Canlıların Etkileşimleri

canlılarda etkileşim
canlılar ve etkileşim
canlıların etkileşimleri


Canlılar Beslenme Ve Yaşama Şekillerine Gore Sınıflandırılır

1Beslenme Şekline Gore
Her Canlı veya canlı grubunun yaşadığı ureyebildiği bir yeri vardır Bir canlıyı bulabilmek icin yaşadığı ortamı bilmek gerekir Her canlı yaşadığı ortama mukemmel bir uyum sağlar Butun Canlılar cevrelerindeki diğer canlılar ve cansızlarla surekli alış veriş icindedir

Canlılar ile cansız cevre eko sistemi meydana getirir Eko sistemde bulunan canlılar ureticiler tuketiciler ve ayrıştırıcılardır
Canlılar beslenme şekillerine gore 2 grupta incelenir

1Ureticiler (ototrof canlılar)
Yeşil Bitkiler Fotosentezle besinlerini kendileri yapar ve depo eder

2Tuketiciler (Heterotrof Canlılar)
Ureticilerin hazırladıkları besinlerle gecinirler Yani besinlerini hazır olarak alırlar İnsanlar butun hayvanlar mantarlar heterotrof canlılardır

Otla beslenen hayvanlar (otcullar) yeşil Bitkilerin Fotosentez sonucu hazırladıkları besin Maddeleriyle beslenirler Bunlar kendileri icin gerekli yapı maddelerini ve enerjiyi yeşil Bitkilerden sağlarlar Koyun keci inek at geyik zurafa vb otla beslenen hayvanlardır

Etle beslenen hayvanlar (etciller) otla veya etle beslenen hayvanları avlayarak beslenirler Boylece guneş enerjisinden dolaylı olarak yararlanırlar Aslan kaplan kurt kedi kopek şahin atmaca gibi hayvanlar etcil hayvanlardır

Evcilleştirilmiş kedi kopek kuşların bir bolumu balıklar ayı kaplumbağa ve insanlar hem etle hem otla beslenirler

Hem heterotrof hem de Ototrof olan canlılar bocek kapan bitkilerdir Bunlar boceklerle heterotrof beslenir Fotosentez de yapabildikleri icin besin uretebilirler Azot ihtiyaclarını bocekleri sindirerek karşılarlar

Besin Zinciri
Bir bolgede yaşayan değişik turdeki Canlıların oluşturduğu topluluğa komunite denir Bir komunitede bulunan canlılar arasındaki besinbeslenme ilişkisine besin zinciri adı verilir

Yeryuzunde yaşayan butun canlılar bir besin zinciri icerisindedir Besin zincirinin en buyun enerji kaynağı guneştir Yeşil bitkiler guneşten aldıkları enerjiyi butun canlılar icin gerekli olan besin yapımında kullanır Bu sebepten yeşil Bitkilere uretici hayvanlara da tuketici adı verilir

Tuketiciler yeşil Bitkileri yiyen sığır koyun keci geyik gibi hayvanlardı Diğer tuketiciler koyun inek keci gibi hayvanları yiyen insan aslan kaplan gibi canlılardır İnsanlar yeşil bitkilerle de beslenir

Bu besin zincirinde enerji guneşten yeşil bitkilere bitkilerden koyun inek gibi hayvanlara ; en sonunda koyun ve ineği yiyen aslana aktarılır

Tum canlılar sonunda olur Ayrıştırıcılar (curukcul bakteriler ve mantarlar) olu organizmaları parcalar ve ayrıştırır Boylece madensel tuzların toprağa geri donmesini sağlar Yeşil bitkiler bu madensel Tuzları kullanır

Enerji Piramidi
Bir ekosistemdeki tum canlılar beslenme ve enerji ilişkilerinin buyukluğune gore besin zincirlerinden bir besin ağı oluşturur

Yeşil bitkiler Ekosistemin ureticileridir Bitkisel uretimin bir bolumu Bitkinin kendisi tarafından tuketilir Geri kalanıysa bitkinin buyumesine harcanır Artan besin Bitki tarafından depolanır Bu ekosistemdeki tum canlıların enerji ve madde ihtiyacını karşılar Yeşil bitkilere besin ureticileri denir

Otcullar doğrudan doğruya besin ureticileriyle beslendikleri icin birinci derece tuketicilerdir İnek koyun keci vb hayvanlar otla beslenir Bunlar bitkilerden aldıkları besinlerin bir kısmını sindiremeyerek dışarı atarlar Sindirilmiş besinlerin bir kısmı buyume ve gelişmeye harcanır Bir kısmı da enerji sağlar Giren enerjinin bir kısmı da ust basamağa gecer

Etail canlılar koyun inek vb otcul canlılarla beslenir Bunlar otcullardan aldıkları besinleri olduğu gibi vucutlarına katamaz Aldıkları besinlerin bir kısmını sindiremeyerek dışarı atarlar Sindirilmiş besinlerin bir kısmı buyume ve gelişmeye harcanır Bir kısmı da enerji sağlar Giren enerjinin bir kısmı da ust basamağa gecer Bu suretle onemli miktarda madde ve enerji azalır

Ureticilerden otcullara otcullardan etcillere etcillerden de etcilotcullara gecen enerji ve besin miktarı azalır

Etcikotcul hayvanlar da etcil ve otcullardan aldıkları besinleri olduğu gibi vucutlarına katamaz Giren enerjinin bir kısmı ust basamağa gecer

Besin zincirindeki canlı turlerinden birinin azalması veya aşırı artması halinde bundan diğer canlılar da etkilenir Mesela fareleri yiyerek yaşamını surduren yılan ve kedi gibi hayvanların yok edildiği ortamlarda fareler aşırı urer

Bazı zararlı Maddeler Besin Zinciri Yoluyla İnsana Nasıl Ulaşır
Sebze ve meyveleri parazit canlılardan korumak icin yetiştiriciler tarım ilacları kullanırlar Kullanılan tarım ilaclarının bir kısmı sebze ve meyvenin uzerinde kalır Bu besinler iyice yıkanmadan yenirse ilaclar sindirim yoluyla insan vucuduna girer Ayrıca bu ilaclar sulama sularıyla toprağa da ulaşır Bunlar bitki kokleri tarafından emilerek bitkinin hucrelerine kadar gelirler Boylece bu sebze ve meyveleri yiyen insan ve hayvanlara zararlı kimyasal maddeler gecer Bu kimyasal maddeler insan ve hayvanların hastalanmalarına hatta olumlerine sebep olur

Besinleri Sıvı Halinde alan Canlılar
Sindirim sistemi gelişmemiş canlılar besinlerini sıvı halde alırlar Bağırsaklarda parazit olarak yaşayan solucanlar ve tenyalar sindirilmiş besinleri tum vucut yuzeyleriyle emer

Mayalar kufler ve bakterilerin buyun bir kısmı curukcul olarak yaşar Bunlar besinlerini sıvı halinde alır Bu canlılar ihtiyacları olan organik besinleri kokuşmaya yuz tutmuş bitki ve hayvan artıkları uzerinden emer

Bit pire gibi canlılar insan ve memeli hayvanların derisi uzerinde Asalak olarak yaşar Bunlar delici ve emici olan ağızlarıyla deriyi delerek kan emer

Curukculler
Curukcul canlılar doğadaki madde donuşumunu sağlar Bunlar organik karbon bileşiklerini Karbondioksit Su ve Alkol meydana getirecek şekilde parcalar Azotlu maddeleri kokuşturarak yapı taşlarına ayırır Bu sebeple curukculler madde cevriminde onemli rol oynar

Bocek Yiyen Bitkiler
Bocek yiyen bitkiler yaşamları icin gerekli besini boceklerden sağlar Bu bitkilerin yaprakları boceği yakalayacak ve sindirebilecek yapıdadır Mesela su ibriği Bitkisi boceklerle beslenir

2Yaşama Şekline Gore
Bazı canlılar besinlerini kendileri yapamazlar Bu canlıları ortak yaşayanlar ve parazitler olmak uzere 2 gruba ayırabiliriz

1Ortak Yaşayanlar
Bu yaşama şeklinde iki veya daha cok ortam vardır Ortak yaşama 2 şekilde olur

A)Tek Taraflı Ortak Yaşama (Kommensalizm)
İki ortaktan biri diğerine zarar vermeden bu ortaklıktan yararlanır Orneğin kopek balığının karnına tutunarak onunla birlikte yer değiştiren kucuk bir balık ondan yararlanır Fakat kopek balığına zarar vermez Kopek balığı bulduğu besini yerken ondan dağılan artıklar kucuk balığın yemi olur Bu ortaklıkta karlı olan kucuk balıktır Kopek balığı bu durumdan ne yararlanır ne de zarar gorur

B)İki Taraflı Ortak Yaşama (Mutualizm)
Karşılıklı fayda esasına dayalı bir yaşama şeklidir En guzel orneğini likenlerde goruruz

Liken birliğini ilkel bir mantarla yeşil su yosunu meydana getirir Birlikte yaşamalarına rağmen ne mantar ne de yosun kendi ozelliklerini kaybetmiştir

Mantar klorofilsiz olduğu icin besin yapamaz Lifleriyle su depo eder Bu Suyu kokumsu tuyleri olmayan su yosununa gecirir Ayrıca solunumu sonucu ortaya cıkan Karbondioksiti de su yosununa verir

Su yosunu klorofilli olduğu icin fotosentezle besin yapar Mantardan sağladığı su ve karbondioksidi Fotosentezde kullanır Mantar da gerekli besini su yosunundan alır

3Parazitlik
İki Canlının birlikte yaşadığı bir yaşam bicimidir Bu ortak yaşamda canlının biri yararlanırken diğeri zarar gorur

Parazit başka bir canlının organik maddeleriyle beslenir ve ona zarar verir Bu tur yaşamada bir taraf icin fayda diğer taraf icinse zarar soz konusudurVucut icindeki parazitliğe ic parazitlik vucut dışındaki parazitliğe de dış parazitlik denir

Bağırsak solucanı tenya gibi hayvanlar ic parazitler bit pire tahtakurusu Kene gibi hayvanlar da dış parazitlerdir Parazitler insanda ceşitli rahatsızlıklara neden olur Parazitlerin salgıladığı zehirli maddeler sağlığa cok zararlıdır