Binlerce Yıl Öncesine Dayanan Olimpiyat Tarihi

Olimpiyatlar, binlerde yıl evvel Antik Yunanistan’da ortaya çıktığından bugüne kadar hâlâ devam eden, insanlığın az geleneklerinden biri. Dünyanın dört bir yanından birçok atlet, kendilerinin hudutlarını zorlayarak ülkelerini en düzgün biçimde temsil etmek için karşılaşmalara katılıyorlar.

Pekala ne vakit başladı bu olimpiyatlar? Neden yapılıyordu ve hedefi neydi? Bilhassa pandemi nedeniyle ertelenen 2020 Tokyo Olimpiyatlarının yakında başlayacak olmasıyla birlikte bu soruları yanıtlayıp, olimpiyat tarihini sizlere akıcı bir halde aktardık. Dilerseniz insanlığın uzun yıllardır süregelen bu geleneğinin derinlerine vakit kaybetmeden inelim.

Birinci olimpiyat ne vakit yapıldı?


Antik Yunanlılar, spora bayılırlardı ki neredeyse hepsinin tasvirlerinin baklavalı adamlar olmasından bunu anlamak pek güç değil. Sporu bu kadar seven Antik Yunan halkı, Yunanistan’ın Güneybatı bölgesindeki Olympia kentinde bir turnuva düzenlediler.

50.000 insan, her 4 senede bir varsayımlara nazaran birinci olarak 2.700 yıl evvel gerçekleşen bu aktifliği izlemek ve içinde yer almak için dünyanın dört bir yanından Yunanistan’a gidiyordu. Olimpiyat oyunlarını kazanan yarışmacılara o vakitler Antik Yunanlılar, ‘Ehe bizde altın madalya yok ki’ deyip yapraktan yapılmış bir taç veriyorlardı.

Olimpiyatlar neden yapılırdı?


Her ne kadar spora bayılsalar da Antik Yunanlıların bu aktifliği düzenlemesinin tek sebebi spor aşkı değil. Dünyanın dört bir yanından insanları bu aktifliğe çekebildiğini fark eden Yunan diplomatlar, bu aktifliği birebir vakitte diplomasi için de kullandılar. Nasıl mı?

Yunanlılar her 4 senede bir bu aktifliği düzenlerken, dünyanın dört bir yanına elçi gönderirdi ve devam eden savaşların olimpiyat mühletince durdurulmasını söylerlerdi. ‘Kutsal bir barış’ olarak tanımladıkları bu duyuruyu kendi savaşları ismine strateji geliştirmek için bir avantaj olarak kullanırlardı. Doğal bunu halka “Şey, beşerler Olympia’ya itimatla gelebilsin diye canım” biçiminde açıklıyorlardı.


Diplomatik nedenler bir yana, Olimpiyat oyunlarının dini bir istikameti de vardı. Hatta dini tarafı daha ağır basan bir şenlik niteliğindeydi. Olimpiyat oyunlarının tamamı, Yunan mitolojisindeki ilahların rabbi Zeus’a adanırdı ve ziyaretçiler, Zeus Tapınağını ve içindeki altın ve mermerden yapılmış Zeus heykelini görmek için üst üste binerlerdi.

Birinci olimpiyatta hangi oyunlar oynanıyordu?

• Koşu
• Uzun atlama
• Disk atma
• Güreş
• Boks
• Pankrasyon
• Binicilik aktiflikleri

Koşu


Olimpiyat oyunlarındaki koşularda 3 çeşit kulvar bulunuyordu. Birincisi Olimpiyat alanını baştan sona (200 metre) koşarak tamamlanıyor ve en süratli olan kazanıyordu. İkincisi ise iki cinsten oluşan bir koşu yarışıydı ve 400 metre koşuluyordu. Üçüncüsünde ise 7 ile 24 ortasında değişen cins sayılarıyla uzun koşu yapılıyor ve atletlerin dayanıklılığı ölçülüyordu.

Uzun atlama


Uzun atlamada atletler, atlama arasını artırmak ismine yular ismi verilen taş yahut kurşundan yapılmış yükler kullanıyorlardı. Atlamalarının son anına kadar ellerinde tuttukları bu yükleri son anda artlarına atıp sürat kazanıyorlardı.

Disk atma


En antik disk atma oyunundaki disk, birinci olarak taştan daha sonra demirden, kurşundan yahut bronzdan üretiliyordu. Atma tekniği ve oyunu kazanma kuralı ise günümüzdeki hür disk atışı ile neredeyse birebir.

Güreş


Güreş, Antik Yunan Olimpiyatlarında büyük bir değer taşıyordu çünkü bir nevi silahsız ordu eğitimi niteliği taşıyordu. O zamanki güreş karşılaşmaları, yalnızca atletlerden biri pes ettiği vakit bitiyordu, yani puan sistemi yoktu.

Boks

Günümüz kurallarıyla boks diyebileceğimiz lakin o vakitler kıran kırana bir dövüşten ibaret olan bu olimpiyat oyununda atletler, ellerini ve bileklerini güçlendirmek ismine kayışlar bağlarlardı. Birinci başlarda bu kayışlar bezlerden yapılıyordu ve yumuşaktı ama daha sonra deri kayışlar kullanmaya başladılar ve bu da dövüşlerin daha kanlı geçmesine yol açtı. Yeniden boksta da atletlerden biri pes ettiği vakit oyun bitiyordu.

Pankrasyon


Günümüzdeki MMA’in atası diyebileceğimiz pankrasyon, dövüş sanatları ve güreşin bir ortaya gelmesinden oluşan bir karşılaşmaydı ve Olimpiyatların en güç oyunu olarak anılıyordu. Antik Yunanlılar, pankrasyonun Minotaur’u def eden Theseus tarafından bulunduğuna inanıyordu.

Binicilik aktiflikleri


Antik Yunanistan’ın Olimpiyat oyunlarından en çok bilineni binicilik aktiflikleri, ‘savaş arabası’ olarak isimlendirilen, bir insanın sürdüğü ve azamî 2 atın çektiği bir araç ile gerçekleşen savaş arabası yarışını içeriyordu. Natürel şimdiki üzere at yarışları da düzenleniyordu ve bu yarışlar Hipodromda yer alıyordu.

Olimpiyatların oyunlar dışındaki asıl emeli


Oyunların haricinde birinci düzenlenen olimpiyattaki asıl maksat, oyun oynayıp galip gelmek değildi. Olimpiyatların Antik Yunan devrinde dini bir aktiflik niteliğinde olmasından daha evvel bahsetmiştik. Tam da bu nedenle olimpiyatların asıl hedefi bir kurban etme seremonisi düzenlemekti.

Olimpiyat oyunlarının 3. gününde, 100 adet öküz Zeus Sunağında yakılarak kurban edilirdi. Bu sunak, varsayım ettiğiniz üzere taş yahut mermerden değil kurban edilen öküzlerin küllerinden yapılırdı. Hatta milattan evvel 200 yılı civarında bu külden yapılmış sunağın boyutu tam 6 metre yüksekliğindeydi.

Pekala her sene bir yerden bir yere götürülen Olimpiyat ateşinin olayı ne?


Aslına bakarsanız Olimpiyat ateşinin antik hiçbir yanı yok zira şaşırırsınız ki olimpiyat ateşini Olympia kentinden tekrar Olympia’ya taşımaya gerek duyulmuyordu. Evet, o vakitler Olympia’daki Hera tapınağında daima yanan bir alev bulunuyordu lakin bunun Olimpiyat oyunlarıyla hiçbir alakası yoktu.

Birinci olimpiyat ateşi ve meşalesi, Amsterdam’da gerçekleşen 1928 Olimpiyatlarında ortaya çıktı. Meşale teslim etme olayı ise 1936 Berlin Olimpiyatlarının organizatörü Carl Diem’in fikriydi. Sonraki yıllarda düzenlenen meşale teslim etme merasimlerinde ise seyirciler arttı, çeşitli fikirler uygulandı ve günümüzdeki hâline geldi.


Hatta 2004 yılındaki meşale teslim etme merasimi, Olympia’dan Atina’ya gidene kadar 7 kıtanın tamamını sönmeden dolaşmıştı. Şu anda bu merasim Olimpiyatların en değerli simgelerinden biri ve dünyanın dört bir yanında Olimpiyat meşalesi, barışın simgesi olarak görülüyor.

Antik Yunan Olimpiyatlarında bayanların yeri neydi?


Antik Yunan'da gerçekleşen olimpiyatlara bayanlar da katılabiliyordu lakin yalnızca bekâr olanlar. Evli bayanlar için karşılaşmalara katılmak yasaktı. Şayet evli bir bayanın olimpiyat oyunlarına sızmaya çalıştığı tespit edilirse ceza olarak bir dağdan aşağı atılırdı. Bayağı bir uygar, değil mi?

Bununla birlikte bayanlar birebir vakitte savaş arabası yarışlarında yer alabiliyorlardı ve bekâr bayanlar ek olarak her 4 yılda bir Olympia’da kendi şenliklerini kutlayabiliyordu. Bu şenliğin ismine ‘Heraia’ deniyordu ve Zeus’un karısı Hera’nın ismine düzenleniyordu. Kazananlar kutsanmış zeytin kollarından yapılan taçlar ile ödüllendiriliyordu. Fakat Antik Yunan’da yalnızca Spartalı bayanlar sporla ilgileniyordu bu yüzden çok fazla katılan kişi olmuyordu.

Pandemi şartlarında gerçekleşecek birinci olimpiyat: 2020 Tokyo Olimpiyatları


Dünyanın tabiri caizse ‘içinden geçen’ pandemi nedeniyle ertelenen 2020 Tokyo Olimpiyatlarında olimpik oyunlar, 23 Temmuz 2021 tarihinde başlıyor. Dünyanın dört bir yanından gelecek olan sportmenler, ülkelerini çeşitli olimpiyat oyunlarında en yeterli formda temsil edebilmek için ter dökecek.

23 Temmuz ile 8 Ağustos tarihleri ortasında gerçekleşecek olan olimpiyatın sembolü olimpiyat meşalesi, el değiştirerek Japonya’ya 18 Temmuz’da varacak ve Japonya’nın 47 farklı vilayetinden geçecek uzun bir seyahate çıkacak.

Olimpik oyunlardan sonra gerçekleşecek olan paralimpik oyunlar ise 24 Ağustos 2021 tarihinde başlayacak ve 5 Eylül’e kadar devam edecek.