Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
COĞRAFYA YER YUVARLAĞI
1YER YUVARLAĞININ EVRENDEKİ YERİ
Uzay boşluğu ile bu boşlukta yer alan gök cisimlerinin hepsine aniden âlem denir Işığın bir saniyede aldığı yola ışık hızı(300000 km), bir yılda kat ettiği me
safeye ışık yılı denir Ay ’ın dünyaya uzaklığı 1 ışık saniyesi, Güneşin uzaklığı i
se 8 ışık dakikasıdır
Evrende, sayısız gök cisminin oluşturduğu kümelere galaksi denir Dünya
Samanyolu Galaksisi içinde Güneş Sistemi ’nde yer alır Güneş, gezegenler,
Bu gezegenlerin uyduları, kuyruklu yıldızlar ve göktaşı taşlarından oluşan sisteme Güneş Sistemi denir
Gezegenler, Güneş ’e olan yakınlık sırasına kadar şöyle sıralanır:
1Merkür 4Mars 7Uranüs
2Venüs 5Jüpiter 8Neptün
3Dünya 6Satürn 9Plüton
Dünyanın tek uydusu Ay ’dır Dünya kendi ekseni etrafındaki dönüşünü 24
Saatte tamamlar Buna bir Güneş Günü denir Güneş yılı 365 gün 6 saat bir Ay yılı 354 gündür
Yerin Şekli
Dünyanın kendine özgü biçimine geoit denir
Dünyanın Şeklinin Esas Sonuçları
1Güneş ışınlarının geliş açısı, ekvatordan kutuplara doğru küçülür Sıcaklıklar ekvatordan kutuplara doğru azalır ve iklim kuşakları oluşur
2Ekvatordan kutuplara dürüst uzaklaştıkça güneş ışınlarının atmosferde aldığı yol uzar
3Dünyanın yarısı parlak diğer yarısı karanlık olur
4Ekvatorun çevresi(40076 km), bir boylam dairesinin uzunluğundan fazladır
(40009 km)
5Gönder noktaları Dünyanın Merkezine daha yakın olduğu için kutuplardaki yer çekimi ekvatordaki yer çekiminden fazladır
6Paralel dairelerinin çevresi ekvatordan kutuplara içten küçülür
7Birbirini takip eden iki meridyen arasındaki uzaklık ekvatordan kutuplara dürüst azalır İki meridyen arasındaki mesafe ekvator üstünde 111 km iken yelken direği noktalarında tüm meridyenler kesişir
8Dünyanın kendi ekseni etrafındaki dönüş hızı ekvatordan kutuplara doğru azalır Hız ekvatorda maksimum, kutuplarda ise minimumdur
9Dünyanın dönüş hızına tabi olarak Güneşin ufuk üstünde kalma süresi ekvatordan kutuplara doğru artar
10Yuvarlak zemindeki yer şekillerinin düzlem üzerine aktarılması harita çiziminde güçlüklere neden olur
Paralel,Boylam, Enlem,Boylam
Bir kıtanın,bir ülkenin,bir kentin dünya üzerindeki yerine coğrafi konum denir
Paralel Daireler
Ekvatora paralel olarak geçtiği düşünülen dairelere paralel daireleri adı verilir
Paralel Dairelerin Başlıca Özellikleri:
1Ekvator en büyük paralel dairesidir
2Başlangıç paraleli ekvatordur
3Paraleller ekvatordan kutuplara doğru 1 ’er derece aralıkla çizilir
4Paralel dairelerinin çapı ekvatordan kutuplara içten gidildikçe daralır
5Birbirini takip eden iki paralel dairesi arasındaki uzaklık her yerde eşittir ve takriben 111 km ’dir
6Ekvatorun kuzeyindeki paralellere kuzey paralelleri, güneyindekilere ise güney paralelleri denir
790 Kuzey Yarım Kürede 90 Güney Yarım Kürede olmak üzere toplam 180 tane paralel dairesi vardır
Meridyen Daireleri
Bir yelken direği noktasından diğer uç noktasına uzanan, ekvator ve paralelleri dikey olarak kesen yaylardır
Boylam Dairelerinin Özellikleri:
1Başlangıç meridyeni İngiltere ’de Grinviç Gözlem Evinden geçer
2Başlangıç meridyeninin devamı 180 derece meridyenidir
3Meridyenler 360 derece olan ekvator çemberinin birer derecelik aralıklara ayrılmasıyla oluşturulmuştur
4Boylam dairelerinin uzunlukları eşittir
5Birbirine komşu iki meridyen arası uzaklık ekvatorda yaklaşık 111 km ’dir Bu mesafe kutuplara içten gidildikçe azalır, kutuplarda 0 olur
6Tüm Meridyenler yelken direği noktalarında birleşirler
7İki Boylam arasındaki zaman farkı 4 dakikadır
8Başlangıç meridyeninin doğusunda kalan meridyenlere doğu meridyenleri,batısındakilere ise batı meridyenleri denir
9180 Doğu Yarım Kürede, 180 Batı Yarım Kürede elde etmek üzere almak üzere toplam 360 tane boylam vardır
10Dünya Batıdan Doğuya dürüst döner
Enlem:
Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın ekvatora olan uzaklığının açı cinsinden değerine o noktanın enlemi denir
Enlemin Etkileri:
Ekvatordan kutuplara dürüst gidildikçe bir takım coğrafi özellikler değişir Bunların başlıcaları şunlardır:
Güneş Işınlarının Geliş Açısı:
Güneş ışınlarının geliş açısı ekvatordan kutuplara dürüst küçülür
İklim:
Ekvatordan uzaklaştıkça sıcaklık kademeli olarak azalır Bu Nedenle ekvator çevresinde sıcak iklimler kutuplar çevresinde soğuk iklimler orta kuşakta ise ılıman iklimler görülür
Enlem bir yerin sahip olduğu bir takım coğrafi özelliklerin ortaya çıkmasında etkilidir Bir yerin;
a)İklimi,
b)Bitki ve hayvan toplulukları,
c)Toprak çeşidi,
d)Dere rejimleri,
e)Deniz sularının sıcaklık ve tuzluluk dereceleri,
f)Nüfus dağılımı ve yerleşme şekli,
g)Konut tipi ve malzemesi
h)Hesaplı faaliyetleri üstünde enlemin önemli etkileri vardır
Gece Gündüz Süresi:
Ekvatorda yıl baştan başa 12 saat gündüz 12 saat gecedir Ekvatordan kutuplara dürüst gidildikçe gece gündüz süreleri arasındaki vakit farkı artar Gönder noktalarında 6 ay gece 6 ay gündüz olur
Güneşin Ufukta Kalma Süresi:
Güneşin doğarken ve batarken ufukta kaldığı süre ekvatordan kutuplara dürüst uzar Ekvatorda güneşin doğuşu ve batışı anidir Güneş ufukta pozitif kalmaz Kutuplarda ise sabahleyin akşam vakitleri uzun sürer
Boylam:
Yer yüzündeki herhangi bir noktanın açılış meridyenine olan uzaklığının derece saniye ve dakika cinsinden değerine o noktanın boylamı denir Meridyen farkı ,lokal saat farklarına neden olur
YER YUVARLAĞININ HAREKETLERİ VE SONUÇLARI
Dünyanın uzayda iki türlü hareketi vardır:
Kendi ekseni etrafındaki hareketi,(Günlük Hareketi)
Güneş etrafındaki hareketi,(Yıllık Hareketi)
Dünyanın jurnal hareketi sonucunda gece gündüz yıllık hareketi sonucunda ise mevsimler oluşur
Gece ve Gündüz Süresi
Dünyanın bir yüzü güneş tarafından aydınlatılırken öteki yüzü karanlıkta kalır Bu Nedenle bir gün içinde gece ve gündüz birbirini izler Dünyanın aydınlık ve karanlık kesimlerini ayıran sınıra aydınlanma çemberi denir Dünyanın yörünge düzlemine eğiktir bu nedenle, güneş yıl içerisinde durmadan benzer noktadan doğup aynı noktadan batmaz Güneş ışınları yalnızca 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde ekvatora tepede olan gelir ve aydınlanma çemberi gönder noktalarından geçer Bu tarihlerde dünyanın her yerinde gece gündüz süreleri eşdeğer olur Bu durumaekinoksdenir
Dünyanın kendi ekseni etrafında dönmesinin nedenleri şunlardır:
Gece ve gündüz oluşur
Gece ve gündüz oluşumu sonucunda günlük sıcaklık farklılıkları meydana gelir buna tabi olarak ;
a)Meltem rüzgarları,
b)Kayaların mekanik çözülmesi gerçekleşir
Aralıksız rüzgarlar ve okyanus akıntılarının yönlerinde değişik sapmalar olur
30* ve 60* kuzey ve güney paralelleri üstünde dinamik basınç kuşakları oluşur
Yerel saat farkları oluşur *
1YER YUVARLAĞININ EVRENDEKİ YERİ
Uzay boşluğu ile bu boşlukta yer alan gök cisimlerinin hepsine aniden âlem denir Işığın bir saniyede aldığı yola ışık hızı(300000 km), bir yılda kat ettiği me
safeye ışık yılı denir Ay ’ın dünyaya uzaklığı 1 ışık saniyesi, Güneşin uzaklığı i
se 8 ışık dakikasıdır
Evrende, sayısız gök cisminin oluşturduğu kümelere galaksi denir Dünya
Samanyolu Galaksisi içinde Güneş Sistemi ’nde yer alır Güneş, gezegenler,
Bu gezegenlerin uyduları, kuyruklu yıldızlar ve göktaşı taşlarından oluşan sisteme Güneş Sistemi denir
Gezegenler, Güneş ’e olan yakınlık sırasına kadar şöyle sıralanır:
1Merkür 4Mars 7Uranüs
2Venüs 5Jüpiter 8Neptün
3Dünya 6Satürn 9Plüton
Dünyanın tek uydusu Ay ’dır Dünya kendi ekseni etrafındaki dönüşünü 24
Saatte tamamlar Buna bir Güneş Günü denir Güneş yılı 365 gün 6 saat bir Ay yılı 354 gündür
Yerin Şekli
Dünyanın kendine özgü biçimine geoit denir
Dünyanın Şeklinin Esas Sonuçları
1Güneş ışınlarının geliş açısı, ekvatordan kutuplara doğru küçülür Sıcaklıklar ekvatordan kutuplara doğru azalır ve iklim kuşakları oluşur
2Ekvatordan kutuplara dürüst uzaklaştıkça güneş ışınlarının atmosferde aldığı yol uzar
3Dünyanın yarısı parlak diğer yarısı karanlık olur
4Ekvatorun çevresi(40076 km), bir boylam dairesinin uzunluğundan fazladır
(40009 km)
5Gönder noktaları Dünyanın Merkezine daha yakın olduğu için kutuplardaki yer çekimi ekvatordaki yer çekiminden fazladır
6Paralel dairelerinin çevresi ekvatordan kutuplara içten küçülür
7Birbirini takip eden iki meridyen arasındaki uzaklık ekvatordan kutuplara dürüst azalır İki meridyen arasındaki mesafe ekvator üstünde 111 km iken yelken direği noktalarında tüm meridyenler kesişir
8Dünyanın kendi ekseni etrafındaki dönüş hızı ekvatordan kutuplara doğru azalır Hız ekvatorda maksimum, kutuplarda ise minimumdur
9Dünyanın dönüş hızına tabi olarak Güneşin ufuk üstünde kalma süresi ekvatordan kutuplara doğru artar
10Yuvarlak zemindeki yer şekillerinin düzlem üzerine aktarılması harita çiziminde güçlüklere neden olur
Paralel,Boylam, Enlem,Boylam
Bir kıtanın,bir ülkenin,bir kentin dünya üzerindeki yerine coğrafi konum denir
Paralel Daireler
Ekvatora paralel olarak geçtiği düşünülen dairelere paralel daireleri adı verilir
Paralel Dairelerin Başlıca Özellikleri:
1Ekvator en büyük paralel dairesidir
2Başlangıç paraleli ekvatordur
3Paraleller ekvatordan kutuplara doğru 1 ’er derece aralıkla çizilir
4Paralel dairelerinin çapı ekvatordan kutuplara içten gidildikçe daralır
5Birbirini takip eden iki paralel dairesi arasındaki uzaklık her yerde eşittir ve takriben 111 km ’dir
6Ekvatorun kuzeyindeki paralellere kuzey paralelleri, güneyindekilere ise güney paralelleri denir
790 Kuzey Yarım Kürede 90 Güney Yarım Kürede olmak üzere toplam 180 tane paralel dairesi vardır
Meridyen Daireleri
Bir yelken direği noktasından diğer uç noktasına uzanan, ekvator ve paralelleri dikey olarak kesen yaylardır
Boylam Dairelerinin Özellikleri:
1Başlangıç meridyeni İngiltere ’de Grinviç Gözlem Evinden geçer
2Başlangıç meridyeninin devamı 180 derece meridyenidir
3Meridyenler 360 derece olan ekvator çemberinin birer derecelik aralıklara ayrılmasıyla oluşturulmuştur
4Boylam dairelerinin uzunlukları eşittir
5Birbirine komşu iki meridyen arası uzaklık ekvatorda yaklaşık 111 km ’dir Bu mesafe kutuplara içten gidildikçe azalır, kutuplarda 0 olur
6Tüm Meridyenler yelken direği noktalarında birleşirler
7İki Boylam arasındaki zaman farkı 4 dakikadır
8Başlangıç meridyeninin doğusunda kalan meridyenlere doğu meridyenleri,batısındakilere ise batı meridyenleri denir
9180 Doğu Yarım Kürede, 180 Batı Yarım Kürede elde etmek üzere almak üzere toplam 360 tane boylam vardır
10Dünya Batıdan Doğuya dürüst döner
Enlem:
Dünya üzerindeki herhangi bir noktanın ekvatora olan uzaklığının açı cinsinden değerine o noktanın enlemi denir
Enlemin Etkileri:
Ekvatordan kutuplara dürüst gidildikçe bir takım coğrafi özellikler değişir Bunların başlıcaları şunlardır:
Güneş Işınlarının Geliş Açısı:
Güneş ışınlarının geliş açısı ekvatordan kutuplara dürüst küçülür
İklim:
Ekvatordan uzaklaştıkça sıcaklık kademeli olarak azalır Bu Nedenle ekvator çevresinde sıcak iklimler kutuplar çevresinde soğuk iklimler orta kuşakta ise ılıman iklimler görülür
Enlem bir yerin sahip olduğu bir takım coğrafi özelliklerin ortaya çıkmasında etkilidir Bir yerin;
a)İklimi,
b)Bitki ve hayvan toplulukları,
c)Toprak çeşidi,
d)Dere rejimleri,
e)Deniz sularının sıcaklık ve tuzluluk dereceleri,
f)Nüfus dağılımı ve yerleşme şekli,
g)Konut tipi ve malzemesi
h)Hesaplı faaliyetleri üstünde enlemin önemli etkileri vardır
Gece Gündüz Süresi:
Ekvatorda yıl baştan başa 12 saat gündüz 12 saat gecedir Ekvatordan kutuplara dürüst gidildikçe gece gündüz süreleri arasındaki vakit farkı artar Gönder noktalarında 6 ay gece 6 ay gündüz olur
Güneşin Ufukta Kalma Süresi:
Güneşin doğarken ve batarken ufukta kaldığı süre ekvatordan kutuplara dürüst uzar Ekvatorda güneşin doğuşu ve batışı anidir Güneş ufukta pozitif kalmaz Kutuplarda ise sabahleyin akşam vakitleri uzun sürer
Boylam:
Yer yüzündeki herhangi bir noktanın açılış meridyenine olan uzaklığının derece saniye ve dakika cinsinden değerine o noktanın boylamı denir Meridyen farkı ,lokal saat farklarına neden olur
YER YUVARLAĞININ HAREKETLERİ VE SONUÇLARI
Dünyanın uzayda iki türlü hareketi vardır:
Kendi ekseni etrafındaki hareketi,(Günlük Hareketi)
Güneş etrafındaki hareketi,(Yıllık Hareketi)
Dünyanın jurnal hareketi sonucunda gece gündüz yıllık hareketi sonucunda ise mevsimler oluşur
Gece ve Gündüz Süresi
Dünyanın bir yüzü güneş tarafından aydınlatılırken öteki yüzü karanlıkta kalır Bu Nedenle bir gün içinde gece ve gündüz birbirini izler Dünyanın aydınlık ve karanlık kesimlerini ayıran sınıra aydınlanma çemberi denir Dünyanın yörünge düzlemine eğiktir bu nedenle, güneş yıl içerisinde durmadan benzer noktadan doğup aynı noktadan batmaz Güneş ışınları yalnızca 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde ekvatora tepede olan gelir ve aydınlanma çemberi gönder noktalarından geçer Bu tarihlerde dünyanın her yerinde gece gündüz süreleri eşdeğer olur Bu durumaekinoksdenir
Dünyanın kendi ekseni etrafında dönmesinin nedenleri şunlardır:
Gece ve gündüz oluşur
Gece ve gündüz oluşumu sonucunda günlük sıcaklık farklılıkları meydana gelir buna tabi olarak ;
a)Meltem rüzgarları,
b)Kayaların mekanik çözülmesi gerçekleşir
Aralıksız rüzgarlar ve okyanus akıntılarının yönlerinde değişik sapmalar olur
30* ve 60* kuzey ve güney paralelleri üstünde dinamik basınç kuşakları oluşur
Yerel saat farkları oluşur *
