cumhurbaşkanının yetkileri!

cumhurbaşkanının yetkileri! 1961 Anayasası gibi parlamenter rejimi benimseyen 1982 Tüzük sisteminde ise Cumhurbaşkanına herzamanki parlamenter rejimlerdeki Devlet başkanının rolünü aşan bir mevki verilmiş, Devlet Başkanı sembolik ve temsili bir organ olmaktan çıkarılarak epeyce kayda değer yetkilerle donatılmıştır Lakin bu güçlendirilmiş Cumhurbaşkanına karşın, hükümet sistemi parlamenter bir hükümet sistemi olma özelliğini yitirip bir başkanlık veya güya başkanlık sistemi haline gelmiş değildir1982 Anayasası, parlamenter sistemin: hükümetin parlamento karşısında siyasal sorumluluğu, güven oyu, Cumhurbaşkanın siyasal sorumsuzluluğu, karşı imza kuralı, parlamento seçimlerinin yenilenmesi ögelerini benimsemiş bulunmaktadır Cumhurbaşkanımız Sayın Ahmet Necdet Sezer de 31122004 tarihli yılbaşı mesajında: “Anayasada, demokratik devlet niteliği Türkiye Cumhuriyetinin değiştirilemez nitelikleri arasında sayılmış; demokrasiye en yerinde olması nedeniyle de parlamenter hükümet sistemi kabul edilmiştir belirlemesini yapmıştır Öğretide emredici nitelikteki Anayasanın Açılış 6 paragrafında bulunan: “Kuvvetler ayırımının, Devlet organları aralarında menfaat sıralaması anlamına gelmeyip, muhakkak Devlet yetkilerinin kullanılmasından ibaret ve bununla sınırlı, uygar bir işbölümü ve işbirliği olduğu kuralının öngördüğü olağan parlamenter rejimin yumuşak kuvvetler ayrılığı karşısında, Cumhurbaşkanın siyasi iktidarın üzerinde bir makam ve kuvvet olarak kabul edilemeyeceği görüşü savunulmakta, 104 maddede Cumhurbaşkanına bilinen kapsamlı yetkilerin parlamenter hükümet sistemine sahip bir Devletin Cumhurbaşkanı için fazla pozitif olduğu çoğu kez dile getirilmektedir Demokratik parlamenter sistemin gereklerine her fırsatta yerinde davranmaya özen göstermeye çalışan Sayın Cumhurbaşkanımız da Tüzük Mahkemesi Başkanı iken 25042000 tarihinde Anayasa Mahkemesinin 38 yılı sebebiyle düzenlenen törende yaptığı konuşmada “Anayasanın 104 maddesinde Cumhurbaşkanı’na verilen yetkiler, parlamenter demokrasinin sınırlarını aşmaktadır Ancak, demokratik devlet düzeninde, milli iradeyi temsil eden parlamento haricen sorumsuz bir Cumhurbaşkanının yönetimi paylaşması ve tek başına önemli yetkiler kullanması kabul edilemez demiştir Parlamenter rejimlerin karşısında imza kuralı, ulus hukukunun yetki ve sorumlulukta paralellik ilkesinin gerçekleşmesini sağlamaktadır Bu prensip yürütme yetkisinin, sahiden Cumhurbaşkanında değil, yürüme organının sorumlu ögesi olan Bakanlar kurulunda olduğunu göstermektedir Monarşilerde karşısında imza kuralı mutlak olarak uygulanırken, Cumhuriyetlerde siyasi açıdan güvenilmez Cumhurbaşkanına siyasi sorumluluk gerektirmeyen istisnai bazı yetkileri kimsesiz kullanım imkanı verilmektedir Anayasamızın 105 maddesi parlamenter sistemin aleyhinde imza kuralını kabul etmiştir Yani Cumhurbaşkanının 104 maddede sayılan yetkilerini somurtkan Tüzük ve yasalarda belirtilmemişse ama Başbakan ve ilgili Bakanın karşı imzası ile kullanabilmesi gerekir Ancak Anayasa ve kanunlarda hangi işlemlerin Cumhurbaşkanınca tek başına yapılabileceğine dair bir kaide bulunmamaktadır 1982 Anayasasının Danışma Meclisi Tüzük Tasarısında Cumhurbaşkanının kimsesiz imzalayacağı işlemler tek kek sayan kural, Milli Güvenlik Konseyi göre buna ilişkin kaide madde metninden çıkarılmıştır Mümkün yetki kargaşalarını kökünden incelemek için, Cumhurbaşkanın siyasi mesuliyet gerektirmeyen istisnai nitelikteki hangi işlemleri tek başına yapabileceğini açıkça gösteren bir Tüzük kuralına gereklilik vardır Kaldı oysa 104 maddede sadece siyasi sorumluluk gerektirmeyen, istisnai nitelikte sembolik yetkiler yok, icrai yetkilere sahip bulunan kurumlara ve yargısal organlara yapılacak atamalara ilişkin ayrıntılı yetkiler yer almaktadır Söz konusu atamaların Cumhurbaşkanı tarafından kimsesiz yapılması başta Cumhuriyet ve demokrasi ilkelerine aykırıdır Çünkü Cumhurbaşkanı halk göre seçilmemektedir İkinci olarak parlamenter hükümet sistemine aykırıdır Çünkü Devlet Başkanının siyasal sorumsuzluğu parlamenter sistemin temel ilkelerindendir Parlamenter sistemde güvenilmez kişiye yetki de verilemez Üçüncü olarak hukuk devleti ilkesine de aykırıdır Çünkü bu tahsis işlemlerine karşı dava açılması mümkün değildir Cumhurbaşkanının yönetimle ilgili nitelik içeren işlemlerinin, örneğin Anayasada ve öteki kanunlarda kayıtlı, idareye dahil olan ve icrai yetkilere sahip yer alan kurumlara yapılan seçme ve atamaların ancak Başbakan ve ilgili bakanla birlikte yapılması gerekir Böylece keza parlamenter sistemin mantığına yerinde davranılmış hem hukuk devleti ilkesi korunmuş olacaktır Cumhurbaşkanının ilk önce hak organlarına yapılacak atamalar konusundaki yetkilerinin kaldırılmasını, kuvvetler ayrılığı ilkesi ve hukuk devletinin ögelerini oluşturan hak bağımsızlığı ve yargıç güvencesi ilkeleri gerektirmektedir bu nedenle Cumhurbaşkanın 104 maddenin c) bendindeki “Anayasa Mahkemesi Üyelerini, Danıştay Üyelerinin dörtte birini, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısını, Başsavcı vekilini, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu üyelerini seçme konusundaki yetkisinin kaldırılması gerekmektedir Üniversitelerin kendi seçtikleri organlar göre yönetilmelerinin bilimsel özerkliğin vazgeçilmez bir gereği olduğu, ülkemiz uygulamasından anlaşılmış olduğundan Cumhurbaşkanın yükseköğretim kurulu üyelerini yeğlemek ve üniversite rektörlerini seçmek yetkileri kaldırılmalıdır Parlamenter rejimde, meclis çoğunluğu ile hükümet aralarında bir tamlık olduğu için, Devlet Başkanına parlamentonun tek başına feshi yetkisinin tanınması, onun aktif politikaya katılması sonucunu doğuracaktır Ama parlamenter rejimde, Devlet Başkanının aktif politika dışarıda kalması gerekir bu nedenle de seçimlerin yenilenmesini, hükümetin Devlet başkanından istemesi uygun olacaktır Avrupa Birliği Üyesi parlamenter Cumhuriyetlerinde de başlıca Cumhurbaşkanına önemli yetkiler tanınmadığı, Cumhurbaşkanının tek başına kullanabileceği az sayıda yetkilerin Anayasalarda belirlendiği görülmektedir Mesela:FAlman Cumhuriyeti Anayasasının 58 maddesi, FBaşkanı, FBaşbakanının atanması ve görevden alınması, FParlamentonun feshi, FBaşbakanın ve Bakanların görevlerine devama ilişkin arzu belirtmesi yetkilerinin kimsesiz kullanabileceğini belirtmiştir Yunanistan Cumhuriyeti Anayasasının 35 maddesi, Başbakanın atanması, buna ilişkin olarak 37 maddedeki yetkilerin kullanılması, parlamentonun feshi, parlamentonun kabul ettiği bir kanunun geri gönderilmesi ve cumhurbaşkanlığı görevlilerinin atanmasını Cumhurbaşkanının kimsesiz kullanacağı yetkiler olarak saymıştır İtalya Cumhuriyeti Anayasası 89 maddesi Cumhurbaşkanına ait yetkilerden, yasa atama niteliğini içeren yetkilerle yasada özel olarak belirtilmiş yetkilerin bakanlar kurulu başkanı kadar imzalanacağı kuralını içermektedir Bir Anayasa değişikliği ile Anayasamızda da Cumhurbaşkanının 104 maddede farzedilen yetkileri esas alınarak kimsesiz kullanabileceği yetkiler aşağıdaki şekilde belirlenebilir Gerekli gördüğü takdirde yasama yılının birincil günü TBMM’nde açılış konuşması gerçekleştirmek; TBMM’ni gerektiğinde toplantıya seslenmek; Kanunları yayın yapmak; Kanunları baştan görüşülmek üzere TBMM’ne geri yollamak; Anayasa değişikliklerine ilişkin kanunları zorunlu gördüğü takdirde halkoyuna arzetmek; Kanunların, Kanun Hükmünde Kararnamelerin, Türkiye Büyük Halk Meclisi İçtüzüğünün Anayasaya tutarsız oldukları gerekçesi ile Tüzük Mahkemesinde iptal davası açılmak; Cumhurbaşkanlığı kararnamesini dışlamak; Kanunları yayın yapmak; Gerekli gördüğü hallerde Bakanlar Kuruluna başkanlık etmek; Bakanlar Kurulunu başkanlığı aşağıda toplantıya çağırmak; TBMM adına Türk Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanlığını sunmak; Başbakanı saptamak ve istifasını kabul etmek; Devlet Kontrol Kurulu’nun üyelerini ve Başkanı’nı tahsis etmek; Devlet Denetim Kurulu’na çözümleme, araştırma ve teftiş yaptırmak; Ulusal Güvenlik Kurulunu toplantıya aramak;; Askeri Yargıtay Üyelerini, Askeri Yüksek Yöneticilik Mahkemesi Üyelerini tercih etmek; Kesintisiz rahatsızlık, sakatlık ve kocama nedeniyle belirli şahısların cezalarını rahatlatmak ve kaldırmak