Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
DİKKAT EKSİKLİĞİ HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞUNU TANIYOR MUSUNUZ?
Evlat ve ergenlerde gözlenen çok hareketlilik, dikkat meseleleri ve istekleri erteleyememe üzere belirtiler “Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu” göstergesi olabilir. “Hareketli evlat zeki evlattır ”, “Enerjisi ziyade geliyor, bırakın koşsun”, “Büyüyünce düzelir” biçimindeki yanlış inanışlar, biyolojik özellikler taşıyan bu bozukluğun tanınmasını ve bir ekspere danışılmasını geciktirmektedir.
Genetik geçişi olan bir bozukluk
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) gelişim seviyesine nazaran şiddetli hareketlilik, dikkati sürdürmede ve dürtü murakabesinde güçlük ile karakterize olan, erişkinlik çağında da gözlenen nöropsikiyatrik bir bozukluktur. Toplulukta görülme orantısı %5-7 arasında değişmekte olup, erkeklerde kızlara orantıyla 3 ila 5 kat daha sık gözlenmektedir. DEHB olan bireylerin kardeşlerinde misal belirtiler topluluğa nazaran 2 ila 3 kat, anne-babalarında ise 2 ila 8 kat daha ziyadedir. Tek yumurta ikizlerinde her iki evlatta da DEHB görülme nispeti %80-90 civarındadır.
Bu bozukluğun ortaya çıkışında tesirli olan nedenler tam olarak bilinmemektedir. Yapılan araştırmalarda DEHB'nin kalıtımsal özellikler, çeşitli çevresel etkenler ile beyindeki yapısal ve işlevsel farklılıklar nedeniyle ortaya çıktığı üzerinde durulmaktadır.
Belirtileri 3 munfasıl başlıkta toplanıyor
DEHB'de gözlenen belirtiler şu biçimde sıralanabilir:
a) Ölçüsüz hareketlilik: Evlatta gözlenen hareketlilik yaşıtlarına orantıyla besbelli olarak daha ziyade ise şiddetli hareketlilik olarak kıymetlendirilir.
1. Birçok devir elleri, ayakları kıpır kıpırdır ya da oturduğu bölgede kıpırdanıp durur.
2. Birden fazla hengam sınıfta ya da oturması beklenen başka durumlarda oturduğu taraftan kalkar.
3. Birçok hengam uygunsuz olan durumlarda koşuşturup durur ya da tırmanır. (Ergenlerde ya da
erişkinlerde öznel huzursuzluk hisleri ile sonlu olabilir)
4. Birden fazla hengam, sakin bir biçimde, boş devranları geçirme aktifliklerine katılma ya da oyun oynama
zorluğu vardır.
5. Birçok hengam hareket halindedir ya da bir motor tarafından sürülüyormuş üzere davranır.
6. Birden fazla vakit çok konuşur.
b) Dürtüsellik:
1. Birden fazla hengam sorulan soru tamamlanmadan evvel yanıtını yapıştırır.
2. Birçok hengam sırasını bekleme güçlüğü vardır.
3. Birden fazla devir oburlarının lafını keser ya da yaptıklarının arasına girer.(Örneğin diğerlerinin konuşmalarına ya da oyunlarına burnunu sokar)
İstekleri erteleyememe, acelecilik, düşünmeden hareket etme üzere belirtiler dürtüsellik meseleleri olduğunu düşündürür.
c) Dikkat eksikliği:
1. Birçok devir dikkatini ayrıntılara veremez, mektep ödevlerinde, işlerinde ya da başka etkinliklerinde dikkatsizce günahlar yapar.
2. Birçok vakit üzerine aldığı hizmetlerde ya da oynadığı etkinliklerde dikkati dağılır.
3. Direkt kendisine konuşulduğunda birden fazla devir dinlemiyormuş üzere görünür.
4. Birden fazla devir yönergeleri izlemek ve mektep ödevleri, ufak tefek işleri ya da iş bölgesindeki hizmetleri tamamlayamaz.
5. Birçok hengam üzerine aldığı hizmetleri ve aktiflikleri düzenlemekte zorluk çeker.
6. Birçok vakit daima zihinsel çabayı gerektiren vazifelerden kaçınır, bunları sevmez ya da bunlarda konum almaya karşı isteksizdir.
7. Birden fazla devir üzerine aldığı hizmetleri ya da etkinlikler için gerekli olan şeyleri kaybeder. (Örneğin oyuncaklar, mektep ödevleri, kalemler, kitaplar ya da araç- gereçler)
8. Birden fazla devir dikkati dış uyaranlarla kolaylıkla dağılır.
9. Günlük etkinliklerde birçok devir unutkandır.
Tanı konmasında ders başarısı ve davranış özellikleri belirleyici oluyor
DEHB tanısının konabilmesi için belirtilerin gelişim seviyesine nazaran beklenenden daha şiddetli olması, birden çokça ortamda gözleniyor olması (örneğin hem hanede hem de mektepte gözleniyor olması), bireyin ömrünü olumsuz istikamette etkiliyor olması, işlevsel bozulmaya yol açan belirtilerden kimilerinin 7 yaş öncesinde başlamış olması ve en az 6 aydır devam ediyor olması gerekmektedir.
DEHB tanısı, klinik bir tanı olup tanıyı mutlaklaştırmak için kullanılan rastgele bir laboratuvar tetkiki ya da özgün bir belirteç bulunmamaktadır. Tanı, psikiyatrik muayenenin yanı sıra aile ile yapılan görüşmeler, evlat mektep çağında ise evladın ders başarısı ve davranış özellikleriyle ilgili olarak hocasından alınan haberler, kıymetlendirme ölçekleri ve bir grup nöropsikolojik testlerin sonuçları ışığında konur.
Mektep öncesi devirde gözlenen DEHB belirtileri farklılık gösteriyor
DEHB tanısı almış evlatların valideleri sıklıkla evladın şimdi ana karnındayken hareketli olduğunu belirtmektedirler. Tevellüt sonrası periyotta ise birinci fark edilen bulgu haddinden fazla hareketlilik olup bu evlatlar anne-babaları tarafından uykuya dalmakta zorlanan, az uyuyup çabuk uyanan, huzursuz, sıkıntı sakinleşen ve kucağa alınmaktan hoşlanmayan evlatlar olarak tanımlanırlar.
Mektep öncesi devirde dikkat eksikliği bulguları ön planda olmayıp, hareketlilik ile birlikte daha çok istekleri erteleyememe, anında yapılmasını isteme, sık oyun değiştirme üzere dürtüsel özellikler gözlenir. Ayrıyeten öteki evlatlara zarar verme, bağırma, oyuncaklarını ellerinden alma üzere saldırgan davranışlar gözlenebilir. Kreşteyken sıra bekleyememesi, kurallara uymada güçlük çekmesi, sık oyun değiştirmesi, arkadaşlarına zarar vermesi üzere nedenlerle yaşıtları tarafından dışlanabilir.
Mektep çağında gözlenen DEHB belirtileri daha belirleyici oluyor
Mektep çağındaki evlatta sınıfta oturamama, dikkatini toplayamama ve etrafla ilgilenme, kelam hakkı almadan soruları yanıtlama, arkadaş münasebetlerinde meseleler yaşama, ödevlerini uzun vadede yapma ve tamamlamakta güçlük çekme, testlerde dikkatsizce günahlar yapma, ders araç-gereçlerini eksik getirme ya da kaybetme üzere belirtiler gözlenir.
Ergenlik devrinde hareketlilik azalıyor
Ergenlik devrinde gözlenen belirtilere örnek olarak hareketlilikte kısmen azalma, mektep muvaffakiyetinde önemli sorun yaşama, aile, arkadaş ve muallimlerle bağlantılarda dertler yaşama, benlik değerinde azalma ve depresyon, değişken duygudurum, aniden öfkelenme ya da neşelenme, yasal sorun yaratabilecek tehlikeli ve riskli davranışlar üzere belirtiler verilebilir.
Erişkinlik devrinde armoni sorunları daha da artıyor
Erişkinlik periyodunda uzun mühlet gazete, kitap okuyamama, televizyon izleyememe, dikkat dağınıklığı, ayan bir işe uzun mühlet konsantre olamama, unutkanlık, söylenenleri ya da günlük işleri akılda tutamama, işleri bitirme ve düzenlemede zayıflık, sorun çözme ve vakti kullanmada güçlük çekme, amaçlarına ulaşamadığını düşünme, sık iş değiştirme, duygulanımda değişkenlik, aniden öfkelenme, içtimaî ilgilerde sorun yaşama, evlilik dertleri, alkol-madde bağımlılığı üzere belirtiler gözlenir.
Dikkat eksikliği ile birlikte görülen öbür marazlar var mı?
DEHB, Ters Olma-Karşı Gelme Bozukluğu, Davranım Bozukluğu, Özgül Öğrenme Bozuklukları, Tasa Bozuklukları, Uyku Bozuklukları, Tik Bozuklukları, Depresyon, Enürezis (idrar kaçırma) ve Enkoprezis (kaka kaçırma) ile birliktelik gösterebilmektedir.
Tedavide çok istikametli bir yaklaşım sergilenmeli
DEHB tedavisinde ilaç tedavisinin yanı sıra çeşitli psikososyal teşebbüsleri içeren çok taraflı bir tedavi yaklaşımı gerekmektedir. DEHB'de en faal metot ilaç tedavisidir. Tedavide en tesirli ilaçlar uyarıcı ilaçlardır. Bu ilaçlar, dimağın davranış ve dikkatin düzenlenmesinde vazifeli kesimlerinde dopamin, noradrenalin üzere birtakım hususların salınmasını etkilerler. İlaç tedavisiyle dikkati yekuna ve sürdürmede artış ile birlikte mektep muvaffakiyetinde artış, dürtü denetimi, hareketlilikte azalma, davranış meselelerinde ve içtimaî meselelerde azalma, kendine inançta artış sağlanır. Böylelikle tedavi öncesinde bireyin hayat kalitesini bozan durumlarda besbelli bir düzgünleşme gözlenir.
İlaçlar büyüme ve gelişim geriliğine sebep olmaz
Uyarıcı ilaç tedavisinin esas yan tesirleri arasında iştahsızlık, baş ağrısı, karın ağrısı, uykusuzluk sayılabilir. İlaç tedavisinin kesilmesini gerektiren durumlar epeyce nadirdir. Yapılan çalışmalarda uyarıcı ilaç tedavisinin büyüme-gelişme geriliğine yol açmadığı belirtilmektedir. Tedaviye başlanmadan evvel eksper doktor gerekli gördüğü takdirde kimi tetkikler isteyebilir. İlaç tedavisinin ne kadar süreceği hastanın özellikleriyle yakından bağlantılıdır. Kimi hastaların uzun yıllar boyunca tedavi alması gerekebilmektedir.
Dikkat eksikliği ilaçları bağımlılık yapmaz
Halk arasında, DEHB'de tedavisinde kullanılan uyarıcı ilaçların bağımlılık yaptığı ile ilgili yanlış inanışlar mevcuttur. Yapılan kimi çalışmalarda tedavinin, DEHB tanısı alan bireylerde olağan popülasyona nazaran daha sık gözlendiği bildirilen alkol-madde bağımlığına karşı kollayıcı olabildiği bildirilmekle birlikte bu mevzu ile ilgili daha ziyade çalışmaya muhtaçlık duyulmaktadır.
DEHB tedavisinin vesair modülü olan psikososyal teşebbüsler ise bozukluğun tabiatı ve belirtilerle başa çıkma metotları hakkında aile ve hocalara yönelik haberlendirme ve eğitimler, mesken ve mektep ortamında yapılacak çeşitli düzenlemeler, davranış denetim becerilerinin geliştirilmesine yönelik terapiler ile muhabere becerilerinin artırılmasına yönelik eğitimler üzere metotları kapsamaktadır.
Sonuç olarak DEHB'de kimi bulgular yaşla birlikte azalma eğilimi gösterse de DEHB tanısı alan evladın günlük hayatta yaşadığı gerek akademik, gerek toplumsal sıkıntılar göz önünde bulundurulduğunda bu bozukluğun idaresinde en gerçek yaklaşım ilaç tedavisine ek olarak yukarıda saydığım psikososyal teşebbüsler eşliğinde bir yol izlemek olacaktır.
Kaynaklar:
Ercan ES., Aydın C. (2005). Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu: Özellikleri-Tedavisi, Çocuklarda ve Erişkinlerdeki Belirtileri.12. Basım, İstanbul: Gendaş Yayınları.
Lee, S. S., Humphreys, K. L., Flory, K., Liu, R., & Glass, K. (2011). Prospective association of childhood attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD) and substance use and abuse/dependence: a meta-analytic review. Clinical psychology review, 31(3), 328-341.
Sürücü Ö. (2003). Anababa-Öğretmen Elkitabı. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu. İstanbul: Ya-Pa Yayınları.
Şenol S. (2008). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu. Çuhadaroğlu F.Ç. (ed) Evlat ve Ergen Psikiyatrisi Temel Kitabı içinde, (s. 293-311) Ankara: Evlat ve Gençlik Ruh Sıhhati Derneği.
** Bu yazı, İstanbul'da Sıhhat mecmuasının 2014 yılı 3. sayısında yayınlanmıştır.
Evlat ve ergenlerde gözlenen çok hareketlilik, dikkat meseleleri ve istekleri erteleyememe üzere belirtiler “Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu” göstergesi olabilir. “Hareketli evlat zeki evlattır ”, “Enerjisi ziyade geliyor, bırakın koşsun”, “Büyüyünce düzelir” biçimindeki yanlış inanışlar, biyolojik özellikler taşıyan bu bozukluğun tanınmasını ve bir ekspere danışılmasını geciktirmektedir.
Genetik geçişi olan bir bozukluk
Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) gelişim seviyesine nazaran şiddetli hareketlilik, dikkati sürdürmede ve dürtü murakabesinde güçlük ile karakterize olan, erişkinlik çağında da gözlenen nöropsikiyatrik bir bozukluktur. Toplulukta görülme orantısı %5-7 arasında değişmekte olup, erkeklerde kızlara orantıyla 3 ila 5 kat daha sık gözlenmektedir. DEHB olan bireylerin kardeşlerinde misal belirtiler topluluğa nazaran 2 ila 3 kat, anne-babalarında ise 2 ila 8 kat daha ziyadedir. Tek yumurta ikizlerinde her iki evlatta da DEHB görülme nispeti %80-90 civarındadır.
Bu bozukluğun ortaya çıkışında tesirli olan nedenler tam olarak bilinmemektedir. Yapılan araştırmalarda DEHB'nin kalıtımsal özellikler, çeşitli çevresel etkenler ile beyindeki yapısal ve işlevsel farklılıklar nedeniyle ortaya çıktığı üzerinde durulmaktadır.
Belirtileri 3 munfasıl başlıkta toplanıyor
DEHB'de gözlenen belirtiler şu biçimde sıralanabilir:
a) Ölçüsüz hareketlilik: Evlatta gözlenen hareketlilik yaşıtlarına orantıyla besbelli olarak daha ziyade ise şiddetli hareketlilik olarak kıymetlendirilir.
1. Birçok devir elleri, ayakları kıpır kıpırdır ya da oturduğu bölgede kıpırdanıp durur.
2. Birden fazla hengam sınıfta ya da oturması beklenen başka durumlarda oturduğu taraftan kalkar.
3. Birçok hengam uygunsuz olan durumlarda koşuşturup durur ya da tırmanır. (Ergenlerde ya da
erişkinlerde öznel huzursuzluk hisleri ile sonlu olabilir)
4. Birden fazla hengam, sakin bir biçimde, boş devranları geçirme aktifliklerine katılma ya da oyun oynama
zorluğu vardır.
5. Birçok hengam hareket halindedir ya da bir motor tarafından sürülüyormuş üzere davranır.
6. Birden fazla vakit çok konuşur.
b) Dürtüsellik:
1. Birden fazla hengam sorulan soru tamamlanmadan evvel yanıtını yapıştırır.
2. Birçok hengam sırasını bekleme güçlüğü vardır.
3. Birden fazla devir oburlarının lafını keser ya da yaptıklarının arasına girer.(Örneğin diğerlerinin konuşmalarına ya da oyunlarına burnunu sokar)
İstekleri erteleyememe, acelecilik, düşünmeden hareket etme üzere belirtiler dürtüsellik meseleleri olduğunu düşündürür.
c) Dikkat eksikliği:
1. Birçok devir dikkatini ayrıntılara veremez, mektep ödevlerinde, işlerinde ya da başka etkinliklerinde dikkatsizce günahlar yapar.
2. Birçok vakit üzerine aldığı hizmetlerde ya da oynadığı etkinliklerde dikkati dağılır.
3. Direkt kendisine konuşulduğunda birden fazla devir dinlemiyormuş üzere görünür.
4. Birden fazla devir yönergeleri izlemek ve mektep ödevleri, ufak tefek işleri ya da iş bölgesindeki hizmetleri tamamlayamaz.
5. Birçok hengam üzerine aldığı hizmetleri ve aktiflikleri düzenlemekte zorluk çeker.
6. Birçok vakit daima zihinsel çabayı gerektiren vazifelerden kaçınır, bunları sevmez ya da bunlarda konum almaya karşı isteksizdir.
7. Birden fazla devir üzerine aldığı hizmetleri ya da etkinlikler için gerekli olan şeyleri kaybeder. (Örneğin oyuncaklar, mektep ödevleri, kalemler, kitaplar ya da araç- gereçler)
8. Birden fazla devir dikkati dış uyaranlarla kolaylıkla dağılır.
9. Günlük etkinliklerde birçok devir unutkandır.
Tanı konmasında ders başarısı ve davranış özellikleri belirleyici oluyor
DEHB tanısının konabilmesi için belirtilerin gelişim seviyesine nazaran beklenenden daha şiddetli olması, birden çokça ortamda gözleniyor olması (örneğin hem hanede hem de mektepte gözleniyor olması), bireyin ömrünü olumsuz istikamette etkiliyor olması, işlevsel bozulmaya yol açan belirtilerden kimilerinin 7 yaş öncesinde başlamış olması ve en az 6 aydır devam ediyor olması gerekmektedir.
DEHB tanısı, klinik bir tanı olup tanıyı mutlaklaştırmak için kullanılan rastgele bir laboratuvar tetkiki ya da özgün bir belirteç bulunmamaktadır. Tanı, psikiyatrik muayenenin yanı sıra aile ile yapılan görüşmeler, evlat mektep çağında ise evladın ders başarısı ve davranış özellikleriyle ilgili olarak hocasından alınan haberler, kıymetlendirme ölçekleri ve bir grup nöropsikolojik testlerin sonuçları ışığında konur.
Mektep öncesi devirde gözlenen DEHB belirtileri farklılık gösteriyor
DEHB tanısı almış evlatların valideleri sıklıkla evladın şimdi ana karnındayken hareketli olduğunu belirtmektedirler. Tevellüt sonrası periyotta ise birinci fark edilen bulgu haddinden fazla hareketlilik olup bu evlatlar anne-babaları tarafından uykuya dalmakta zorlanan, az uyuyup çabuk uyanan, huzursuz, sıkıntı sakinleşen ve kucağa alınmaktan hoşlanmayan evlatlar olarak tanımlanırlar.
Mektep öncesi devirde dikkat eksikliği bulguları ön planda olmayıp, hareketlilik ile birlikte daha çok istekleri erteleyememe, anında yapılmasını isteme, sık oyun değiştirme üzere dürtüsel özellikler gözlenir. Ayrıyeten öteki evlatlara zarar verme, bağırma, oyuncaklarını ellerinden alma üzere saldırgan davranışlar gözlenebilir. Kreşteyken sıra bekleyememesi, kurallara uymada güçlük çekmesi, sık oyun değiştirmesi, arkadaşlarına zarar vermesi üzere nedenlerle yaşıtları tarafından dışlanabilir.
Mektep çağında gözlenen DEHB belirtileri daha belirleyici oluyor
Mektep çağındaki evlatta sınıfta oturamama, dikkatini toplayamama ve etrafla ilgilenme, kelam hakkı almadan soruları yanıtlama, arkadaş münasebetlerinde meseleler yaşama, ödevlerini uzun vadede yapma ve tamamlamakta güçlük çekme, testlerde dikkatsizce günahlar yapma, ders araç-gereçlerini eksik getirme ya da kaybetme üzere belirtiler gözlenir.
Ergenlik devrinde hareketlilik azalıyor
Ergenlik devrinde gözlenen belirtilere örnek olarak hareketlilikte kısmen azalma, mektep muvaffakiyetinde önemli sorun yaşama, aile, arkadaş ve muallimlerle bağlantılarda dertler yaşama, benlik değerinde azalma ve depresyon, değişken duygudurum, aniden öfkelenme ya da neşelenme, yasal sorun yaratabilecek tehlikeli ve riskli davranışlar üzere belirtiler verilebilir.
Erişkinlik devrinde armoni sorunları daha da artıyor
Erişkinlik periyodunda uzun mühlet gazete, kitap okuyamama, televizyon izleyememe, dikkat dağınıklığı, ayan bir işe uzun mühlet konsantre olamama, unutkanlık, söylenenleri ya da günlük işleri akılda tutamama, işleri bitirme ve düzenlemede zayıflık, sorun çözme ve vakti kullanmada güçlük çekme, amaçlarına ulaşamadığını düşünme, sık iş değiştirme, duygulanımda değişkenlik, aniden öfkelenme, içtimaî ilgilerde sorun yaşama, evlilik dertleri, alkol-madde bağımlılığı üzere belirtiler gözlenir.
Dikkat eksikliği ile birlikte görülen öbür marazlar var mı?
DEHB, Ters Olma-Karşı Gelme Bozukluğu, Davranım Bozukluğu, Özgül Öğrenme Bozuklukları, Tasa Bozuklukları, Uyku Bozuklukları, Tik Bozuklukları, Depresyon, Enürezis (idrar kaçırma) ve Enkoprezis (kaka kaçırma) ile birliktelik gösterebilmektedir.
Tedavide çok istikametli bir yaklaşım sergilenmeli
DEHB tedavisinde ilaç tedavisinin yanı sıra çeşitli psikososyal teşebbüsleri içeren çok taraflı bir tedavi yaklaşımı gerekmektedir. DEHB'de en faal metot ilaç tedavisidir. Tedavide en tesirli ilaçlar uyarıcı ilaçlardır. Bu ilaçlar, dimağın davranış ve dikkatin düzenlenmesinde vazifeli kesimlerinde dopamin, noradrenalin üzere birtakım hususların salınmasını etkilerler. İlaç tedavisiyle dikkati yekuna ve sürdürmede artış ile birlikte mektep muvaffakiyetinde artış, dürtü denetimi, hareketlilikte azalma, davranış meselelerinde ve içtimaî meselelerde azalma, kendine inançta artış sağlanır. Böylelikle tedavi öncesinde bireyin hayat kalitesini bozan durumlarda besbelli bir düzgünleşme gözlenir.
İlaçlar büyüme ve gelişim geriliğine sebep olmaz
Uyarıcı ilaç tedavisinin esas yan tesirleri arasında iştahsızlık, baş ağrısı, karın ağrısı, uykusuzluk sayılabilir. İlaç tedavisinin kesilmesini gerektiren durumlar epeyce nadirdir. Yapılan çalışmalarda uyarıcı ilaç tedavisinin büyüme-gelişme geriliğine yol açmadığı belirtilmektedir. Tedaviye başlanmadan evvel eksper doktor gerekli gördüğü takdirde kimi tetkikler isteyebilir. İlaç tedavisinin ne kadar süreceği hastanın özellikleriyle yakından bağlantılıdır. Kimi hastaların uzun yıllar boyunca tedavi alması gerekebilmektedir.
Dikkat eksikliği ilaçları bağımlılık yapmaz
Halk arasında, DEHB'de tedavisinde kullanılan uyarıcı ilaçların bağımlılık yaptığı ile ilgili yanlış inanışlar mevcuttur. Yapılan kimi çalışmalarda tedavinin, DEHB tanısı alan bireylerde olağan popülasyona nazaran daha sık gözlendiği bildirilen alkol-madde bağımlığına karşı kollayıcı olabildiği bildirilmekle birlikte bu mevzu ile ilgili daha ziyade çalışmaya muhtaçlık duyulmaktadır.
DEHB tedavisinin vesair modülü olan psikososyal teşebbüsler ise bozukluğun tabiatı ve belirtilerle başa çıkma metotları hakkında aile ve hocalara yönelik haberlendirme ve eğitimler, mesken ve mektep ortamında yapılacak çeşitli düzenlemeler, davranış denetim becerilerinin geliştirilmesine yönelik terapiler ile muhabere becerilerinin artırılmasına yönelik eğitimler üzere metotları kapsamaktadır.
Sonuç olarak DEHB'de kimi bulgular yaşla birlikte azalma eğilimi gösterse de DEHB tanısı alan evladın günlük hayatta yaşadığı gerek akademik, gerek toplumsal sıkıntılar göz önünde bulundurulduğunda bu bozukluğun idaresinde en gerçek yaklaşım ilaç tedavisine ek olarak yukarıda saydığım psikososyal teşebbüsler eşliğinde bir yol izlemek olacaktır.
Kaynaklar:
Ercan ES., Aydın C. (2005). Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu: Özellikleri-Tedavisi, Çocuklarda ve Erişkinlerdeki Belirtileri.12. Basım, İstanbul: Gendaş Yayınları.
Lee, S. S., Humphreys, K. L., Flory, K., Liu, R., & Glass, K. (2011). Prospective association of childhood attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD) and substance use and abuse/dependence: a meta-analytic review. Clinical psychology review, 31(3), 328-341.
Sürücü Ö. (2003). Anababa-Öğretmen Elkitabı. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu. İstanbul: Ya-Pa Yayınları.
Şenol S. (2008). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu. Çuhadaroğlu F.Ç. (ed) Evlat ve Ergen Psikiyatrisi Temel Kitabı içinde, (s. 293-311) Ankara: Evlat ve Gençlik Ruh Sıhhati Derneği.
** Bu yazı, İstanbul'da Sıhhat mecmuasının 2014 yılı 3. sayısında yayınlanmıştır.
