Milli mücadelenin savaş meydanlarında kazanılacak başarılardan sonra gerçekleşebileceği anlaşılmıştır

Not3 : İtilaf devletleri arasındaki görüntü ayrılığı artmıştır

Anekdot4 : İtilaf devletlerince Yunanlılar ’a bir baht daha tanınarak taarruz emri verilmiştir



İSTİKLAL MARŞI ’NIN KABULÜ (12 MART 1921)
TBMM ’nin açtığı ödüllü yarışmaya istemeyerek de olsa katılan Mehmet Akif “Kahraman Ordumuza hitaben yazdığı şiirle birinci gelmiştir

AFGANİSTAN İLE DOSTLUK ANTLAŞMASI (1 Mart 1921)

Moskova ’da Ruslar ’la görüşmeler sürerken, Afganistan ile bir dostluk antlaşması imzalanmış, birbirlerini tanımışlar ve yardımlaşma sözü vermişlerdir
Not: TBMM ’yi tanıyan birincil Müslüman Asya devletidir


MOSKOVA ANTLAŞMASI (16 Mart 1921)

Karşılıklı düşman karşısında yalnızlık politikasından da kurtulmak isteyen Sovyet Rusya ve TBMM birbirlerine yakınlaşmışlar ve Moskova Antlaşması imzalanmıştır Buna tarafından :

* Batum Gürcistan ’a verilmek şartı ile Kars, Ardahan ve Artvin ’in TBMM ’ye ait olduğu kabul edilmiştir (Misakı Milli ’den ilk taviz verilmiştir)
* Osmanlı Devleti ’yle Çarlık Rusya arasında imzalanan anlaşmalar geçersiz sayılmıştır
* Taraflardan birinin onaylamadığı bir antlaşmayı diğeri de onaylamayacaktır
* Sovyet Rusya, TBMM ’ye takviye yapacaktır

Önemi : ilk önce bir Avrupa Devleti tarafından TBMM ve Misakı Milli tanınmıştır

Not1: Kapitülasyonların kaldırılması öncelikle Sovyet Rusya göre kabul edilmiştir

Anekdot2 : Doğu sınırımız büyük ölçüde çizilmiştir (kesinkes Kars ’ta belirlenmiştir)


II İNÖNÜ SAVAŞI (23 MART – 2 NİSAN 1921)
Londra Konferansı ’nın hiçbir netice alınamadan dağılmasından sonradan, İtilaf devletleri Yunanlılar ’
a bir kısmet daha tanıyıp taarruz emri vermişlerdir Yunanlılar Türk ordusunun daha pozitif güçlenmesini önlemek, Sevr ’i kabul ettirebilmek, Eskişehir ’i ele geçirip Ankara ’ya aşmak, Milli Çaba ’yi sona erdirmek nedeniyle harekete geçmişler fakat inönü mevkiinde mağlup olarak geri çekilmişlerdir 8 Nisan ’da Afyon da Yunanlılar ’dan geri alınmıştır

Sonuçları :
* Fransızlar Zonguldak ’ı, İtalyanlar Güneybatı Anadolu ’yu boşaltmaya başlamışlardır
* Batı cephesi birleştirilmiş ve İsmet Bey ’in emrine verilmiştir
* Düzenli orduya duyulan güven artmıştır
* Mustafa Kemal çektiği bir telgrafla İsmet Paşa ’yı tebrik etmiştir
* Türk ordusu Dumplupınar ve Aslıhanlar ’da bir taarruz denemesinde bulunmuş, lakin yeterli taarruz gücüne ulaşılamadığı için başarılı olamamıştır

KÜTAHYA – ESKİŞEHİR MUHAREBELERİ (10 – 24 TEMMUZ 1921) :

II İnönü Savaşı ’ndan sonradan taarruz için yeterli gücü olmadığı görünüşe göre Türk ordusuna karşısında, iyi donatılmış ve üstün sayıda bir kuvvetle saldırılması durumunda başarılı olacaklarına inanan Yunanlılar, taarruza geçerek Afyon, Kütahya ve Eskişehir ’i ele geçirmişlerdir Mustafa Kemal ’in emri ile Türk Ordusu Sakarya Nehri ’nin doğusuna çekilmiştir

Sonuçları :
* Yunanlılar Sakarya Nehri ’ne kadar olan yerleri işgal etmiş
* Halkta ve mecliste bir panik başlamış
* Meclisi Kayseri ’ye nakliye ve her yerde Kuvayı Milliye ’ye dönme tartışmaları başlamış
* Mustafa Kemal ’e karşı muhalefet güçlenmeye başlamış
* 5 Ağustos ’ta “başkomutanlık Yasası çıkarılmış
* 8 Ağustos ’ta Tekalifi Milliye emirleri çıkarılmış
* İstiklal mahkemeleri baştan kurulmuştur


BAŞKOMUTANLIK YASASI (5 Ağustos 1921)
Mustafa Kemal işleri daha hızlı yürütmek ve fena gidişe bitirmek amacıyla meclisten geniş yetkiler istemiş, 3 aylığına başkomutanlığa atanmıştır Buna tarafından yasama, yürütme, İstiklal Mahkemeleri vasıtasıyla hak yetkisine sahip olmuştur Birkaç kere uzatılan ödev, 1922 Temmuzu ’nda süresiz olarak uzatılmıştır Cumhurbaşkanı seçilinceye dek bu görevde kalmıştır


TEKALİFİ MİLLİYE EMİRLERİ (8 Ağustos 1921)
Orduyu Sakarya Savaşı ’na hazırlamak nedeniyle halktan son bir kez fedakarlık istenmiş, elinde yer alan gıda ve giyecek maddelerinin tartı ve binek araçlarının bir kısmını, silah ve cephane olarak ne varsa hepsini orduya istemişlerdir İllerde ve ilçelerde aidat komisyonları kurulmuş, vergilerin toplanması ve askerden kaçmaların önlenmesi için yeni İstiklal Mahkemeleri kurulmuştur
Anekdot : Tekalifi Milliye Emirleri ’ne tarafından toplanan yardımlar Sakarya Savaşı ’na yetişmemiş, daha çok büyük Taarruz ’da kullanılmıştır


SAKARYA MEYDAN MUHAREBESİ (23 Ağustos – 13 Eylül 1921)
Yunanlılar Sakarya Nehri ’nin doğusuna geçerek taarruza başlamışlar, Türk savunma hattını yer yer aşarak Ankara yakınlarına dek gelmişlerdir Mustafa Kemal ’in “Hattı müdafaa yoktur, sathı müdafaa vardır O satıh bütün vatandır sözüyle uyguladığı yeni strateji başarıyla uygulanmış, Yunanlılar durdurulmuş, daha sonra Sakarya Nehri ’nin batısına atılmışlardır Taarruz gücüne ulaşmamış olan Türk ordusu daha ileriye gitmemiştir

Sonuçları
* Bir dönüm noktası niteliğindedir 1683 II Viyana kuşatmasından beri sürekli geri çekilme son bulmuştur
* Son savunma savaşıdır
* Yunanlılar ’ın taarruz gücü kırılmış, savunmaya çekilmiştir
* Sovyet Cumhuriyetleri ’yle Kars Antlaşması imzalanmıştır (13 Ekim 1921)
* Fransa ile Ankara Antlaşması imzalanmıştır (20 Ekim 1921)
* Ukrayna ile arkadaşlık Antlaşması imzalanmıştır( 2 Ocak 1922)
* İtalyanlar Anadolu ’yu tamamen boşaltmışlardır
* Mustafa Kemal ‘e gazilik ünvanı ve mareşallik rütbesi verilmiştir(19 Eylül 1921)
* İngilizler teker teker müttefiklerince terkedilince çareyi savaşı durdurmakta bulmuşlar ve 22 Mart ’ta iki tarafa ateşkes teklifinde bulunmuşlardır Türk ordusunu dingin ayrılmak, ulusal hükümeti gevşetmek amaçlarını taşıyan teklif TBMM tarafından kabul edilmemiş, muhakkak uzlaştırma için belirli zaferin gerekli olduğu anlaşılmıştır
* Yunanlılar, İngiliz desteğini kaybetmişlerdir
* İngilizler ile Esir Mübadelesi Antlaşması yapılmıştır (22 Ekim 1921)


KARS ANTLAŞMASI (13 Ekim 1921)
Sakarya ’dan sonar Kafkas Cumhuriyetleri ile (Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan) imzalanmıştır Buna tarafından; Moskova Antlaşması şartları bitmiş edilmiş ve Doğu sınırımız kesinlik kazanmıştır


ANKARA ANTLAŞMASI (20 Ekim 1921)
II İnönü ’den sonradan TBMM ile hemfikir olmak için Ankara ’ya elçiler gönderen Fransa, Kütahya – Eskişehir yenilgisinden daha sonra bekleme yoluna gitmiş, Sakarya Savaşı kazanılınca Ankara Antlaşması imzalanmıştır Buna kadar :
* Fransa işgal ettiği toprakları boşaltacak
* Boşaltılan topraklarda genel af ilan edilecek
* Hatay ’daki Türklere geniş haklar tanınacak ve Hatay özerk bir bölge olacak
* Fransa TBMM ve Misakı Milli ’yi tanıyacak
* Caber kalesi Türk bayrağı aşağı, Türk mülkü olarak kalacaktır

Not1: TBMM ’yi ve Misakı Ulusal ’yi tanıyan birincil itilaf devleti Fransa ’dır
Not2 : Bu şart itilaf devletleri arasındaki gösterme ayrılığını arttırmıştır Güney cephesi kapanmış, buradaki askerlerimiz batıya kaydırılmıştır
Not3: Batum ’dan sonradan Hatay ’ın Fransa ’ya bırakılması Misakı Milli ’den bahşedilen ikinci tavizdir



BÜYÜK TAARRUZ (26 Ağustos – 18 Eylül 1922)
Mustafa Kemal ’in başkomutanlığındaki Türk ordusu 1 yıl kadar hazırlık devresi geçirmiş, sürenin uzaması bir ara muhalefetin yoğunlaşmasına sebep olmuştur 26 Ağustos ’ta taarruza geçilmiş, (Afyon üzerinden) 4 günde Yunan savunma hattı aşılmış, Dumlupınar mevkiinde 20 Ağustos ’ta Başkomutanlık Meydan Muharebesi ile Yunan ordusu büyük ölçüde yıkım edilmiştir “ Ordular, ilk hedefiniz Akdeniz ’dir İleri emriyle harekete geçen Türk ordusu 9 Eylül ’de İzmir ’i kurtarmış, 18 Eylül ’de bütün Batı Anadolu Yunanlılar ’dan temizlenmiştirTürk ordusu kuzeye, Marmara, İstanbul ve Boğazlar ’a içten yönelmiş, İngilizler ’le savaş durumu ortaya çıkmıştır Fakat iki taraf da savaşı göze alamadığı için Mudanya Ateşkes Antlaşması imzalanmıştır *