Dil biliminde gizli dillerden 'kapalı ifade'

Dil biliminde sıcacık dillerden 'kapalı ifade' İngiliz dilbilimci Halliday, dildeki kasıt yüklerinin filoloji, toplumbilim, ruhbilim, fizyolojik, insanbilimsel ve kültürel etkilerle koşul değişikliğine uğrayabileceğini belirlemiştir Bu bakımdan Türkçe söylemleri, sözcükleri ve cümleleri, hatta kelimeleri incelerken “kavramlara, kapsamlara, yan anlamlara, derin anlamlara, kısaca “rahat ya da üstü örtülü diyebileceğimiz “kapalı ifadelere dikkatli olmak gerekir Türkçe kapalı ifadeler yönünden oldukça zengin bir dildir Vaktinde kapalı açıklama olarak ortaya çıkan çoğu deyim, sözcük, atasözü ve ifade birincil kez söylendiklerinde “kapalı bir açıklama anlamını içermekteydi Oysa, anlamı anlaşıldığında ve dile yerleştiğinde “kapalı ifade rolünden çıkarak “kavranabilir bir açıklama olarak dilde yerini almıştır Fakat, bu ifadeler yine de kullanılış yerlerine göre değerlendirilecek olursa, “kapalı ifade rolündedir Bir zamanların ünlü politikacısı O Bölükbaşı, eski Meclis'in önünde otururken, kendisine sorulan Niçin burada oturuyorsun?sorusuna Her hana bir bekçi gerekirdiye yanıt vermiştir Bu cevapta dar ya da kapalı açıklamaolarak kullanılan anlam ve üzerinde durulması gereken sözcükler hanve bekçidir Bekçi görevini yapmıyor olmalı fakat, 'han’ın bekçiye ihtiyacı var, anlamı çıkar Buna benzer politikacılarımızın ifadeleri az laf ile fazla şey ifade eder Bu örnek Wittgenstein’in “kelimenin anlamının, onun dil içindeki kullanılışı tarifine de uymaktadır Toplum bilgisinden, tecrübe ve zekâdan, buluşlardan kaynaklanan “kapalı ifadelerin Türk toplumunda barışı korumak, mahremiyet dereceli konuları açık ve seçik belirtmemek, propaganda yapmak isteyen siyasetçilere puan ve çevre kazandırmak için kayda değer bir yeri vardır Kapalı ifadelerle belirtilen bir konuya uyarı çekilebilir, bir konu tavsiye edilebilir, belirlenmiş bir konu alay konusu yapılabilir, abartılabilir, kabul veya reddedilebilir Bu cins örneklere tekrar tekrar, yeniden, özellikle gazetelerimizde, dilinde, yazın ve laf dilinde kasten ya da bilmeyerek rastlanılır Bu söylemlerdeki ifadelerdeki şifreler, kapalı kutular çözülmeden kimin, neyi, nerede, ne zaman, niçin söylediği anlaşılamaz Çünkü verilmek istenen mesaj, kasıtlı olarak dolambaçlı anlatımyöntemiyle ifade edilmiş ve “dil oyunlarıyla verilmek istenen mesaj öbür boyutlara götürülmek istenmiştir Böylece toplumda, düşünürlerde, siyasetçilerde “gösterme kirliliği oluşur ki, bu durum her zaman ya kavgalara, ya da ön yargılara neden olur Aktüel örnekler verecek olursak, “yukarıdakilere sormam lüzumlu, “Horozu çok olan köyün sabahı geç olur, “Meyveli ağacı taşlarlar, “Yollar yürümekle aşınmaz, “Benim memurum işini bilir, “Su kullananın, toprak işleyenin, Kadayıfin altı kızardı, “Çuvaldaki çürükler, “etrafı ayrık otları sarmış, “Oturup tavuk mu besleyeceğiz, “Evimizde yabancı var!, “Bu konuda hassasiyet var, “Arı kovanına çomak soktuk, “Hormonlu artma vb Bu örnekleri artırmak mümkündür Siyaset dilinde kullanılan ve üretken olan bu dil, gittikçe dile yerleşir ve sürekli anımsanır Dolambaçlı anlatımla ifade edilmek istenen mesajlar, nezaketle herif olanlara ulaştırılmış olur Bu Nedenle halk müziği kırılmadan, düşüncelerinin hatalı ya da dürüst olduğuna karar verirler Bu ifade şekilleri Türkçede benzetmelerle, iğretileme ile kişileştirme yapılarak, karşıt tezler kullanılarak, abartılarak, bilmezlikten gelme sanatı kullanılarak, bilgiler mazmunlaştırılarak, mit ve amblem biçiminde, imge ve imajlar, nükteler kullanılarak yapılır Bu mesajları alanlar da üzerinde düşünür, gerçeğe ve doğruya yaklaşmaya çalışır Kapalı ifade faydalanma özelliğine sahip almak büyük bir veri birikimi ve tecrübe işidir Bu bakımdan Türk destanları, Türk fıkraları, Türk şiirleri, tarihi olaylar, ırk hikâyeleri ve Türk atasözleriyle deyimleri ne dek çok bilinirse, halkın eğilimleriyle ilgili sözler ne kadar çok araştırılırsa, Türk toplumunu yönetecek kişi ve liderler, toplumu öyle çok etkiler ve beğeni kazanırlar, kalıcı olmaya devam ederler Kırgızcada “dildeki, içteki, gönüldeki rahat giz çok önemlidir Üstü örtülü veya örtük, kapalı ifadelere Türkçede 9 yüzyılda söylenmiş olan “Erdemin başı dildir anlayışıyla yakınlaşmak, günümüz Türkçesine yepyeni sözcükler katacak ve Türkçe daha da zenginleşecektir Dolaylı anlatımlarla dilde nezaket oluşacak, toplum gerilimi yaşanmayacak, Türk düşünce hayatı ve iletişim düzeni daha da istikrara kavuşturulmuş olacaktır Türk insanının hassas olması gereken şu günlerde, her insanın kullanacağı dile dikkat etmesini ve bilhassa de “örtük ifadelerle “dolambaçlı anlatım yöntemleriyle dili kullanmasını önermek en natürel hakkımız olsa lüzum… Bilhassa toplum liderlerinin kullanacağı dile uyarı etmesi, Türkiye’nin aydınlık, kararlı geleceği için durum yok, kayda değer bir zorunluluktur Örnek mi istiyoruz: “Şimdiye değin böyle düşünmemiştim, “Kendimi yenilemeliyim, “Dış mihraklara kapılmayalım, “Herkes önce kendi evinin önünü süpürsün, “Her şeye burnumuzu sokmayalım, “Mesuliyet bilincinde olalım, “Haklarımızı da korumasını bilelim, “Çalışacağımız, birlikte olacağımız kişileri iyi belirleyelim, “Ağzı olan konuşur, “Her konuşulana da inanmayalım, “Yetişmiş insanlarımızın kıymetini bilelim, “İşbirlikçi konumuna düşmeyelim!, “Herkesi hainlikle suçlamayalım!, “Gençlerimizi kullanmayalım!, “Her kesimin görüşlerine hürmet gösterelim ve demokratik davranışlarla haklarımızı savunalım!, “Her insan kendi kendiyle barışsın ama, gerilimler ortadan kalksın!, “Her ortaya atılan görüşü paylaşmayalım, siyasetin kirlenmesine müsade vermeyelim!, “ Türk Bayrağı değin, özgürlüğümüze, Türk Milleti’nin haklarına sahip çıkalım!