Amerika’yı Kim Keşfetti? Colombus mu Amerigo Vespucci mi?

Amerika hakkında varoluşundan bu yana tarihi manada birçok hikaye mevcut. Bu hikayelerin kimisinin yanıtları belirginken, kimisi epeyce baş karıştırıcı olabiliyor. Ülkenin tarihi epeyce esaslı olunca, birçok değişik tarihi olayı ve öyküyü de kendisi ile birlikte günümüze taşıyor. Bu tarihi olaylar ortasında Amerika’yı kimin bulduğu konusu epey tartışılıyor olsa bile gerisinde hala kendi gizemini taşıyor.

Biz de tam olarak bu gizemi aydınlatmak, aydınlatamasak bile başta kalan soru işaretlerini biraz daha azaltmak emeliyle Amerika’yı kimin keşfettiği konusunda ayrıntılı bir araştırma yaptık. Basitçe hususun ön kelamını anlattığımıza nazaran artık merak konusu olan 'Amerika’yı kim keşfetti' sorusuna dönebiliriz.

Herkes tarafından bilinen o tarihi kıssa:


Amerika’yı kimin keşfettiğinin yanıtı sahiden tam bir sırlar perdesi. O denli ki bu husus hakkında birçok sav ve tartışma mevcut olsa da birçoğu düşüyor ve düşmeyenlerde hala tartışılmaya devam ediyor. Ancak bilinen ve kabul gören en büyük sav Christopher Columbus'un Amerika’yı keşfettiği istikametinde. Yabancı ülkelerin okullarında bile bu biçimde lanse edilmesi bu iddiayı epeyce esaslı hale getiriyor. Pekala nitekim Columbus birinci kaşifmiydi yoksa ondan çok daha evvel Amerika topraklarına ayak basanlar oldu mu?

Christopher Columbus’un 1942 yılında yaptığı keşif ile Amerika’yı öbür avrupalılardan evvel keşfettiği en çok kabul gören argümanlardan bir tanesi. Bu hususun bilakis keşfin Columbus’dan çok daha önceye dayandığını tez eden çağdaş araştırmacılar mevcut olsa da, kesin olarak kanıtlanan pek fazla bilgi mevcut değil. En bilinen tezlere ortasında ele başını çekenlerden biri ise bir küme izlandalı kaşifi husus alıyor. Leaf Erikson’ın liderliğinde ilerleyen bu kümenin Columbus’dan tamı tamına 500 yıl önce Amerika’yı keşfettiği sav ediliyor.

Tabii ki Erikson’ın, Columbus’dan evvel keşif yaptığı savları olduğu üzere tıpkı halde Erikson’ınında bu keşfi yapan birinci kişi olmadığı istikametinde birçok sav mevcut. Bu bahis üzerinde fikir sahibi olan araştırmacılar, Asya ve Afrika kıtasından olan birçok insanın hem Erikson’dan hem Columbus’dan daha evvel Amerika topraklarına ayak bastığını ortaya sürüyor. Bu varsayımlar ortasında Buz Evresi Avrupası’ndan insanlar bile mevcut lakin o vaktin şartları keşif yapıp kıta isimlendirmeye pek uygun olmadığı için yahut planlar o tarafta olmadığı için işler biraz farklı ilerlemiş.

Amerika’nın keşfedilmesi hakkındaki öteki teoriler:


19. yüzyılda katolikliğin epey yaygın olduğu devirlerde Columbus Şovalyeleri isimli bir katolik kuruluş Columubus’u başarılarından ötürü ödüllendirmek istedi. Columbus’un Amerika’nın Columbus tarafından keşfediliğini resmileştiren bu durum, Columbus’un katolik bir kahraman olarak gözükmesinin yanı sıra ulusal Columbus gününün de başlamasını sağladı. Tahminen de Leaf Erikson’ın yarışta geri düşmesini sağlayan en büyük faktörlerden biri de bu durumdur.

Erikson’ın kıtaya birinci ulaşan kişi olduğu bilinen gerçeklerden biri olsa da bunun da aksini argüman edenler olduğundan bahsetmiştik. Bu tezler ortasında Çin devletinin bir filosu da mevcut. Ünlü tarihçi Gravin Manzies’in söylediklerine nazaran, başında Amiral Zhang He’nin olduğu bir Çin filosunun Amerika topraklarına 1421 yılında ulaştı ve keşfetti. İspat olarak da 1418 yılından kalma bir haritayı gösterdi. Manzies bu ispatla birlikte epey güçlü bir teoriyi öne sürmüş olsa da, bu teori şimdi kanıtlanmamış durumda ve tartışılmaya devam ediyor.

Bilinen öteki ucu açık olan teorilerden biri ise İrlandalı keşiş St. Brenden’ın keşfi hakkında. M.S 500 civarında St. Brenden seyahat yapmaya pek uygun olmayan, tahminen o vaktin şartlarındaki ilkel bir gemi ile Kuzey Amerika’ya yanlışsız seyahate çıktı. Alışılmış ki bu türlü bir teori mevcut olsa da bu teoriyi tek destekleyen şey 9. yüzyıldan kalma bir kitaptan başka birşey değil.

Amerika’yı nitekim kim keşfetti?


Avrupalı kaşifler tarihteki bilinen ismiyle Yeni Dünya’ya vardıklarında birçok kişinin daha evvelce bu topraklara ayak bastığını hatta halihazırda orada yaşadıklarını fark ettiler. Bu durum onlardan evvel bu keşfi yapan birilerinin olduğunu kanıtlıyordu. Ama Amerika bir biçimde keşfedilmeliydi.

Yaşanan son buzul çağında Bering kara köprüsü epeyce büyük bir role sahipti. Günümüz Alaska’sını günümüz Rusya’sına bağlayan bu köprü, günümüzde sular altında olsa da kendi vaktinde ulaşım için kullanılan hayli kıymetli bir yoldu. 30.000 yıl öncesinden 16.000 yıl öncesine kadar fonksiyonunu sağlayan Bering köprüsü bu uzun mühlet zarfında, doğal olarak merak eden birçok insanında bu köprüyü kullanmasını sağlıyor. Geçişi yapan birinci insanların tam olarak ne vakit karşıya geçtiği bilinmese de 20.000 ila 25.000 yıl öncesi yapılan en yakın iddialar ortasında yer alıyor.

Keşif konusundaki bilgilendirmelerde arkeolojik kazıların tesirleri de hayli büyük. Amerika’nın keşfi konusunda ortaya sunulan arkeolojik ispatlar, insanların 14.000 yıl evvel Yukon’a (Kuzey Amerika) ulaştığını gösteriyor. Hatta Yukon içerisinde keşfedilen mağaralarda 24.000 yıl evvel insanların orada yaşamış olabileceğini kanıtlayacak bilgiler öne sürülse de bahsi geçen Amerika’nın keşfi konusunda bu bilgiler yerleşik olmaktan çok uzak kaldılar.


Amerika’nın keşfi konusu sahiden o kadar muamma bir durum ki, vaktinde birinci inanılan Amerikalılar bile günümüzdekinden epey farklı. 1970’lere kadar Clovis halkı olarak bilinen birinci Amerikalılar, isimlerini New Mexico yakınlarındaki 11.000 yıllık bir yerleşimden alan bir halktı. Sonradan ortaya çıkan bilgiler ile Clovis halkının birinci Amerikalı beşerler olmadığını kanıtlasa da hala birçok araştırmacı Amerika’nın keşfinde Clovis halkının büyük rolü olduğuna inanıyor. Yalnızca bahsi geçen bu durum bile Columbus’dan evvel diğerlerinin ayak bastığını deliller nitelikte.

Colombus şimdi Amerika’yı keşfetmeden evvel, mitlerde anlatılana nazaran hafif yerde yaşayan birçok göçebe kabile mevcuttu. Son on yılda bu bahse yönelik yapılan araştırmalar Amerika topraklarında birinci bulunan insanların hayli karmaşık ve organize toplumlarda yaşadığını belirtiyor.

Columbus yaptığı birçok keşiflerden birinde Amerika’yı keşfettiğini öğrenememiş bunun yerinde Hindistan açıklarında bir adaya ulaştığını düşünmüştü. Bu yanlış niyet hali kıtayı tanıyamamasını ve doğal olarak ismini de verememesine sebep olmuştu. Columbus’un keşfinden 5 yıl sonra İspanya ismine keşifte olan Floransalı kaşif Amerigo Vespucci, Columbus’un tersine bu kıtanın Hindistan olmadığını ve büsbütün farklı bir kıta olduğunu fark etti. Doğal ki bu türlü bir keşfin üzerine de Amerigo Vespucci kıtaya kendi ismini verdi.

Amerika’ya ismini veren kaşif: Amerigo Vespucci


Kendi vaktinin parlak kaşiflerinden biri olan Vespucci, 1497 ve 1504 yılları ortasında hem İspanya hem Portekiz ismine Keşif Çağı’nın iki seferine katıldı. 1503 ve 1505’te Vespucci’nin ismi altında bahsi geçen keşiflerin ve Vespucci’nin yaptığı başka keşiflerin anlatımlarını ve açıklamalarını içeren kitapçıklar basıldı. Tarihçiler genel olarak bu kitapçıkların doğruluğu konusunda olumsuz kanılara sahip olsalar da kitaplar çok tanınan olduğu için Vespucci’nin prestijini bir epey arttırmıştı.

1501 yılında yaptığı bir sefer esnasında Vespucci bir şeyin farkına vardı ya da en azından farkına vardığını sav etti. Portekiz seferi sırasında Brezilya’nın Avrupalılar için yeni bir kıtanın modülü olduğunu ve bu kıtaya 'Yeni Dünya' ismini verdiği en büyük savlarından biriydi. Bahsi geçen bu fikir, haritacı Martin Waldseemüller’e Vespucci’nin 1507’de “Amerika” formunu birinci defa Yeni Dünya’yı gösteren bir haritaya uygulayarak muvaffakiyetlerinin tanınmasını sağladı. Başka haritacılar da tıpkı şeyi yaptılar ve 1532 yılında Amerika ismi artık resmi olarak yeni keşfedilen kıtalara yapıştırıldı. Vespucci’nin ise bu ödüllerden haberdar olup olmadığı bilinmiyor.