Çocukların özgüveninin artması için aile ve öğretmenlere öneriler

Özgüvenli evlat; demek kendini tasavvurlarını tabir etmekten çekinmeyen, alternatif tahlil yolları üretebilen, sonlarını sahih tanıyabilen, sonsuz sevgiye sahip olduğunu hissedebilen, her devir daha düzgününü yapmak için motivasyonunu kaybetmemiş olan, berhudar bir evlat demektir.

1.Özgüvenli bir evlat yetiştirmek için öncelikle evladınızı hakikat ve objektif tanımalı ve beklentileriniz gerçekçi ve evladın yaşına makul olmalıdır. Örn. Evladınızın 3 yaşında iken dağıttığı oyuncakları toplamasını beklemeyin.

2.Çocukların yaşlarına nazaran farklı özellikler gösterdiklerini unutmayın. Örn. 3 yaşından küçük evlatlar oyuncaklarını paylaşamayabilir.

3.Çocuğunuzu öteki evlatlar ile ya da akranlarla kıyaslamayın. Onlar sizi sair ebeveynler ile kıyaslar ise sizin hoşunuza masraf mi? Düşünün.

4.Çocukların öğrenme sürecinde bizlerin onlardan neler beklediğimizi tam olarak duyması gerekir. Bu süreçte ayrıntılar ile örnekler verilebilir. Sizlerin de bu hususta birer örnek oluşum ettiğinizi unutmayın. Örn. Oyuna gittiğinizde sırasını bekleyeceğini, yüksek sesle konuşmamasının gerektiğini evvelce anlatın.

5.İlk kere karşılaşacağı ortamlarda nelerin evladı beklediğini anlatın ki uyumsuzlukları olur ve bilmediğinden tenkit alır ise topluluk içinde kendini zayıf hissetmesin.

6.Oyunlar ile evlada akıllıca davranışların denemelerini yapın. Ör. Kalabalık bir mekana gittiğinizin hayalini kurup önündeki kimseyi geçmek için itmek konumuna ‘izin verir misiniz’ üzere cümleler kurabileceğini gösterin.

7.Çocuklar muayyen durumlarda davranışlarını değiştirebilir, kurallara uymakta zorluk yaşayabilirler. Örn. Yorgun, uykusuz, aç olduklarında sabırsız olabilirler. Bu durumlarda birtakım davranışlarına hoşgörüyü uygulayın. Evladınıza karşı hakikat tavır gösterdiğinizde bu kuralları bozacaksınız manasına gelmeyecektir.

8.Sabahları sizin işe evlatların mektebe gitme telaşınızı yaşayıp, evladınızla istemediğiniz biçimde muhabere kurmamak için (örn. Bıktım artık senden, her sabah seni uyandırmak zorunda mıyım?) akşamdan ve evlatlar uyanmadan evvel kendi hazırlıklarınızı tamamlayın.

9.Çocuğunuz küçük ise akşamdan kıyafetlerini ve mektep çantasını hazırlamasına yardım edin.

10.Sabah hazırlanma telaşına ‘yedin-yemedin’ üzere olumsuz çatışmalar eklemeyin. Bu bahisteki muhtaçlığını sair öğünlerde telafi etmeye çalışın. Birden fazla erişkin bile sabah kahvaltı yapmada isteksizdir unutmayın.

11.Çocukların kuralları pratiğinde canlı roller ve sorumluluk almasına yardımcı olun.Örn. Sabah uyanması için odasına çalar saat koymak, yemeklerin hepsinin tadına bakmasını istiyorsanız ölçüsünü ayarlamayı evladınıza bırakmak.

12. Koyduğunuz kuralların bir vade sonra siz ve evladınız arasında ‘kurallı iletişim’ haline dönmemesine dikkat edin. Kimi şeylerin münasip örnek oluşturarak evlatların sizden öğreneceğini ya da kendilerinin yaptığı şeyleri takdir ettiğinde davranışın pekişeceğini unutmayın. Aksi halde herşeyi kural olarak algılayan bir evlat ile çok ağır çatışmalar yaşayabilirsiniz. Meskende çok kural olan bir evlat mektepteki kurallara karşı da isyankar olabilir unutmayın.

13.Çocukların mülahazalarının sorulması, farklı bakış açısına sahip olduklarının vurgulanması kendilerini daha kıymetli hissettirecek ve içtimaî ortamlarda da kendilerini söz etmekteki çekingenlikleri azalacaktır.

14.Çocuklara tercihlerinin de değerli olduğunu hissettirin. Örn. Dinledikleri müzik öbeği, giydikleri kıyafet.

15.Kurallara uyulmadığı devir neler ile karşılaşacağını evlatlar bilmelidir. Burada uyulmayan davranışa karşı oluşturulacak yaptırımların ertelenmemesine ve genelleme yapılmamasına itina gösterilmelidir. Örn. Bir daha bilgisayarı 2 saatten ziyade oynarsan yaza kadar sana bilgisayar yasak demek uygulanması çetin ve gerçekçi olmayan bir ceza demektir. Bu şeklideki cezaların hem uygulanması zordur hem de muhaberede inatlaşma mümkünlüğünü arttırır. Bunun bölgesine kısa periyodik had koymak daha münasip olacaktır.

16.Öğretmenler açısından mektepte birinci haftalarda tüm evlatların mektep ve sınıf kurallarını sahih algılaması için evlatlarla içtimalar düzenleyip malumat vermek kıymetlidir.

17.Kurallar sınıfta evlatların görebilecekleri göz hizasına mütenasip biçimde asılmalıdır.

18.Çocuklar kurallara uymadıklarında neler olabileceğini evvelce bilmelidir.

19.Koyduğunuz kuralı o an açıklayamayacaksanız ‘ben senin büyüğünüm ve bu kararı vermek benim vazifem, seninle şu an tartışamayacağım bir güruh nedeni var’ üzere açıklama yaparak daha sonra nedenini açıklamak için ortam hazırlayın.

20. Evladı fizikî ve/veya duygusal olarak (örn. Aşağılama, küçümseme, hor görme, daima eleştirme, küfür etme) ihmal ve istismar etmeyin.

21.Çocuklar ile muhaberede ‘bozuk plak tekniği’ kullanılabilir. Benzeri uyarıyı peşpeşe yapmak gerekebilir. Münasebetli ve ikna edici bir lisan ile 3 kere tekrar ettikten sonra daha kararlı bir şeklide beklentilerinizi söyleyip davranışa yönelmesini sağlayabilirsiniz. Başlangıçta evlatlar sizin kararlılığınızı sürdürüp sürdürmeyeceğinizi test etmek isterler.

22.Çocuğunuza bütün özellikleri ile paha verdiğinizi, sevdiğinizi hissettirin. Herkesin olumlu ve olumsuz özellikleri olabilir bunu unutmayın.

23.Çocuğumuzun davranış ve mütalaaları konusunda meseleler yaşansa bile sevgi olarak bakıldığında kendisinin aile için şahsi bir tarafı olduğunu bilmesi ve sevildiğini hissetmesi değerlidir.

24.Çocuğunuzu değil, davranışlarını eleştirin. Örn. ’Sen bed bir evlatsın, kardeşine vuruyorsun’ alanına ‘kardeşine vurman sahih bir davranış değildir’.

25.Sınıf içinde evlatları arkadaşlarının önünde kırıcı bir biçimde eleştirmeyin. Bu durumda vesair evlatlar da öğrencinizin negatif özelliklerine daha çok odaklanacak ve O’nu dışlayabileceklerdir.

26.Suçluluk hissine kapılmadan günah yapabilme imkanını kendisine tanıyın. Örn. Ödevlerdeki yanlışları evladı suçlamadan kendisine iletin ya da farkına varmasını sağlayın. Günahları azaldığı vakit da bunu farkettiğinizi ve başardığını hissettirin.

27.Çocuğun münâsib davranışları için yüreklendirici iletiler kullanın.Örn. Aferin, bugün çok gayretlisin, odanı çok hoş toplamışsın, hocanla görüştüğümde derslere daha çok katıldığını duymak beni mesut etti.

28.Yüreklendirici iletileri kullanırken gülümseme, sarılma, öpme, göz kontağı kurma üzere istenilen bir davranışı güçlendirmede çok tesirli olan çevre armağanları de kullanmaya ihtimam gösterin. Unutmayın ki vakitle maddi mükafatlar eski cazipliğini yitirir.

29.Çocuklara yürek kırıcı bildiriler verilmemelidir. Örn. Daima sorun sende, beni hiç dinlemiyorsun. Bu durumlar utanç ya da suçluluk hislerine neden olur, işbirliğini mahzurlar, direnme ve öç alma hislerini harekete geçirir.

30.Duygu ve mülahazalarınızı açıklarken BEN LISANI ile konuşun. Örn. ‘sen bunu nasıl yaparsın? Nasıl bir çocuksun’ tarafına ‘bunu neden yaptığını anlamıyorum’

31.Çocuğunuza sonlandırılmış seçenek sunun. Evlatların kelam dinlemeleri ve işbirliği yapmaları için tesirli prosedürlerden biridir. Evlat, seçme talihi kendine verildiği için, denetimin kendisinde olduğunu düşünür ve seçtiği şeyi yapmaktan da hoşlanır. Evlatta öz-disiplin kazanmasını ve yanlışsız kararlar alma yeteneğini geliştirmesini sağlar.

32.Çocuğunuz için uygun bir dinleyici olmaya çalışın. ‘ben onun yanında olsaydım ne düşünürdüm, ne hissederdim?’ diyerek empatiyapmaya çalışın.

33.Çocuğunuzun hislerini anladığınızı söz edin.Örn. Sana zerzevat yemeği yemelisin dediğim için sonlanmış üzeresin ama…’

34.Çocuğun meseleleri üzerinde düşünmesini ve kendi tahlillerine ulaşmasını sağlamak için yardımcı sorular yöneltin. Örn. Bu sorunu nasıl çözmeyi düşünüyorsun?

35.Küçük evlatlar için olumsuz davranışın alanına yapabileceği alternatif davranışlar gösterin. Örn. Yapma demek yanına neyi yapması gerektiğini söyleyin.

36.Çocukların bir aktiviteyi bitirmesine yardımcı olmak için, zihinsel olarak bu değişikliğe hazırlanmasını sağlayacak vakit tanıyın. Örn. 3 defa daha sallanınca haneye gidiyoruz.

37.’Eğlenceden evvel iş’ prensibini uygulayın. Örn. Oyuncaklarını topladıktan sonra birlikte pasta yapmak.

38.Notlar, haller evladınızın işbirliğini sağlamak için yeterli usullerdir. Örn. Yatağını toplamayı unutma notu.

39.Çocuğunuz olumsuz davranışlar gösteriyorsa, bu davranışın altında yatan nedenleri anlamaya ve tedbir almaya çalışın.

40.Kontrolünüzü yitirmemeye çalışın. Saldırgan hallerin (örn. Dövmek) ve lafların (Örn. Aşağılamak)çocuğun davranışlarını düzeltme gücü yoktur.

41.Tahammülünüzün olmadığı bir gününüzde iseniz ya da kendinize kısa bir hengam dilimi ayırmak istiyorsanız, evvelden önlem alıp evladınıza durumu açıklayın. Örn. Bugün çok yorgunum, gürültü etmeden oynamanı istiyorum.

42.Kendinize düşünmek için hengam tanıyın. Örn. Bu mevzuyu biraz düşünmeliyim.

43.Kuralların bozulması durumunda uygulayacağınız sonucun müsait ve gerçek yanda kullanılmasına dikkat edin. Örn. Sizden müsaade almadan sokağa çıkmış ise birkaç gün sokağa çıkması yasaklanabilir.

44.Yapamayacağınız boş tehditlerden kaçınmaya çalışın ya da uygulamayacağınız bir durumu endişe ve ağırlık aracı olarak kullanmayın. Örn. Seni bir daha oyun parkına getirmeyeceğim.

45.Mizahı kullanın. Evlatlar kendilerine şaka ile söylenenleri daha rahat kabullenir. Ama esprinin alaya almamasına dikkat etmek gerekir.

46.Mümkünse ‘hayır’ sözü tarafına ‘evet’ sözünü kullanın. Örn. Evet çikolata yiyebilirsin fakat yemekten sonra.

47.Durumlarla ilgili açıklamada bulunun. Örn. Benim öncelikle yemeğimizi yapmam gerekiyor, beni bekleyeceğini biliyorum.

48.Mümkünse sonuçları evladın da görmesini sağlayın. Örn. Bak kutumuz bomboş, hiç çikolata kalmamış.

48.Çocuğunuza güzel örnek olun. Zira evlatlar anne-babalarının davranışlarını gözler ve davranışlarını tekrar ederler.

Evlatlarımıza âlâ model olarak, izlediklerini denetleyerek, arkadaş seçimlerine yardımcı olarak, münasip başa çıkma formülleri geliştirmelerine, davranışlarından sorumlu olmalarına imkan sağlayarak ve ne yaparlarsa yapsınlar daima sevildiklerini hissettirerek büyütelim.