Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
Azalan El Sanatları,Azalan El Sanatları nelerdir,gunumuzde azalan el sanatları,kaybolan el sanatları
Azalan El SanatlarıAzalan El Sanatları nelerdir
Eski Harput şehir ekonomisinin temelini oluşturan geleneksel el sanatları cok ileri bir seviyede olup; dokumacılık, ahşap, taş, bakır işlemeciliği, ipekcilik oldukca gelişmiş bir durumdaydı
Gunumuzde kimi el sanatları tamamen unutulmaya yuz tutmuşken kimi el sanatları da varlığını devam ettirmektedirBugun hızlı sanayileşme ve bunun getirdiği ekonomik ve toplumsal değişiklikler, gelişen yeni değer olculeri sonucu, gelenekselliği ağır basan kurumlar giderek etkinliğini yitirmektedir
Bazı el sanatları şoyledir
Bakırcılık :
El sanatlarımız arasında bulunan bakırcılık sanatının İlimizde cok koklu bir gecmişi vardır “ Bakırcılar carşısı adı altında sadece bakır uzerine calışan dukkanların bulunduğu carşı , bu gunde mevcuttur Ancak, şimdilerde bu dukkanların coğunun vitrinini, fabrikasyon aluminyum araclar suslemektedir Az da olsa bakırcılık varlığını gunumuzde surdurmeye calışmaktadır Bugun muzelerimizde bakır ev eşyaları, muhtelif susleme aracları, bakır mangal, debbe, bakır sini, tabaklar, kahve değirmeni bazı evlerin kapılarında halen kullanılmakta olan kapı tokmağı gibi ornekler coğunluktadır Bakır mutfak eşyaları yapıldıktan sonra mutlaka kalaylanarak kullanılacağından, her bakırcı dukkanında bir kalay ocağı da bulunmaktadır Bakırcı dukkanlarındaki bu ocaklarda, komur ocağı ve onu ateşleyecek korukler vardır Bir zamanlar son derece canlı olan bu ocaklar, bakırcılığın eski canlılığını kaybetmesi ile onemini yitirmiştir
İğne Oyacılığı :
İlimizde iğne oyacılığı son derece yaygındır Hemen hemen her Elazığ ’lı genc kız ve kadın iğne oyacılığı el sanatına hakim olup, cehiz sandıkları iğne ile yapılmış oyalı yazma ve ceşitli motiflerle bezenmiş sus eşyalarıyla doludur İğne ile yapılan bu eserler gercekten son derece zarif olup, Anadolu ’da hakim olan en canlı, goz alıcı renkler ve motiflerle suslenmiştirEl emeği, goz nuru ve onu işleyen insanlarımızın duygularının terkibinden doğan, birer kucuk sanat abidesi durumunda bulunan bu eserler, gunumuzde de yaygın olarak yapılmaktadır İlimizde bu el sanatının daha da yaygınlaştırılması, geliştirilmesi, genc kuşaklara aktarılması ve ekonomik acıdan değerlendirilip, pazarlanması amacıyla zaman zaman “Elazığ İğne Oyaları ve Oyalı Yazmaları adı altında odullu yarışmalar ve sergiler duzenlenmektedir İlimizde oyalı yazmalara verilen isimlerden bazıları şunlardır: Harput Gulu, Hercai Menekşe, Aluc Yaprağı, Carkı Felek, Leylak Oya, İğde Ciceği, Berber Aynası, Limon Ciceği, Pamuk Ciceği, Nikah Sepeti, Elazığ Yıldızı, İki Gelin Bir Kaynana, Padişah Oya, Nergis Oya, vs
Halıcılık :
El sanatlarımız icerisinde onemli bir yeri olan halıcılık,ekonomik değerini muhafaza ettiğinden, gunumuzde gelişerek yaşamaktadırİlimizde 1962 yılında Ozel İdareye bağlı olarak bir halıcılık okulu acılmış, 70 kişilik personelle uretime gecmiştir Tamamen el tezgahlarında dokunan bu halılar, ulkemizin en kaliteli halıları arasında sayılmaktadır Yine 1975 yılında Ozel Sektore ait 30 tezgahın bulunduğu ve 45 işcinin calıştığı bir atolye kurulmuşturDokunan halıların 1cm2 ’sinde 36 duğum bulunmaktadır Bu şekilde yapılan halılara 60 ’lık kalitede halı denilmektedir Bu halılar tamamıyla el emeği olup, ekonomik değeri yanında turistik değere de sahiptir Halılarda; taba (kiremit rengi), lacivert, saman sarısı, portakal rengi, mavi rengi ve tonları ile şarabi renkler hakimdirAnadolu kızlarının dokuduğu bu halılarda eski Turk motifleri ve ozellikle Selcuklu donemine ait motifler acıkca gorulmekte olup, yeni motifler de desinatorler tarafından cizilmektedir Halıcılık diğer el sanatlarının aksine, gunumuzde de onemini koruyarak yaşamaktadır
Semercilik :
Teknik gelişmeler karşısında onemini hemen hemen kaybetmekte olan bu el sanatları dalı, motorlu taşıtların bulunmadığı veya az olduğu yıllarda onemli bir gecim kaynağı durumundaydı Ozellikle ilimizde “Semerciler Carşısı adı altında buyuk coğunluğu semerci dukkanı olan bir carşı bulunmaktaydı Gunumuzde oldukca azalan semercilik; ekonomik omrunu tamamlamıştır Ancak bugun yine kırsal alanlarımızda ulaşım ve yuk taşımakta kullanılan hayvanlar icin semer yapılmaktadır Binek hayvanlarının sırtına konulmak uzere, cul, saman, kamış ve meşin kullanılarak yapılan bu semerler, ceşitli motiflerle suslenmiştir Coğunlukla siyah, beyaz ve kiremit renginde yapıldığı gorulur Arac olarak yapılmasına karşılık, yine insanımızın sanatkar ruhunun bu semerlere yansıdığını da rahatlıkla gorebiliriz
Yemenicilik :
Elazığ ’ın yakın gecmişinde Yemenicilik (Ayakkabıcılık), son derece gelişmiş ve el sanatları icerisinde onemli bir yere sahip olmuştur İlimizde halen “Yemeniciler Carşısı adıyla anılan bir carşı bulunduğu goz onune alınırsa yemeniciliğin onemi kendiliğinden ortaya cıkar Yemeni (Postal Ayakkabı) tamamıyla deriden yapılan kullanışlı ve sıhhatli bir ayakkabı ozelliğine sahiptir Bugunde ozellikle cevre koylerden yemeni yaptırma talebi gelmektedir Ancak yemeni yapmak zahmetli bir iş olduğundan ve artık yemeni ustası bulunmadığından bu talep karşılanamamaktadır Bugun yemeniciler carşısında ise sadece bir usta bulunmaktadır Bu el sanatımız ihtiyaca rağmen unutulmaya terk edilmiştir Yemeniciler carşısındaki esnaf dukkanlarının vitrinlerini, fabrikasyon ayakkabılar suslemektedir
Kilimcilik :
Teknik gelişmeler karşısında yok olmaya başlayan kilimcilik (Yolluk) ilimizde eski onemini kaybetmiş durumdadır Ozellikle motiflerinin ve renk uyumunun dikkat cektiği kilimlerimiz, artık yerini makine uretimine terk etmiştir
Dokumacılık :
Harput ve civarında ozellikle dağ koylerinde yapılan; kilim, cicim, carpana, cul ve kece ceşitleri ulke capında unludur Kilimler ve cicimler mazman adı verilen gezici tezgahlarda dokunur Kilimlerin enleri 60120, boyları 210350 cm arasında değişir Turuk adı verilen verilen heybeler el tezgahlarında yapılır Eskiden yorede cok yaygın olan bez dokumacılığı kuyu adı verilen tezgahlarda yapılırdı
Bugun kuyu dokumacılığı tamamen terkedilmiştir Dokumalarda en cok koc boynu, dev boynu, cakmak, sinek, kartal, gonca, cengel,kaz ayağı, yayla yolu, okuz gozu sac bağı, cicek goz, keci, akrep ayağı, eli belinde adı verilen motifler kullanılır
Cit Baskıcılığı :
Elazığ Cit baskıcılığı sanatı gecmişte yaygın olan bugun ise sınırlı cevrelerde etkinliğini surduren geleneksel el sanatlarımızdandır
Citin sozluk karşılığı: pamuktan dokunmuş başortusu, yazma anlamlarını kapsar Cit sozcuğu Anadolunun ceşitli yorelerinde farklı anlamlarda kullanılır Kars ve Isparta yorelerinde Elazığ'daki ismiyle kullanılır Elazığ cit baskıcılığını, Anadolu yazmacılık sanatının, diğer bir deyişle tahta kalıpla kumaş baskısı sanatının bir uzantısı olarak gorurler
Suslemede nakışın yerini alan baskı tekniği ile desenlenmiş kumaşlara da yorede cit denilmektedir Elazığ'da cit uzerine yapılan tahta kalıpla kumaş baskı işlemi cit basmave buna ilişkin dalı da citcilikşeklinde yerel adlandırma ile bilinmekte ve tanınmaktadır
Comlekcilik :
İnsanlığın belki de en eski sanatı olarak kabul edilen arkeolojik ve Elazığ civarında yapılan kazılarda paleolitik cağa kadar uzandığı anlaşılan comlekcilik sanatı, yorede binlerce yıldır yaşamaktadır İlimizin Sivrice ilcesine bağlı Uslu koyunde halen daha geleneksel usullerle ve kadınlar tarafından cok guzel canak ve comlek işleri yapılmaktadır Elazığ şehir merkezinde de comlek yapılmaktadır
Comlekcilikte, su testileri, guvec, tandır malzemesi ve kupler başta gelir Bu kuplerde kışlık peynir, turşu,pestil, kavurma gibi erzak bulundurulur Zahirenin korunduğu ve saklandığı depo kupler, toprak kaplar, arı kovanları olarak kullanılan kupler de yapılmaktaydı Kimi kuplerde kabartma guneş kurusu, beş cengel, guneş golu, beş benek, insan figurleri gibi işaretlerin de bulunduğu gorulmuştur
Rolyef :
Rolyef sanatını, resme boyut kazandırma calışmasıdır şeklinde tarif edebiliriz İlimizde bakır uzerine rolyef calışması yapılmaktadır
Yapılacak olan konu veya figur bakır uzerine tersten cizilerek yine tersinden olmak uzere değişik uclu cekiclerle zift veya kum torbası uzerinde dovulur Normlarına uygun yukseklik elde edilinceye kadar dovme işlemi devam ettirilir Bu calışmalar tamamlandıktan sonra eserin uzeri okside olmaması icin organik bir kaplama ile kaplanır
Bu sanatın Turkiye'deki en onemli temsilcisi ise Harun TAŞDEMİR'dir
Azalan El SanatlarıAzalan El Sanatları nelerdir
Eski Harput şehir ekonomisinin temelini oluşturan geleneksel el sanatları cok ileri bir seviyede olup; dokumacılık, ahşap, taş, bakır işlemeciliği, ipekcilik oldukca gelişmiş bir durumdaydı
Gunumuzde kimi el sanatları tamamen unutulmaya yuz tutmuşken kimi el sanatları da varlığını devam ettirmektedirBugun hızlı sanayileşme ve bunun getirdiği ekonomik ve toplumsal değişiklikler, gelişen yeni değer olculeri sonucu, gelenekselliği ağır basan kurumlar giderek etkinliğini yitirmektedir
Bazı el sanatları şoyledir
Bakırcılık :
El sanatlarımız arasında bulunan bakırcılık sanatının İlimizde cok koklu bir gecmişi vardır “ Bakırcılar carşısı adı altında sadece bakır uzerine calışan dukkanların bulunduğu carşı , bu gunde mevcuttur Ancak, şimdilerde bu dukkanların coğunun vitrinini, fabrikasyon aluminyum araclar suslemektedir Az da olsa bakırcılık varlığını gunumuzde surdurmeye calışmaktadır Bugun muzelerimizde bakır ev eşyaları, muhtelif susleme aracları, bakır mangal, debbe, bakır sini, tabaklar, kahve değirmeni bazı evlerin kapılarında halen kullanılmakta olan kapı tokmağı gibi ornekler coğunluktadır Bakır mutfak eşyaları yapıldıktan sonra mutlaka kalaylanarak kullanılacağından, her bakırcı dukkanında bir kalay ocağı da bulunmaktadır Bakırcı dukkanlarındaki bu ocaklarda, komur ocağı ve onu ateşleyecek korukler vardır Bir zamanlar son derece canlı olan bu ocaklar, bakırcılığın eski canlılığını kaybetmesi ile onemini yitirmiştir
İğne Oyacılığı :
İlimizde iğne oyacılığı son derece yaygındır Hemen hemen her Elazığ ’lı genc kız ve kadın iğne oyacılığı el sanatına hakim olup, cehiz sandıkları iğne ile yapılmış oyalı yazma ve ceşitli motiflerle bezenmiş sus eşyalarıyla doludur İğne ile yapılan bu eserler gercekten son derece zarif olup, Anadolu ’da hakim olan en canlı, goz alıcı renkler ve motiflerle suslenmiştirEl emeği, goz nuru ve onu işleyen insanlarımızın duygularının terkibinden doğan, birer kucuk sanat abidesi durumunda bulunan bu eserler, gunumuzde de yaygın olarak yapılmaktadır İlimizde bu el sanatının daha da yaygınlaştırılması, geliştirilmesi, genc kuşaklara aktarılması ve ekonomik acıdan değerlendirilip, pazarlanması amacıyla zaman zaman “Elazığ İğne Oyaları ve Oyalı Yazmaları adı altında odullu yarışmalar ve sergiler duzenlenmektedir İlimizde oyalı yazmalara verilen isimlerden bazıları şunlardır: Harput Gulu, Hercai Menekşe, Aluc Yaprağı, Carkı Felek, Leylak Oya, İğde Ciceği, Berber Aynası, Limon Ciceği, Pamuk Ciceği, Nikah Sepeti, Elazığ Yıldızı, İki Gelin Bir Kaynana, Padişah Oya, Nergis Oya, vs
Halıcılık :
El sanatlarımız icerisinde onemli bir yeri olan halıcılık,ekonomik değerini muhafaza ettiğinden, gunumuzde gelişerek yaşamaktadırİlimizde 1962 yılında Ozel İdareye bağlı olarak bir halıcılık okulu acılmış, 70 kişilik personelle uretime gecmiştir Tamamen el tezgahlarında dokunan bu halılar, ulkemizin en kaliteli halıları arasında sayılmaktadır Yine 1975 yılında Ozel Sektore ait 30 tezgahın bulunduğu ve 45 işcinin calıştığı bir atolye kurulmuşturDokunan halıların 1cm2 ’sinde 36 duğum bulunmaktadır Bu şekilde yapılan halılara 60 ’lık kalitede halı denilmektedir Bu halılar tamamıyla el emeği olup, ekonomik değeri yanında turistik değere de sahiptir Halılarda; taba (kiremit rengi), lacivert, saman sarısı, portakal rengi, mavi rengi ve tonları ile şarabi renkler hakimdirAnadolu kızlarının dokuduğu bu halılarda eski Turk motifleri ve ozellikle Selcuklu donemine ait motifler acıkca gorulmekte olup, yeni motifler de desinatorler tarafından cizilmektedir Halıcılık diğer el sanatlarının aksine, gunumuzde de onemini koruyarak yaşamaktadır
Semercilik :
Teknik gelişmeler karşısında onemini hemen hemen kaybetmekte olan bu el sanatları dalı, motorlu taşıtların bulunmadığı veya az olduğu yıllarda onemli bir gecim kaynağı durumundaydı Ozellikle ilimizde “Semerciler Carşısı adı altında buyuk coğunluğu semerci dukkanı olan bir carşı bulunmaktaydı Gunumuzde oldukca azalan semercilik; ekonomik omrunu tamamlamıştır Ancak bugun yine kırsal alanlarımızda ulaşım ve yuk taşımakta kullanılan hayvanlar icin semer yapılmaktadır Binek hayvanlarının sırtına konulmak uzere, cul, saman, kamış ve meşin kullanılarak yapılan bu semerler, ceşitli motiflerle suslenmiştir Coğunlukla siyah, beyaz ve kiremit renginde yapıldığı gorulur Arac olarak yapılmasına karşılık, yine insanımızın sanatkar ruhunun bu semerlere yansıdığını da rahatlıkla gorebiliriz
Yemenicilik :
Elazığ ’ın yakın gecmişinde Yemenicilik (Ayakkabıcılık), son derece gelişmiş ve el sanatları icerisinde onemli bir yere sahip olmuştur İlimizde halen “Yemeniciler Carşısı adıyla anılan bir carşı bulunduğu goz onune alınırsa yemeniciliğin onemi kendiliğinden ortaya cıkar Yemeni (Postal Ayakkabı) tamamıyla deriden yapılan kullanışlı ve sıhhatli bir ayakkabı ozelliğine sahiptir Bugunde ozellikle cevre koylerden yemeni yaptırma talebi gelmektedir Ancak yemeni yapmak zahmetli bir iş olduğundan ve artık yemeni ustası bulunmadığından bu talep karşılanamamaktadır Bugun yemeniciler carşısında ise sadece bir usta bulunmaktadır Bu el sanatımız ihtiyaca rağmen unutulmaya terk edilmiştir Yemeniciler carşısındaki esnaf dukkanlarının vitrinlerini, fabrikasyon ayakkabılar suslemektedir
Kilimcilik :
Teknik gelişmeler karşısında yok olmaya başlayan kilimcilik (Yolluk) ilimizde eski onemini kaybetmiş durumdadır Ozellikle motiflerinin ve renk uyumunun dikkat cektiği kilimlerimiz, artık yerini makine uretimine terk etmiştir
Dokumacılık :
Harput ve civarında ozellikle dağ koylerinde yapılan; kilim, cicim, carpana, cul ve kece ceşitleri ulke capında unludur Kilimler ve cicimler mazman adı verilen gezici tezgahlarda dokunur Kilimlerin enleri 60120, boyları 210350 cm arasında değişir Turuk adı verilen verilen heybeler el tezgahlarında yapılır Eskiden yorede cok yaygın olan bez dokumacılığı kuyu adı verilen tezgahlarda yapılırdı
Bugun kuyu dokumacılığı tamamen terkedilmiştir Dokumalarda en cok koc boynu, dev boynu, cakmak, sinek, kartal, gonca, cengel,kaz ayağı, yayla yolu, okuz gozu sac bağı, cicek goz, keci, akrep ayağı, eli belinde adı verilen motifler kullanılır
Cit Baskıcılığı :
Elazığ Cit baskıcılığı sanatı gecmişte yaygın olan bugun ise sınırlı cevrelerde etkinliğini surduren geleneksel el sanatlarımızdandır
Citin sozluk karşılığı: pamuktan dokunmuş başortusu, yazma anlamlarını kapsar Cit sozcuğu Anadolunun ceşitli yorelerinde farklı anlamlarda kullanılır Kars ve Isparta yorelerinde Elazığ'daki ismiyle kullanılır Elazığ cit baskıcılığını, Anadolu yazmacılık sanatının, diğer bir deyişle tahta kalıpla kumaş baskısı sanatının bir uzantısı olarak gorurler
Suslemede nakışın yerini alan baskı tekniği ile desenlenmiş kumaşlara da yorede cit denilmektedir Elazığ'da cit uzerine yapılan tahta kalıpla kumaş baskı işlemi cit basmave buna ilişkin dalı da citcilikşeklinde yerel adlandırma ile bilinmekte ve tanınmaktadır
Comlekcilik :
İnsanlığın belki de en eski sanatı olarak kabul edilen arkeolojik ve Elazığ civarında yapılan kazılarda paleolitik cağa kadar uzandığı anlaşılan comlekcilik sanatı, yorede binlerce yıldır yaşamaktadır İlimizin Sivrice ilcesine bağlı Uslu koyunde halen daha geleneksel usullerle ve kadınlar tarafından cok guzel canak ve comlek işleri yapılmaktadır Elazığ şehir merkezinde de comlek yapılmaktadır
Comlekcilikte, su testileri, guvec, tandır malzemesi ve kupler başta gelir Bu kuplerde kışlık peynir, turşu,pestil, kavurma gibi erzak bulundurulur Zahirenin korunduğu ve saklandığı depo kupler, toprak kaplar, arı kovanları olarak kullanılan kupler de yapılmaktaydı Kimi kuplerde kabartma guneş kurusu, beş cengel, guneş golu, beş benek, insan figurleri gibi işaretlerin de bulunduğu gorulmuştur
Rolyef :
Rolyef sanatını, resme boyut kazandırma calışmasıdır şeklinde tarif edebiliriz İlimizde bakır uzerine rolyef calışması yapılmaktadır
Yapılacak olan konu veya figur bakır uzerine tersten cizilerek yine tersinden olmak uzere değişik uclu cekiclerle zift veya kum torbası uzerinde dovulur Normlarına uygun yukseklik elde edilinceye kadar dovme işlemi devam ettirilir Bu calışmalar tamamlandıktan sonra eserin uzeri okside olmaması icin organik bir kaplama ile kaplanır
Bu sanatın Turkiye'deki en onemli temsilcisi ise Harun TAŞDEMİR'dir
