Basit,Türemiş ve Birleşik Kelime Örnekleri

Kolay,Türemiş ve Birleşmiş Kelime Örnekleri

KOLAY SÖZCÜKLER:
*Üretim eki almayan sözcüklerdir
*Çekim eki alabilirler
*Kök halinde bulunurlar

Kitap, Ol, Mavi, Kim

Kitabı, Olacak, Maviydi, Kimden

Anekdot: Yabancı dillerden dilimize giren sözcükler, kendi dillerinde ilave alsa zeka, dilimizde “basit kelime kabul edilir
Selamet, Edebiyat, Nadan, Yükümlülük

Türemiş Kelimeler: Kök ya da cisim halindeki kelimelere yapım ekleri eklenerek meydan gelen yeni kelimelere TÜREMİŞ SÖZCÜK denir
Kelimeler, sonlarına bir takım ekler alarak değişik biçimlerde cümlede kullanılırlar


Aldıkları üretim ekleriyle yeni bir manâ şampiyon sözcüklerdir
Kök + üretim eki Türemiş Sözcük
Kök halindeki sözcük ad, önad, fiil, zamir, zarf olabilir
Misal: Sucu (isim + üretim eki)
Alımlılık (önad + yapım eki)
Geliş (fiil + üretim eki)
Benlik (zamir + üretim eki)
Çokluk (zarf + yapım eki)
Bir soruda çoğu türemiş kelime verilip öbür olan soruluyorsa, türemiş kelimenin köküne bakılır ve hangi tür kökten türemiş olduğu tespit edilir
Örnek: Geliş Bakış Data Gözcü arasında bambaşka olan gözcüsözcüğüdür, çünkü diğerleri fiilden, gözcüise isimden türemiştir
Kök ile türemiş sözcük arasında mutlaka manâ ilişkisi bulunmalıdır Mesela, sucukkelimesi basit bir kelimedir, çünkü su + cuk olamaz, yani suile cukarasında amaç ilişkisi yoktur
Türemiş sözcük mutlaka bir adet üretim eki ile oluşmak zorunda değildir Kök kelime pat diye fazla üretim eki alabilir Türemiş kelime çekim eki alacaksa, çekim eki yapım ekinden sonra kazanç
Misal: Koş + u + cu + larsözcüğü 2 üretim, 1 çekim eki almak
Kök YEYE ÇE üzere toplam 3 ilave almıştır
Gör + üş + me + z + mi + y + di + niz
kip eki ÇE

kişi eki ÇE


kip eki ÇE

kaynaştırma harfi

soru eki ÇE

KökYE Olum
suzluk
eki
ÇE

sözcüğü 1 yapım eki, 5 çekim eki almıştır
Anekdot: Dilimize tanıdık olmayan dillerden gelen sözcükler, geldikleri dilde türemiş de olsalar, kolay sözcükler sayılmalıdır
* Faaliyet, televizyon, mesuliyet, resim
Ancak, bu tür sözcükler Türkçe üretim ekleri alıp türemişlerse birer türemiş sözcük sayılırlar
* Televizyoncu, mesuliyetli, fotoğrafçı

çalışkanbalıkçıevlikalemlikormanlıkormanlıkçamlıktuzlukbiberlik



BIRLEŞMIŞ KELİMELER

Dilimizde yeni bir kavramı karşılamak için yararlandığımız yollardan biri, sözcük birleştirmesidir Kelime birleştirmesi yoluyla kurulan sözlere birleşik kelime adı verilir Birleşik kelimeler laf varlığımızda geniş bir yer tutar Birleşmiş kelime terimi için bileşik sözcük denilmesi yanlıştır

Dilimizde belirtisiz ad tamlamaları, önad tamlamaları, isnat grupları, birleşik fiiller, ikilemeler, kısaltma grupları ve kalıplaşmış çekimli fiillerden oluşan ifadeler, yeni bir kavramı karşıladıkları zaman birleşmiş kelime olurlar: yer çekimi, hanımeli, ses bilgisi; beyaz peynir, kurnaz, toplu iğne; cömert, üçgenin taban olmayan kenarı yalın, günü birlik, sırtı öyle; dile getirmek, zikretmek, hasta olmak; gelebilmek, yazadurmak, alıvermek; çoluk çocuk, çıtçıt, ev bark; baş üstüne, günaydın; sağ ol, ateşkes, külbastı *