Çocuklarda takıntılar (obsesif-kompulsif bozukluk)

Obsesif-Kompulsif Bozukluğun (OKB) evlat ve ergenlerde sıklığı %0.3 –0.9 olarak bildirilmekle birlikta daha sık olabileceği düşünülmektedir.. En sık ortaya çıktığı yaş 7, ortalama başlangıç yaşı 10'dur. Fakat literatürde ve klinik pratikte çok daha küçük yaşlarda başlayan (2 yaşa kadar) olgulara rastlanmaktadır. Ortaya çıkışıyla ilgili birçok ruhsal kuram ortaya atılmışsa da artık OKB'nin biyolojik temelleri olan nöropsikiyatrik bir hastalık olduğu kabul edilmektedir.

Hastalık tipik olarak obsesyon ve kompulsiyolarla kendini gösterir.

Halk arasında ‘takıntı' yahut ‘vesvese' olarak isimlendirilen durumun tıbbi terim olarak karşılığı ‘obsesyon' dur. Obsesyon, istenmeden gelen, müsaidiz olarak yaşanan ve besbelli kasvete neden olan, yineleyici tasavvur, dürtü yahut düşlemlerdir. Kişi bu mütalaa, dürtü yahut düşlemlere ehemmiyet vermemeye, bunları baskılamaya yahut farklı bir mütalaa ya da hareketle bunları etkisizleştirmeye çalışır. Kişi bu tasavvur, dürtü ve düşlemlerin kendi dimağının bir eseri olduğunun farkındadır. Fakat evlatlar bunu tam olarak tabir edemeyebilirler.

Kişinin obsesyonlara reaksiyon olarak yaptığı tekrarlayıcı davranış yahut zihinsel aksiyonlara de tıp lisanında ‘kompulsiyon' ismi verilmektedir.

Örnek olarak bir kişinin ellerinin duru olduğu bilmesine karşın pis olduğunu düşünmesi ‘obsesyon', bu mülahazadan kurtulmak için gereksiz tarafa ellerini yıkaması ise ‘kompulsiyon' dur.

Obsesyonlar ve kompulsiyonlar az orantıda herkeste görülebilir, ama bunlar kişinin hayat kalitesini ve işlevselliğini bozuyor ve önemli vakit kayıplarına neden oluyorsa hastalık kabul edilir ve tedavisi gerekir.

Yapılan çalışmalarda çocuklarda en çok görülen obsesyonların; ‘

Kirlilik ,

Hastalık bulaşacağı mütalaası,

Makûs bir şey olacak fikri,

Birinin öleceği yahut hastalanacağı korkusu,

Simetri,

Cinsî içerikli niyetler,

Yasak yahut şiddet içeren mütalaalar,

Anlatma, sorma onaylatma muhtaçlığı' olduğu göze çarpmaktadır.

Sık rastlanılan kompulsiyonlar ise;

Yıkama,

Denetim etme,

Düzenleme,

Sıralama,

Sayma,

Dokunma,

Tekrarlama,

Biriktirme,

Tekrar tekrar düşünme olarak sıralanmaktadır.

Yapılan nörokimyasal çalışmalar, dimağ görüntüleme çalışmaları ve nöropsikolojik değerlendirmeler illete dimağın bazal ganglionlar ve frontal yerlerindeki birtakım işlev bozukluklarının sebep olduğu, serotonin ve dopamin üzere nörotransmitterlerin seviyelerinin de illetin ortaya çıkışıyla ilgili olduğunu göstermektedir. Marazın genetik olarak geçişiyle ilgili de güçlü kanıtlar vardır. Yeniden çalışmalar göstermiştir ki kimi OKB vakaları Tik bozukluğu ve Tourette sendromu ile birliktelik gösterebilmektedir ve bu da bu vakaların emsal genetik orjinden kaynaklanabileceklerini düşündürmektedir.

OKB'nin çocuklarda sanılandan çok daha çokça görüldüğü, lakin evlatların sıklıkla ayıplanacakları ve yanlış anlaşılacakları üzere mülahazalar nedeniyle düşüncelerinin gizleme eğiliminde oldukları bilinmektedir. Anne-baba yahut muallimler evlatlara yaklaşımlarında inanç verici davranır, evlatların yanlarında rahat ve açık davranmalarını sağlayabilirlerse, evlatlar da zahmetlerini söyleme konusunda rahat davranacaklardır.

Pekala evlatlar takıntılarını nasıl lisana getirirler? Sıklıkla husustan bahsederken düşünceli oldukları göze çarpar. Kendileri aslında bu halde düşünmek yahut davranmak istemedikleri halde içlerinden bir sesin (bazen kendi mülahazası olduğunu söylerler, kimileriyse farklı birisinin sesi olarak tanımlayabilir) zahir davranış ve mütalaalara yol açtığını lisana getirirler. Örn:içinden rastgele bir şeye küfür etmek gelmesi, rahatsız edici cinsî içerikli manzaraların göz önüne gelmesi, bir şeyi iki kere yapmazsa bed bir şey olacağı yahut kapıyı kilitlemiş olmasına karşın güya kilitlemediğini düşünmesi ve tekrar tekrar denetim etmek zorunda kalması üzere.

Bazen tasavvurlar eşlik etmeden yalnızca tekrar eden davranışlar (kompulsiyonlar) ortaya çıkabilir ve bunlar dışardan rahatlıkla gözlemlenebilir.

Tedavi: OKB'de en başarılı tedavi ilaç + davranışçı kognitif terapidir. Umumiyetle tedaviye yeterli cevap veren bir hastalıktır. Tedavisiz kalan olgularda depresyon sıklıkla tabloya eklenebilir. Evladın işlevselliğini giderek daha ziyade bozar, mektep ve hane hayatını çekilmez hale getirebilir. Muhiti için de önemli zorluklar yaratmaya başlar.

Bazen çocukluk çağı psikozları OKB biçiminde başlayabilir. Bu nedenle evladın bir doktor tarafından tedavi edilmesi büyük kıymet taşır.