Anne kız ilişkisinde sorunlar ve çözümleri

İnsan kendini ve yaşadıklarını anlamlandırmaya çalışır. Bu anlamlandırma sürecinde ebeveynler mercek altındadır doğal olarak. İnsan, ebeveyniyle geçmişte kalanlar için değil yalnızca, bugün de devam etmekte olan bağlarını sorgular, yolunda gitmeyen bağları için bazen onları, bazen kendini hatalar, affetmeye, affedilmeye çalışır. Sevgiler, öfkeler, kırmalar, onarmalar formunda devam eder hayat sarmalı…



Bu metnin maksadı; valideler ve kızları arasındaki ilgiyi ve bu münasebet içindeki mümkün dertleri kısaca irdelemek olacak.

Ana bir bebek için evvel her şey mealine gelir. Yani hem kendini hem yerküreyi onun üzerinden tanımladığı varlık. Hem nesne hem de tüm etraf. Bu his bazen ülkü, tam, eksiksiz olma zorlantısını, daima günah yapıyor ya da yapacak olma telaşını beraberinde getirebiliyor valideye. Meğer şu da bilinen bir gerçektir ki, ülkü insan olamayacağı üzere ülkü, tam, mutlak yanlışsız bir ana de yoktur. Winnicot “yeterince âlâ anne” kavramından bahseder, elinden geleni yapan, bebeğinin muhtaçlıklarını karşılayan anne… Başlangıçta ana ve evlat dış yerküreden farklı, ikili bir yerküre içindedir. Peder, ana ve evlat arasında yaşanan neredeyse iç içe geçmiş bu yakınlıkta bir tampon vazifesi görür-görmelidir. (Babanın olmadığı noktada ananın dışındaki öbürleri de birebir fonksiyonda olabilir) Ananın de desteği ile peder da evladın ilgi meydanına girer. Sonra yavaş yavaş açılan bu yoldan, başkalarına yönelir; kardeşlerine, büyüdükçe arkadaşlarına, mektep arkadaşlarına, iş arkadaşlarına ve en ahir eşine.

Bayanlar ve erkekler duygusal, fizikî, hormonal olarak farklı iki cinstir ve tahminen de bu farklılık yerküreyi ilginçleştirir. Başkaca iki münferit cinsin analarıyla kurdukları bağ biçiminde de kendine has farklılıklar vardır. Kız evladı doğal olarak pederlerinden çok validelerine misal. Ve kız evlatların valideden ayrılıp bağımsızlaşma süreci erkek kardeşinden biraz daha şiddetli olabilir. Erkek evlat kendine benzemeyen birinden ayrılıp, kendine benzeyen birine yaklaşır, pederine. Halbuki kız evlatlarını validelerine yakınlaştıran güçlü bir çekim vardır. Onun, anasının yörüngesinden ayrılıp dış yerküreye açılabilmesi için işi erkek kardeşinden daha zordur. Burada pederin vazifesi (oğlunun olduğu gibi) kızının, ana yörüngesinden çıkıp, evvel babayı ve bu kanaldan dış yerküreyi tanımasına yardım etmektir. Ancak burada tekrar kıymetli bir ana faktörü vardır ki o da pederin bu ikili alakaya yaklaşması, kendi isteği kadar ananın müsaade etmesiyle, o meydanı pedere açmasıyla mümkündür. Bu nedenle, pek çok hatun için anasından ayrılıp bağımsızlaşma süreci zordur.

Empati kurma konusunda hatunlar erkeklerden daha yeteneklidirler. İki tarafı keskin kılıç olan bu yetenek bazen engelleyici bir tesire sahiptir. Bayan validesinin dileğini bazen kendininkinden daha ziyade önemseyebilir, farkında olmadan kendini onu rahatlatmaya, müdafaaya, mesut etmeye adayabilir. Ve nihayetinde bu davranışsal kalıbı öteki alakalarına de taşıyabilir.

Yeniden validenin, peder ve başkalarıyla olan bağı, hayat önündeki duruşu, aktifliği, sorun çözebilmesi bilhassa model olduğu için kız evladına aktaracağı davranış kalıplarıdır ve onun bağımsızlaşmasında, etrafıyla, arkadaşlarıyla ve giderek yetişkin hayatında eşiyle bağlarını etkileyebilecektir.

Birebir cins olmanın getirdiği özdeşleşme dışında kültürel özelliklerin de tesiri ile analar bazen kız evlatlarına daha çokça bağlanırlar. Aile içinde yaşanan meseleler önünde küçük yaştan itibaren kız evladının ananın dert ortağı olduğu, hadiselerin içine çokça çekildiği sıklıkla görülen bir durumdur. Ve küçük kız büyüyüp yeni münasebetler kurmaya başlayınca “en düzgün arkadaşını” yani anasını yalnız bırakmaktan ötürü suçluluk duyar.

Ananın kendi ayrılık telaşlarını evladına, sıklıkla da kızına aktarması, ona bağımsızlığı öğretmekte gayrikâfi kalması yetişkinlikte hatunun pek çok sorun yaşamasına sebep olabilmektedir.

Herkes hayatındaki en değerli kişi olan validesiyle memnun, bağımlı değil ancak âlâ bağlara dayalı bir alaka kurmak velev, ancak gerçekte ülkü olana erişmek güçlükle bazen olanaksızdır. Birçok devir da çatışmalar şu andaki anayla değil, geçmişteki anayla yaşanır. Onları değiştirerek şu anda yaşanan meselelere tahlil bulunacağı zannedilir. Meğer yetişkin seviyesinde artık yapılması gereken geçmişteki bağlantıların dinamiğini ve bunun şu andaki tesirlerini, ilgi kalıplarını anlamaya çalışarak bunları daha sağlıklı olanla değiştirmek, dönüştürmek olmalıdır. Yetişkin sorumluluğunda kişi artık eksik olduğunu gördüğü şey her neyse onu tamamlamanın yollarını bulmayı gayeler. Yanlışların ya da eksiklerin bıraktığı izlerin iyileşebilmesi için bağışlamak ve gözlem yapmak, kendi hayatı üzerinde teftişi ele alacak davranışlar geliştirmek yoluna masraf. İnsan bu aşamada kitaplardan, sinemalardan, oburlarının deneyimlerinden, bilhassa yakın dostlarından alacağı desteklerden bazen de profesyonellerden yardım alır.

Yetişkin bayan, içindeki küçük kız evladına dair zayıflıkları onarabilecek yaratıcı güçlerini, üreticiliğini, başkalarıyla olan yapıcı ilgilerini devreye sokarak onarımını gerçekleştirebilir. Farkındalık kazanmak ve bu gücü devreye sokmak her vakit mümkündür. Hatun bu haberlerini ve bilgeliğini kendi kızına ve etrafındaki öteki bayanlara aktarıp model ve rehber olabilir.