Türkiye'nin en güncel forumlardan olan forumdas.com.tr'de forumda aktif ve katkısı olabilecek kişilerden gönüllü katkıda sağlayabilecek kişiler aranmaktadır.
iltasyazilim
FD Üye
Atatürk'ün matematiğe olan merakının tezahürü olan bu kitapta Atatürk , geometri alanındaki türkçe bilimsel terimlerdeki eksiklikleri gidermiş ; eski dildeki terimler yerine türkçe terimler türetmiştir Atatürk bu hususdaki eksikliği , Fen terimleri o suretle yapılmalı oysa anlamları ama istenilen şeyi açıklama edebilsindiyerek vurgulamıştırBu gün geometride kullandığımız terimlerin bir çoğunu Atatürk türetmiştir
Müsellesin, zaviyetanı dahiletan mecmu ’ü 180 derece ve müsellesi mütesaviyü ’ladla, zaviyeleri biribirine müsavi müselles demektir yerine “Üçgenin iç açıları toplamı 180 derecedir ve eşkenar üçgen, açıları birbirine eşdeğer üçgen demektir dememizi Atatürk ’e borçluyuz
“Müsellesin, zaviyetanı dahiletan mecmu ’ü 180 derece ve müsellesi mütesaviyü ’ladla, zaviyeleri biribirine müsavi müselles demektir
Osmanlıca bilmeyenlerimizin bu cümleyi anlayacağını sanmıyoruz Bugün kullandığımız Türkçe ile yukardaki cümle şu kavrayış geliyor: “Üçgenin iç açıları toplamı 180 derecedir ve eşkenar üçgen, açıları birbirine eşdeğer üçgen demektir1937 yılından önce öğrenciler metamatiği Osmanlıca terimlerle öğreniyorlardı Daha doğrusu öğrenmiyorlar, ezberliyorlardı Ta ki, Atatürk ’ün bizzat yazdığı Geometri kitabında yeni matematik terimler geliştirilene kadar
1937 yılının Kasım ayında yeni bir eğitim ve öğretim yılına girilirken, Mustafa Kemal Atatürk, Türk Dil Kurumu ’nun değişik bilim dallarına ait Türkçe terimleri saptadığını, bu sayede dilimizin tanıdık olmayan dillerin etkisinden kurtulma yolunda esaslı adımını attığını duyuru eder Aynı sene okullarda, eğitim Türkçe terimlerle basılmış olan kitaplarla başlar ve bu olay kültür hayatı için manâlı bir adım olur Atatürk, dilde özleşmeyi olanakların son kertelerine dek zorlamış, bilim ve düşün dilinin sadeleştirilmesinin ve eğitimin Türkçe yapılmasının gerekliliğini önemle vurgulamıştır
Atatürk ’ün geometri kitabı
Bilimsel terimlerin Türkçeleştirilmesinde karşımıza meydana çıkan ilk adım tekrar, Atatürk ’ün 193637 kış aylarında kendisinin yazdığı ve geometri öğretiminde yol gösterici olarak tasarlanan 44 sayfalık bir geometri kitabı Kitap, 1937 ’de Ulusal Eğitim Bakanlığı tarafından yazar adı konmadan yayınlanmış, 1971 yılında da ikinci bir baskısı Türk Dil Kurumu tarafından çıkarılmış Kitapta bulunan, günümüzde de kullanılmakta olan böylece fazla terim, Atatürk tarafından türetilmiş Atatürk ’ün türettiği sözcükler ile daha önce kullanılan Osmanlıca sözcükler karşılaştırıldığında yapılan işin önemi ortaya çıkıyor Tablodan da görülebileceği gibi bugün kullandığımız matematik terimlerinin hemen hemen tamamı Atatürk tarafından türetilmiş, başka bir ifadeyle bu sözcüklerin büyük çoğunluğu tutmuş Atatürk ’ün önerdiklerinden sadece “varsayı, pürüzma, düşey üçgen, düşey açı, tümey açı, imsiy, ökül, yüre terimleri yerine, bugün sırasıyla “varsayım, prizma, dikey üçgen, tepede olan açı, tümler açı, benzerlik, tümtüm, küre terimleri kullanılıyor
Osmanlıcası Atatürk ’ün önerdiği
Bu ’ud boyut
mekan uzay
satıh yüzey
kutur çap
nısfı kutur yarıçap
kavis yay
muhiti daire çember mümâs teğet
zâviye açı
re ’sen mütekabil zâviyeler ters açılar
zâviyetan ’ı mütabâdiletânı dâhiletan iç zıt açılar
kaaide taban
ufkî yatay
şâkulî dikey
amûd düşey
zâviyetânı mütevâfıkatân yöndeş açılar
va ’zîyet konum
mustatîl dikdörtgen
muhammes beşgen
müsellesi mütesâviyü ’ladlâ ’ eşkenar üçgen
müsellesi mütesâviyü ’ssâkeyn
ikizkenar üçgen şibhi
münharif yamuk
mecmû toplam
nisbet oran
tenasüb orantı
mesâhai sathiyye bölge
müştak türev
müsavi eşit
mahrut koni
faraziye varsayı
hat çizgi
mukavves çarpık
seviye seviye
dılı kenar
muvazi paralelkoşut
menşur pürüzma
hattı mail eğik
veter kiriş
re ’s köşe
zaviyei hadde bakımlı açı
hattı munassıf açıortay
muhit çevre
kaim zaviyeli müselles dikey üçgen
tamamlıyan zaviye tümey açı
murabba kare
mümaselet imsiy
umumi totale ökül
küre yüre
Agop Dilaçar:
‘Atatürk ’ün prensipleri doğruydu ’
Atatürk ’ün dil çalışmalarını yakından izleme olanağı bulan meşhur dil uzmanı Agop Dilaçar, Atatürk ’ün yazdığı geometri kitabı üstüne şunları söylüyor:
“Atatürk hep matematikle uğraşırdı Eski geometri terimleri çok ağdalı idi Ben bile uzun uzun bu terimleri okuduğum halde, şimdikiler aleyhinde güçlüğünü daha iyi anlıyorum Pedagojide bir gerçek var: Akıl yolunun açık olması, bir ipucunun bulunması lazımdır Yahut bir külçe gibi çöker Müselles kelimesini ele alalım Arapça okullarımızdan kaldırılmıştır Sülüs ’deri müstak (türetilmiş) bir kelime olduğunu öğrenici nasıl bilsin? Arapça yoğurucu bir dildir Mesela müsteşrik, şark kelimesinden gelmiş bir kelimedir Önüne, ortasına, arkasına birtakım heceler eklenmiş Bunun aslını bulmak bir Arapça dilbilgisi meselesidir Okullarımızdan Arapça, Farsça kaldırılmış olduğundan, öğrenici “müsellesi kütle kelime olarak karşı görecektir “Üç aklına gelmeyecektir Fakat müselles yerine üçgen dersek, bir üç var “Gen, Atatürk ’e kadar “genişlikderi alınmıştır Bir ipucu var “Dörtgen, dörtten gelmiştir Bir anahtar sözcük vardır Eşdeğer, eşit anlamına gelen benzeşen ’ten gelmiştir Fakat müsavi Arapça bir kelimedir Bu sebeple Atatürk ’ün prensipleri burada da doğru idi Onun için bu en ağdalı olan bilim dalını ele aldı ve kitabı örnek olarak bıraktı *
Müsellesin, zaviyetanı dahiletan mecmu ’ü 180 derece ve müsellesi mütesaviyü ’ladla, zaviyeleri biribirine müsavi müselles demektir yerine “Üçgenin iç açıları toplamı 180 derecedir ve eşkenar üçgen, açıları birbirine eşdeğer üçgen demektir dememizi Atatürk ’e borçluyuz
“Müsellesin, zaviyetanı dahiletan mecmu ’ü 180 derece ve müsellesi mütesaviyü ’ladla, zaviyeleri biribirine müsavi müselles demektir
Osmanlıca bilmeyenlerimizin bu cümleyi anlayacağını sanmıyoruz Bugün kullandığımız Türkçe ile yukardaki cümle şu kavrayış geliyor: “Üçgenin iç açıları toplamı 180 derecedir ve eşkenar üçgen, açıları birbirine eşdeğer üçgen demektir1937 yılından önce öğrenciler metamatiği Osmanlıca terimlerle öğreniyorlardı Daha doğrusu öğrenmiyorlar, ezberliyorlardı Ta ki, Atatürk ’ün bizzat yazdığı Geometri kitabında yeni matematik terimler geliştirilene kadar
1937 yılının Kasım ayında yeni bir eğitim ve öğretim yılına girilirken, Mustafa Kemal Atatürk, Türk Dil Kurumu ’nun değişik bilim dallarına ait Türkçe terimleri saptadığını, bu sayede dilimizin tanıdık olmayan dillerin etkisinden kurtulma yolunda esaslı adımını attığını duyuru eder Aynı sene okullarda, eğitim Türkçe terimlerle basılmış olan kitaplarla başlar ve bu olay kültür hayatı için manâlı bir adım olur Atatürk, dilde özleşmeyi olanakların son kertelerine dek zorlamış, bilim ve düşün dilinin sadeleştirilmesinin ve eğitimin Türkçe yapılmasının gerekliliğini önemle vurgulamıştır
Atatürk ’ün geometri kitabı
Bilimsel terimlerin Türkçeleştirilmesinde karşımıza meydana çıkan ilk adım tekrar, Atatürk ’ün 193637 kış aylarında kendisinin yazdığı ve geometri öğretiminde yol gösterici olarak tasarlanan 44 sayfalık bir geometri kitabı Kitap, 1937 ’de Ulusal Eğitim Bakanlığı tarafından yazar adı konmadan yayınlanmış, 1971 yılında da ikinci bir baskısı Türk Dil Kurumu tarafından çıkarılmış Kitapta bulunan, günümüzde de kullanılmakta olan böylece fazla terim, Atatürk tarafından türetilmiş Atatürk ’ün türettiği sözcükler ile daha önce kullanılan Osmanlıca sözcükler karşılaştırıldığında yapılan işin önemi ortaya çıkıyor Tablodan da görülebileceği gibi bugün kullandığımız matematik terimlerinin hemen hemen tamamı Atatürk tarafından türetilmiş, başka bir ifadeyle bu sözcüklerin büyük çoğunluğu tutmuş Atatürk ’ün önerdiklerinden sadece “varsayı, pürüzma, düşey üçgen, düşey açı, tümey açı, imsiy, ökül, yüre terimleri yerine, bugün sırasıyla “varsayım, prizma, dikey üçgen, tepede olan açı, tümler açı, benzerlik, tümtüm, küre terimleri kullanılıyor
Osmanlıcası Atatürk ’ün önerdiği
Bu ’ud boyut
mekan uzay
satıh yüzey
kutur çap
nısfı kutur yarıçap
kavis yay
muhiti daire çember mümâs teğet
zâviye açı
re ’sen mütekabil zâviyeler ters açılar
zâviyetan ’ı mütabâdiletânı dâhiletan iç zıt açılar
kaaide taban
ufkî yatay
şâkulî dikey
amûd düşey
zâviyetânı mütevâfıkatân yöndeş açılar
va ’zîyet konum
mustatîl dikdörtgen
muhammes beşgen
müsellesi mütesâviyü ’ladlâ ’ eşkenar üçgen
müsellesi mütesâviyü ’ssâkeyn
ikizkenar üçgen şibhi
münharif yamuk
mecmû toplam
nisbet oran
tenasüb orantı
mesâhai sathiyye bölge
müştak türev
müsavi eşit
mahrut koni
faraziye varsayı
hat çizgi
mukavves çarpık
seviye seviye
dılı kenar
muvazi paralelkoşut
menşur pürüzma
hattı mail eğik
veter kiriş
re ’s köşe
zaviyei hadde bakımlı açı
hattı munassıf açıortay
muhit çevre
kaim zaviyeli müselles dikey üçgen
tamamlıyan zaviye tümey açı
murabba kare
mümaselet imsiy
umumi totale ökül
küre yüre
Agop Dilaçar:
‘Atatürk ’ün prensipleri doğruydu ’
Atatürk ’ün dil çalışmalarını yakından izleme olanağı bulan meşhur dil uzmanı Agop Dilaçar, Atatürk ’ün yazdığı geometri kitabı üstüne şunları söylüyor:
“Atatürk hep matematikle uğraşırdı Eski geometri terimleri çok ağdalı idi Ben bile uzun uzun bu terimleri okuduğum halde, şimdikiler aleyhinde güçlüğünü daha iyi anlıyorum Pedagojide bir gerçek var: Akıl yolunun açık olması, bir ipucunun bulunması lazımdır Yahut bir külçe gibi çöker Müselles kelimesini ele alalım Arapça okullarımızdan kaldırılmıştır Sülüs ’deri müstak (türetilmiş) bir kelime olduğunu öğrenici nasıl bilsin? Arapça yoğurucu bir dildir Mesela müsteşrik, şark kelimesinden gelmiş bir kelimedir Önüne, ortasına, arkasına birtakım heceler eklenmiş Bunun aslını bulmak bir Arapça dilbilgisi meselesidir Okullarımızdan Arapça, Farsça kaldırılmış olduğundan, öğrenici “müsellesi kütle kelime olarak karşı görecektir “Üç aklına gelmeyecektir Fakat müselles yerine üçgen dersek, bir üç var “Gen, Atatürk ’e kadar “genişlikderi alınmıştır Bir ipucu var “Dörtgen, dörtten gelmiştir Bir anahtar sözcük vardır Eşdeğer, eşit anlamına gelen benzeşen ’ten gelmiştir Fakat müsavi Arapça bir kelimedir Bu sebeple Atatürk ’ün prensipleri burada da doğru idi Onun için bu en ağdalı olan bilim dalını ele aldı ve kitabı örnek olarak bıraktı *
