dini sorumluluk kavramından ne anlıyorsunuz

Dini yükümlülük kavramı

Kişinin davranışlarından hesap verme yükümlülüğü altında bulunması durumu Hesap yükümlülüğü kişinin davranışları sebebiyle ödül veya cinayet biçiminde bir karşılık görmesi sonucunu doğurur Bu karşılık, maddesel veya manevi olabileceği gibi, bu dünyada veya öbür dünya hayatında da olabilir
İslam'a tarafından insan sorumlu bir varlıktır Çünkü kendine iyi ile fena, içten ile yanlış açık biçimde gösterilmiş, ikisinden birisini seçme hakkı tanınmış, seçimini yapabilmesi, gereğini yerine getirebilmesi için gereken akıl, irade ve yapabilme gücü gibi niteliklerle donatılmıştır Birey bağımsızlık iradesi ile dilediği seçimi yapabilir, istediği işi işleyebilir Fakat bu özgürlüğü onu seçiminden, yaptıklarından sorumlu kılar, seçim ve davranışlarının sonuçlarına sabır zorunda bırakır Tercih ve davranışlarının niteliği, iyi ya da fena oluşu, bunların sonuçlarının da niteliğini, diğer bir deyişle göreceği karşılığın ödül veya ceza oluşunu belirler
İslâm'da kişinin mesuliyet alanı Allah'ın dikte ve yasaklarınca belirlenir Sorumlulukların sonuçlarına, karşılıklarına ilişkin düzenlemeler de tekrar Allah tarafından yapılır Yükümlülük alanı içinde kalan davranışların bir bölümü için dünyada çeşitli karşılıklar, yaptırımlar öngörülür Bu nesil sorumluluklar ve yaptırımlar İslam hukukunun esas konularından birisini oluşturur aynı zamanda sorumluluklar konusunda İslam'ın öngördüğü başlıca karşılıklar ahiret hayatına ilişkindir İnsanın bu dünyadaki bütün davranışları ahirette hesap konusu olacaktır Yazılmış bir kitap şeklinde insanın eline verilecek olan hesap işlemi, son derece detaylı ve uygunca biçimde yapılacak, kim bir zerre dek musibet işlemişse cezasını, kim de bir zerre değin iyilik yapmışsa ödülünü görecektir Farklı Alanlara Yönlendirilmiş nimetlerle doymuş ebedi cennet hayatı ödülü; çeşitli süre ve derecelerdeki azapla cehennem hayatı ise cezayı oluşturacaktı
İnsanın sorumluluğu Allah'ın dikte ve yasaklarına göre belirlendiğinden, bu dikte ve yasakların bilinmediği toplumlarda sorumluluk yoktur Başka bir ifadeyle yükümlülük için Allah'ın bir peygamber aracılığı ile emir ve yasaklarını bildirmesi gerekir Peygamber gönderilmiş, Allahın emir ve yasaklan tebliği edilmemiş toplumlar sorumlu değildirler ve yaptıkları kötülükler nedeniyle cezalandırılmazlar bu nedenle yükümlülük tebliğle başlar; ödül ve suç oluşturan Allah'ın koyduğu hükümler doğrultusunda verilir Ama son Peygamber Hz Muhammed (sas)'in gelişinden sonra koşul değişmiştir Çünkü Hz Muhammed (sas), önceki peygamberler gibi yalnız muhakkak bir zaman ve toplum için yok, bütün toplumlar ve Kıyamet'e dek sürecek bütün zamanlar için gönderilmiştir
İslam'a göre mesuliyet kişinin teklife muhataf oluşuyla başlar Mükellef ya da sorumlu sayılmayan şahısların sorumluluğu da yoktur Buna kadar sorumluluğun temel şartları buluğ çağı, akıl ve bağımsızlık iradedir Çocuklar mesul sayılmadıklarından sorumlu değildirler Hafıza ve ruh sağlığı yerinde olmayan kişiler mesul, dolayısıyla sorumlu tutulamazlar Buluğ Çağı ve us şartına sahip oldukları halde irade özgürlüğü bulunmayan herhangi bir baskı aşağıda davranan kişiler de sorumluluktan uzaktırlar Burada zorlama, doğal bir zaruret olabileceği gibi, diğer bir insan veya gücün zorlaması da (ikrah) olabilir Ama her iki durumda da sonuç değişmeyen
Genel kaide olarak İslâm'da mesuliyet kişiseldir Her insan yalnız kendi davranışından sorumlu tutulabilir Hiç kimse, yakını da olsa, bir başkasının davranışlarından sorumlu değildir Herkesin kazandığı hayır kendi yararına, yaptığı musibet de kendi zararınadır bununla beraber, özellikle kimi kişiler için medeni hukuk alanına giren bazı konularda dolambaçlı bir yükümlülük laf konusudur
İnsanın dünyevî sorumluluğu İslâm hukukunca incelenir İslam hukukuna göre dünyevî sorumluluk, kişinin Allah, toplum ve kendi vicdanı önünde duyacağı vicdan azabı, endişe ve acıdır Toplum düzeninin sağlanması açısından manevî yükümlülük en az hukukî yükümlülük kadar önemlidir Hukukî yükümlülük ise kişinin kusurlu ve hileli fiili ile başkasına verdiği zararı toplum gücüyle ödemek zorunda bırakılmasıdır
Hukukî yükümlülük da biri canice hukuku alanına giren cezai sorumluluk, diğeri özel hukuk alanına giren uygar mesuliyet almak üzere ikiye ayrılır Cezai mesuliyet İslâm kanunlarının suç saydığı ve yasakladığı fiiller için sözkonusudur Ancak, kesin bir cezayı gerektiren bu fiillerin öldürme, yaralama, hırsızlık gibi bir bölümü bununla birlikte medeni sorumluluk içine girer Uygar mesuliyet, yasal bir sözleşmeden (akit) nedeniyle olabilecek zarardan doğabileceği gibi, böyle bir kontrat olmadan verilen zararlardan da doğabilir Birinci durumdan doğan sorumluluğa akdi sorumluluk; ikinci durumdan doğan sorumluluğa da cürmi, gayri veya haksız fiilden doğan sorumluluk denir
Hukukî sorumluluk, kişinin kendi fiilinden aracısız olarak doğabileceği gibi, sorumluluk sahibi olduğu birey ya da varlıkların fiillerinden de doğabilir Buna tarafından kişinin kendi fiilinden doğan sorumluluğa doğrudan mesuliyet; sorumluluk sahibi olduğu kişi ve varlıkların fiillerinin neden olduğu sorumluluğa da dolambaçlı mesuliyet adı verilir Dolambaçlı sorumluluk, babanın çocuğunun, işverenin işçinin, sahibinin hayvanın fiillerinin yol açtığı zararları ödeme yükümlülüğüdür *