Allah'a İman

Allah'a İman Ne Demektir?

Allah Teâlâ'nın varlığına ve birliğine inanmak ve O'nu sıfat ve isimleriyle güzelce tanımaktır

Allah'a îman, bütün dinlerin temelidir Allah'a inanma, O'na dayanma ve ibâdette bulunma ihtiyacı, insanda yaratılıştan vardır Bu duygu, insanla beraber doğmuş ve her devirde de olagelmiştir

Allah'ın varlığının delillerinden biri de budur Çünkü fıtrat yalan söylemez İnsan fıtratında, madem, bir yüce Yaratıcıya inanıp dayanma, O'na ibâdet etme, yalvarıp dileklerine karşılık bulma ihtiyacı vardır; öyleyse o yüce Yaradanın vâr olmaması mümkün değildir Bu, fıtratın inkârı demek olur Başka hiçbir delil olmasa bile, bu fıtrat ve vicdan delili, Allah'ın varlığını anlamamız için kâfi bir ışıktır

Aslında, Allah'ı inkâra yeltenenler bile, başları dara geldiği zaman yine Allah'a yönelmek, O'ndan yardım dilemek zorunda kalırlar Fakat darlıktan kurtulur kurtulmaz yine eski hallerine dönerler Bunun misallerini pek çok görmüş ve duymuşuzdur Bu hususa Kur'ânı Kerîm şu şekilde işâret buyurmaktadır:

İnsana bir zarar dokunduğu zaman, yan üstü yatarak, yahut oturarak veya ayakta iken bize yalvarır Fakat ondan (ilticâsına sebeb olan o) zararı kaldırdığımız zaman, sanki kendine dokunan bir zarardan dolayı bize yalvaran o değilmiş gibi hareket eder (Eski sapıklığına devam eder)(Yûnus: 12)

Gemiye bindikleri zaman (batma korkusundan) ihlâs ile Allah'a yalvarırlar, fakat kendilerini karaya çıkarıp kurtardığımızda, hemen şirk koşarlar(Ankebût: 65)

Allah'ın Zâtını Görmemiz ve Mâhiyetini İdrâk Etmemiz Mümkün müdür?

İnsanın Allah Teâlâ'nın zâtını bu dünyada görebilmesi mümkün olmadığı gibi, gerçek mâhiyetini kavrayabilmesi de imkânsızdır

Çünkü, insan aklı ve duyguları mahduttur Allah'ın mâhiyetini kavramaya müsâid değildir Fakat mahlûkata bakıp O'nun varlığını ve birliğini anlamaya, sonsuz kudretini ve diğer sıfat ve isimlerini bilmeye güç yetirebilir

Bunun içindir ki Allah Teâlâ, bizi zâtını ve mâhiyetini düşünmekten men'etmiş, yalnızca kendisinin varlığını ve birliğini bilmemizi ve sıfat ve isimlerini tanımamızı emretmiştir

Bir hadîsi şerîfte meâlen şöyle buyurulur:

Allah'ın varlığını, birliğini anlamak için göklere bakın, yere bakın, kendi nefsinize bakın ve bütün bunların yaratılışındaki akıllara hayret veren incelikleri, bunların kendilerinden olamıyacağını düşünün Çünkü bunlar, Allah'ın varlık ve birliğini gösteren alâmetlerdir Fakat Allah'ın zâtını, mâhiyetini düşünmeyin 'Allah acaba şöyle midir, böyle midir? O'nun görmesi, işitmesi nasıldır?' diye düşünmeye kalkışmayın Zira buna kudretiniz yetmez Ne kadar çalışsanız da bunu hakkıyla bilemezsiniz, idrâk edemezsiniz Şaşırırsınız Bilgi ve görgü ölçüleriniz buna yetmez

Aslında biraz düşünecek olursak, Allah'ın zâtî mâhiyetini kavramanın mümkün olmadığını aklen bile anlayabiliriz Yumurta içindeki bir civcivden yumurtanın dışındaki âlemi idrâk etmesi elbette beklenemez İnsan aklı da şu muhteşem kâinatı ve kâinat içindeki Allah'ın yarattığı âlemleri bilme, tanıma bakımından, yumurta içindeki civcivden farksızdır Bu bakımdan, aklın son derece sınırlı idrâk kapasitesiyle kâinat Hâlikının zâtını ve mâhiyetini kavrayabilmesi muhâl içinde muhâldir

Mehmed Kırkıncı bu hususu şu şekilde izah etmektedir:

Bir insanın mağarada büyüyüp hiç ışık yüzü görmediğini ve kendisinin bir gün sabahın erken saatlerinde ve daha güneş doğmadan dünya yüzüne çıkarıldığını farzediniz Her tarafı dolduran ışıktan derhal gözleri kamaşan bu şahsa, bu ışığın bir güneşten geldiği söylense o adam güneşi ziyadesiyle merak edecek ve onu tanımaya çalışacaktır

Şimdi bu adamın, hayâlinde nasıl canlandırırsa canlandırsın, güneşi kat'iyyen anlayamayacağı ve her defasında güneş yerine başka şeyler tahayyül edeceği âşikârdır Çünkü, güneşi etrafında gördüğü şeylere kıyas edeceğinden yapacağı her kıyas yanlış olacak ve isabet kaydetmiyecektir

Güneşe inanmak o adam için îmanın bir rüknü olsa, o, güneşi her nasıl tasavvur ederse etsin her hâlükârda şirke düşecektir Onun yapacağı tek şey, bu ışığın bir güneşten geldiğini ve fakat o güneşin mahiyetini bilemeyeceğini idrâk etmektir Zaten ondan istenen îman da bundan ibarettir

Temsildeki adamın güneşi anlayamaması gibi, her bir insan da kendi beden memleketini idare eden ve ruh denilen sultanın mahiyetini bilememektedir Bizler, bedenimizin ruhla kaim olduğunu, onun bu bedenden ayrılması hâlinde bu binanın yıkılacağını ve o sultanın göz penceresiyle bu âlemi seyrettiğini, kulak cihazıyla sesler âlemini temaşa ettiğini, dil terazisiyle de bütün tadları tarttığını bildiğimiz hâlde, ruhun mâhiyetini bilemiyoruz Onun mâhiyeti hakkında her ne söylesek, hilâfı hakikat olacağı gibi, ruhun zâtını her ne tarzda tahayyül veya tasavvur etsek onun hakkında yanlışlığa düşmüş olacağız

İşte, görmediği bir güneşin zâtını anlamaktan âciz ve kendi ruhunun mâhiyetini bilmekten eli kısa olan insanın, zaman ve mekândan münezzeh, umum âlemlerin Hâlikı Zülcelâlini ve Mâliki Zülkemâlini (hâşâ) zâtiyle anlamaya çalışması, ne derece büyük bir dalâlet dîvâneliğidir ve insanı başaşağı şirke yuvarlayan bir düşünce sapıklığıdır, kıyâs ediniz(Hikmet Pırıltıları)



Allah'a İmanın İnsan Hayatına Te'sirleri Nelerdir?

Allah'a inanan ve O'na sevgiyle bağlanan insanın mânevî ufku kâinat kadar geniş, huzûru ve neş'esi Cennet bahçesi gibi daima taze ve ölümsüzür

Gözlerinde îman nuru parlar, sözlerinde hakikat, sevgi ve neş'e çağlar

İş ve hareketlerinde ahlâk, vekar ve isabet göze çarpar

O, insanları hilkat itibariyle kardeşi bilir, onlara lütuf ve merhamet gözüyle bakar

Şefkatlidir, insanların dertlerine bir karşılık beklemeden koşar Boynu büküklerin gönlünü alır, yetimleri bağrına basar

Kâinatla ve içindeki varlıklarla ünsiyet içindedir Tanış gibidir Hiçbir hâdise, onu korkutmaz, gözünü yıldırmaz Kalbindeki îman kuvveti ile kâinata bile meydan okuyabilir

Allah'ın kendisine bahşettiği nimetlerden O'nun iradesine uygun şekilde faydalanır ve tadar

Ölümden korkmaz Zira, ölümü bir hiçlik ve yokluk kuyusu değil, hakikî hayatın ve ebedî saadetin başlangıç kapısı kabûl eder

Dünyada kendini misafir bilir Misafirhane sahibi olan Allah'ın rızâsı ve izni dairesinde yer, içer ve rahatla yaşar Misafirlik müddeti bitince de bu misafirhaneden huzurla ayrılıp ebedî mekânına gider

Allah'a inanan ve sevgiyle bağlanan kimse, inançsızlığın verdiği korkunç ızdırap ve elemlerden kurtulur

Allah'a inanan kimsenin, kendine de, başkalarına da hiçbir zararı dokunmaz Kanunun olmadığı yerlerde bile Allah'ın onu her an gördüğü inancı, işlediği kötülüklerin cezasız kalmayacağı korkusu, onu kötülüklerden alıkor Değil kötülük, bil'akis elinden geldiğince herkese iyilik yapmaya, faydalı olmaya çalışır

Ruhunu iyi düşüncelerle doldurur, yüksek ahlâka erer, içinden kötü hisleri kovar

Allah'a inanmak ve O'na bağlanmak, insanı aynı zamanda gerçek hürriyetine kavuşturur Zira her şey'in Allah tarafından yaratıldığını bilen insan, yaratıklara değil, yaratana kul olur Mahlûkattan değil, Hâlıkdan korkar Yalnız Allah'a güvenir, dayanır, O'ndan ister, O'na sığınır Kula kul olmaz Kimseye el açıp dilencilik ve dalkavukluk yapmaz



Allah Sevgisi ve Allah Korkusu

İslâm'ın insanlara öğrettiği ilâhî esaslardan biri de, Allah'ı sevmek ve O'ndan korkmaktır

Mü'min; nimeti, lütfu ve keremi sonsuz olan Rabbine karşı büyük bir sevgi ve hürmetle bağlanacak, O'nun rahmet ve merhametinin her şey'i kuşattığını düşünecek, ne kadar günahkâr olursa olsun, O'nun afvından ümidini kesmiyecektir Yüce Allah'ın rahmet, sevgi ve şefkati sonsuz ise de, bunun yanında kahr ve azâbının şiddetli olduğunu da unutmayarak O'ndan korkacak, gazabından emin olmayacaktır

Korkunun ifratından yeis, yani, ümidsizlik doğar Pek fazla ümidlenmek ise, insanı gaflete atar ve âkıbeti umursamamaya götürür Bu bakımdan Allah'ın azâbından emîn olmak da, rahmetinden ümîd kesmek de dînimizde yasaklanmıştır

Şu halde mü'minin kalbi, Rabbinin huzurunda, korku ile ümid arasında O'na lâyık bir kul olma heyecaniyle çarpmalıdır

Kur'ânı Kerîm'de mü'minlerin bu vasfına şu şekilde dikkat çekilmektedir:

Mü'minler, Allah'ın rahmetini umarlar ve azâbından da korkarlar(İsrâ: 57)

Allah'a korku ve ümid içinde dua ediniz(A'râf: 56) buyurulmaktadır

İmanın kemâline delâlet eden bu hâle beyne'lhavf ve'rrecâ, yani, korku ile ümid arasında olma hâli adı verilir

Gerçekten de Allah'a olan îmanın kemâli, sadece Allah'ı sevmek veya sadece O'ndan korkmakla gerçekleşemez İkisinin bir arada bulunması gerekir İnsan, sevginin vereceği nazlanma ve şımarıklıktan ve rahmetine güven duygusunun sevkedeceği taşkınlık ve itâatsizlikten, ancak Allah korkusu ile kurtulabilir

Sadece korkunun vereceği ye's ve ümidsizlik halinden insanı kurtaracak da, Allah sevgisi, rahmetinin genişliğine ve afvının sonsuzluğuna olan inançtır Bu sebeble Hayrın başı Allah sevgisi; hikmetin başı da Allah korkusudurdenilmiştir

Aslında, Allah'a olan sevgi kadar, O'ndan korkmak da son derece tatlı ve zevkli bir haldir

Allah korkusunda nasıl bir lezzet ve ruhî haz olduğu şu şekilde izah edilmiştir:

Ârifi billâh, aczden, mehafetullah'dan (Allah korkusundan) telezzüz eder Evet, havf'da (Allah korkusunda) lezzet vardır Eğer bir yaşındaki bir çocuğun aklı bulunsa ve ondan suâl edilse, En leziz ve en tatlı hâletin nedir?Belki diyecek: Aczimi ve za'fımı anlayıp validemin şefkatli sinesine sığındığım hâlettir

Halbuki bütün vâlidelerin şefkatleri ancak bir lem'ai tecellîi rahmettir (Allah'ın rahmetinin küçük bir tecellîsidir)

Onun içindir ki kâmil insanlar, aczde ve havfullah'da öyle bir lezzet bulmuşlar ki kendi havl ve kuvvetlerinden şiddetle teberrî edip Allah'a acz ile sığınmışlar, aczi ve havfı (korkuyu) kendilerine şefaatçı yapmışlar(Sözler)

Allah'ı sevmek ve O'ndan korkmak hususunda Peygamberimiz de şöyle buyurmuşlardır:

Mü'min kimse, Allah'ın azab ve ikabının miktarını bilseydi, hiçbir kimse Cenneti ümid etmezdi Kâfir de Allah'ın rahmetinin ne kadar çok olduğunu bilseydi hiç kimse O'nun rahmetinden ümid kesmezdi

Cennet size ayakkabınızın bağından daha yakındır, Cehennem de böyle

Sağılan süt memeye girmediği gibi Allah korkusundan ağlayan kimse de Cehenneme girmez Allah yolunda çarpışırken husule gelen tozla Cehennemin dumanı birleşmez

Allah katında iki damla ve iki izden daha sevimli bir şey yoktur

Herhangi biriniz ölürken Allah'a hüsni zan etmeksizin (afv ve mağfiret edeceğini ummaksızın) ölmesin


Allah'ın Sıfatları

Her Müslümanın, Allah'ın bütün kemâl sıfatlarına sahip, noksan sıfatların hepsinden de uzak olduğuna inanması farzdır

Allah Teâlâ hakkında kabûl edilmesi vâcib olan kemâl sıfatları başlıca iki kısma ayrılır:

1 Tenzihî ve selbî sıfatlar

2 Zâtî ve sübûtî sıfatlar

Tenzihî ve selbî sıfatlar şunlardır: Vücud, Kıdem, Beka, Vahdâniyet, Muhalefetün lilhavâdis, Kıyam binefsihî

Zâtî ve sübûtî sıfatlar ise şunlardır: Hayat, İlim, Semi', Basar, İrâde, Kudret, Kelâm, Tekvîn

Şimdi bunları sırası ile inceleyelim:

1 TENZİHÎ ve SELBÎ SIFATLAR

Vücûd:

Bu sıfat, Allah Teâlâ'nın vâr olduğunu ifâde eder Allah Teâlâ'nın varlığı başka bir varlığa bağlı olmayıp, zâtının îcabıdır Yani vücûdu, zâtıyla kaimdir ve zâtının vâcib bir sıfatıdır Bu sebeble Hak Teâlâ'ya Vâcibü'lVücûd denilmiştir Bâzı Kelâm âlimleri, Vücûd sıfatına, sıfatı nefsiyye adını vermişlerdir

Vücûd'un zıddı olan adem (yok olma) Allah Teâlâ hakkında muhaldir

Allah'ın yok olduğunu iddiâ etmek, kâinatı ve içindeki varlıkları inkâr etmeyi gerektirir Çünkü her şey'i yaratan ve vâr eden O'dur

Kıdem:

Kıdem, Allah Teâlâ'nın varlığının başlangıcı olmaması demektir Allah Teâlâ kadîmdir, ezelîdir Yani önce yok iken sonradan vâr olmuş değildir Geçmişe doğru ne kadar gidilirse gidilsin, Cenâbı Hakk'ın vâr olmadığı bir an, bir zaman, tasavvur edilemez Aslında zaman ve mekânı yaratan da O'dur Allah Teâlâ zaman ve mekân kayıtlarından münezzeh, ezelî ve kadîm bir Zâtı Zülcelâldir

Kıdem'in zıddı olan hudûs (sonradan olma, belli bir zamanda yaratılma) Allah Teâlâ hakkında muhaldir

Beka:

Beka, Allah Teâlâ'nın varlığının sonu olmaması, daima var bulunması demektir

Allah Teâlâ'nın varlığının başlangıcı olmadığı gibi, sonu ve nihayeti de yoktur O hem kadîm ve ezelî, hem de bâki ve ebedîdir Zâten kıdemi sâbit olan bir varlığın, bekası da vâcib olur

Beka'nın zıddı fena, yani, bir sonu olmaktır Bu ise, Allah Teâlâ hakkında muhaldir

Muhalefetün lilhavâdis:

Allah'ın, sonradan vücud bulan varlıklara benzememesi demektir

Allah Teâlâ ne zâtında, ne de sıfatlarında kendi yarattığı varlıklara benzemez

Biz Allah'ı nasıl düşünürsek düşünelim, O, hâtır ve hayâlimize gelenlerin hepsinden başkadır Çünkü hâtıra gelenlerin hepsi hâdis, yani, sonradan yaratılmış, yok iken vâr edilmiş şeylerdir Allah Teâlâ ise, vücûdu vâcib, kadîm ve bâkî, her şeyden müstağnî, her türlü noksandan uzak, bütün kemâl sıfatlara sahip olan İlâhî ve mukaddes bir zâtdır

Şübhe yok ki, böyle yüce bir Zât, önce yok iken sonra vâr olan, bil'âhare tekrar zeval bulan varlıklara benzemez

Nitekim Cenâbı Hak kendi zâtını Kur'ânı Kerîm'de:

Onun Hak Teâlâ'nın) benzeri yoktur O, her şey'i işitici ve görücüdür(Şûra: 11) sözleriyle tavsif etmiştir

Peygamber Efendimiz de (asm) bu mânayı te'yiden:

Her ne ki senin aklına geliyor, işte Allah Teâlâ onun gayrısıdırbuyurmuştur

Kıyam Binefsihî:

Allah Teâlâ'nın, başka bir varlığa ve hiçbir mekâna muhtaç olmadan zâtı ile kaim olması demektir

Mevcudatın hepsi, sonradan vücuda gelmiştir Bu sebeble de bir Yaradana ve bir mekâna muhtaçdırlar Buna mukabil her şeyin yaratıcısı olan Allah Teâlâ'nın vücûdu, zâtının gereğidir ve varlığı hiçbir şey'e muhtaç değildir

Şayet Allah da vâr olabilmek için başka bir varlığa muhtaç olsa idi, O da mahlûk olur ve her şey'in Hâlikı ve başlangıcı olmazdı

Halbuki O, her şey'in Hâlikı ve yaratıcısıdır O'ndan başka her şey mahlûktur Hâlık ise, mahlûkuna asla muhtaç olmaz

Vahdaniyet:

Allah'ın bir olması demektir

Vahdaniyet, Allah Teâlâ'nın kemal sıfatlarının en önemlisidir Çünkü bu sıfat, Allah Teâlâ'nın zâtında, sıfatlarında, fiillerinde bir olduğunu; saltanat ve icraatında ortaksız bulunduğunu ifade etmektedir

Bu sıfatın zıddı olan birden fazla olmak (taaddüd) ve bir ortağı bulunmak (teşerrük) Allah hakkında muhaldir

İslâm dîninde, hattâ bütün hak dinlerde, tevhid, yani, Allah'ın birliği (tevhid) akîdesi, îman esaslarının ve tüm dinî inançların temelini teşkîl eder Kalbde tevhid akîdesi bulunmadıkça, Allah indinde hiçbir inanç, hiçbir amel, makbûl değildir Bu sebeble İslâmiyet, beşeriyete her şeyden önce tevhid inancını sunmuş ve bütün insanlığı Allah'ı birlemeğe, şerîk ve nazîrden tenzîhe çağırmıştır Hak dinler ile bâtıl dinlerin ayrıldığı en mühim nokta da, bu husustur Çünkü bâtıl dinler de Allah'ın varlığını kabûl etmekte, fakat İlâhî sıfatlarda, bilhâssa, vahdaniyet sıfatında hatâya düşerek, O'na nazîr ve ortaklar koşmaktadırlar

Bu bakımdan, Allah'ın varlığını kabûlden sonra en mühim hakikat, tevhid inancı olmaktadır Tevhid inancı olmadan Allah'a îmanın bir mânası ve değeri kalmamaktadır

Kur'an'da Allah'ın birliği ve tevhid inancı üzerinde duran âyetlerden bâzıları şunlardır:

De ki Allah birdir(İhlâs: 1)

Allah'tan başka bir yaratıcı var mıdır?(Fâtır: 3)

Onunla (Allah ile) birlikte hiçbir ilâh yoktur (Eğer olsaydı) her ilâh kendi yarattığını kabûllenir (ve korur) ve mutlaka birisi diğerine galebe eder (üstün gelir)di(Mü'minûn: 91)

Yer ve gökte Allah'tan başka ilâhlar olsaydı, yerin de, göğün de nizâmı bozulur, harâb olurdu(Enbiyâ: 22)

2 ÊZÂTÎ ve SÜBÛTÎ SIFATLAR

Bu sıfatlar, selbî sıfatlar gibi Allah'ı noksanlıklardan tenzîh eden îtibarî vasıflar olmayıp, Cenâbı Hakk'ın zâtı ile kâim olan ezelî ve hakikî sıfatlardır

Bu sıfatlara ayrıca sıfatı meânî ve sıfatı ilmî de denir

Sübûtî sıfatlar, Eş'arîlere göre 7, Mâtüridîlere göre, 8'dir Şimdi bunları sırası ile inceleyelim:

Hayât:

Cenâbı Hakk'ın hayat sâhibi olması, hayat sıfatiyle muttasıf bulunması demektir

Cenâbı Hak hakkında vâcib olan bu sıfat, mahlûkatta görülen ve maddenin ruh ile birleşmesinden doğan geçici ve maddî bir hayat olmayıp ezelî ve ebedîdir Bütün hayatların kaynağı olan hakikî hayattır

Hayat sıfatı, İlim, İrâde, Kudret gibi kemâl sıfatlariyle yakından ilgilidir Bu sıfatların sâhibi bir zâtın, hayat sâhibi olması zarurîdir Çünkü ölü bir varlığın ilim, irade ve kudret gibi kemâlâtın sâhibi olacağı düşünülemez

Bunun içindir ki, hayat sıfatını, Cenâbı Hakk'ın ilim, irade ve kudret gibi sıfatlarla vasıflanmasını sağlayan ezelî bir sıfattır, diye târif etmişlerdir

Hayat sıfatının zıddı memât, yani, ölü olmaktır Bu ise Allah hakkında muhaldir

İlim:

Allah Teâlâ'nın her şey'i bilmesi, ilminin her şey'i kuşatması demektir

Bu âlemi en güzel şekilde, en mükemmel bir nizâm üzere yaratan ve onu idare eden Zâtı Akdes'in, yarattığı varlığı en ince teferruatına kadar bilmesi gerekir Zira hakikatı, faydası, lüzum ve hikmeti bilinmeyen bir şey, nasıl yaratılabilir? O halde yaratıcının bir şey'i yaratabilmesi için, evvelâ ilim sâhibi olması, sonra o ilmin icablarına göre yaratması şarttır Bundan başka, îman ve sâlih amel sâhiplerini mükâfatlandırmak, isyan eden ve kötü yolda olanları da cezalandırmak, ancak bu kimselerin yaptıklarını bütün teferruatı ile bilmekle mümkündür

İlmin zıddı cehil, gaflet ve unutkanlıktır Bütün bunlar Hak Teâlâ hakkında muhaldir

İrâde:

Allah'ın bir şey'in şöyle olup da böyle olmamasını dilemesi; her şey'i dilediği gibi tayin ve tesbit etmesi demektir

Allah Teâlâ kâmil bir irâde sahibidir Bu kâinatı ezelî olan irâdesine uygun olarak yaratımştır

Bu kâinatta olmuş ve olacak her şey Allah'ın dilemesi ve irâde etmesiyle olmuş veya olacaktır O'nun her dilediği mutlaka olur, dilemediği de asla vücûd bulmaz Bu hususta Kur'an'da:

Allah dilediğini yaratır Bir işe hükmederse (yani onu dilerse) ona ancak 'ol' der, o da oluverir(Âli İmrân: 47) buyrulur Hadîsi şerîfte de: Allah'ın dilediği oldu, dilemediği de olmadıdenilmiştir

İrâde sıfatından başka meşîet adında müstakil bir sıfat yoktur

Çünkü, irade ve meşîet aynı mânaya gelir Nitekim meşîet, Kur'an'da ve hadîslerde irâde mânasına kullanılmıştır

Kudret:

Kudret, Hak Teâlâ'nın varlıklar üzerinde irâde ve ilmine uygun olarak te'sir ve tasarruf etmesi, her şey'i yapmağa ve yaratmaya gücü yetmesi demektir

Allah Teâlâ'nın sonsuz bir kudret sahibi olduğuna ve her şey'e kadir bulunduğuna, görmekte olduğumuz şu kâinat ve ihtiva ettiği güzellik ve şaşmaz nizam en büyük delildir

Tekvin:

Tekvin; îcad ve yaratma demektir Tekvin'i mâdum (yok) olan bir şey'i yokluktan çıkarmak, vücûda getirmek diye îzah etmişlerdir

Tekvin, Ehli Sünnet'in iki hak itikadî mezhebinden biri olan Mâtüridîlere göre, ilim, irade ve kudret sıfatından ayrı bir sıfattır

Yine Mâtüridîlere göre, Hak Teâlâ'nın yaratmak, rızık ve nimet vermek, azâb vermek, diriltmek, öldürmek gibi bütün fiilleri, tekvin sıfatına râcidir Onun eser ve tecellîsi sayılır Bunlara sıfatı fi'liyye (fiilî sıfatlar) da denilir

Kudret ve tekvin, birer kemal sıfatı olup zıdları olan acz, Allah hakkında muhaldir

Eş'arîlere göre ise: Allah'ın tekvin sıfatı diye ayrı, müstakil bir sıfatı yoktur Tekvin, kudret sıfatının makdûrata (yaratılması takdîr edilmiş şeylere) yaratma ânında taallûkundan ibarettir Yani tekvin, kudret sıfatı içinde itibarî bir vasıf olmaktadır

Allah Teâlâ'ya Mükevvin isminin verilmesi, O'na, kudret sıfatından ayrı, Tekvin adında bir sıfatın isnâd edilmesini gerektirmez İcad etmek, yaratmak, bilfiil vücuda getirmek, Hak Teâlâ'nın Kudret sıfatıyla olur

Mâtüridîler Tekvin sıfatını Kudret sıfatından ayrı bir sıfat kabûl ettiklerinden, zâtî ve sübûtî sıfatları 8 olarak sayarlar Eş'arîlere göre ise bu sıfatlar 7'dir (Sıfâtı Seb'a)

Semi' ve Basar:

Allah'ın her şey'i işitip, her işi görmesi demektir

Sem' ve basar sıfatları da Allah'ın ezelî ve ebedî kemâl sıfatlarındandır

Allah'ın işitip görmesine, uzaklık yakınlık, gizlilik açıklık, karanlık aydınlık gibi mefhumlar bir engel teşkil edemezler

O, içimizdeki fısıltıları, kalbden ve gönülden yaptığımız duaları işitir Hikmetine uygun şekilde karşılık verir

Hak Teâlâ'nın Semî' ve Basîr, yani, her şey'i en iyi işitici ve en iyi görücü olduğu, Kur'ânı Kerîm'de defalarca zikredilmiştir

Sem' ve Basar sıfatları birer kemâl sıfatı olduğundan, zıdları olan a'mâlık (görmemek) ve sağırlık (işitmemek) Zâtı Bârî hakkında muhal olan noksan vasıflardandır

Kelâm:

Allah Teâlâ'nın harfe ve sese muhtaç olmadan konuşması demektir

Allah Teâlâ'nın kelâm, yani, söyleme, konuşma sıfatı vardır Bu sıfat ezelî ve ebedîdir Bu sebeble Allah'a Mütekellim denilir Kur'ânı Kerîm'e de Kelâmullah tabir edilir

Allah'ın peygamberlerine bildirdiği vahiyler, onlara verdiği İlâhî kitablar, mahlûkatına gönderdiği ilhamlar, hep O'nun Kelâm sıfatının bir tecellîsidir


ALLAH'IN VARLIĞINI İSBAT EDEN DELİLLER (İSBÂTI VÂCİB)
Allah'ın varlığını bize bildiren ve anlatan pek çok delil vardır Bu delilleri başlıca 3 grupta toplamak mümkündür:

1 Dış âlemden yani, kâinattan çıkarılan tabiî deliller,

2 Akıl yoluyla elde edilen metafizikdeliller

3 İnsan tabiatından çıkarılan ahlâkî ve vicdanî deliller

Dış Âlemden Çıkarılan Tabiî Deliller:

Allah'ın varlığına en büyük delil, şu muhteşem kâinat ve o kâinat içinde yaşayan varlıklar, cereyan eden işler ve olaylardır Kâinat, âdeta bir kitab gibi, her cümlesi, her satırı, her kelimesi ve her harfiyle Allah'ın varlığını göstermekte; birliğini isbat etmektedir

Kâinatın Allah'ın varlığına olan bu şehadeti, şu cümlede vecîz bir şekilde ifade edilmiştir:

Kâinatta atomlardan galaksilere kadar her bir varlıkta, Allah'ın varlığına ve birliğine delâlet eden nice âyetler, işaretler, şehadetler vardır

Allah'a giden yollar, mahlûkatın nefesleri sayısıncadırsözü de aynı mânayı ifade etmektedir

Kâinat kitabının ihtiva ettiği bu delilleri, başlıca 4 grupta toplayabiliriz:

1 Hudûs (sonradan vâr olma) delilleri: Bunlar kâinatta görülen varlıkların hal ve sıfatlarından çıkarılan delillerdir

2 İmkân delilleri: Bunlar, âlemin yoktan vâr edilmesinden çıkarılan delillerdir

3 Hareket delili: Maddede bulunan hareket özelliğinden çıkarılan delildir

4 İbdâ ve gâye delili: Âlemdeki nizamdan ve her şey'in bir gâyeye göre yaratıldığı esasından çıkarılan delildir

Şimdi bunları kısaca görelim:

I Hudûs delilleri:

Bu âlemin hâdis olduğuna, yani, sonradan vâr olduğu ve bu bakımdan evveli olmayan kadîm bir yaratıcıya muhtaç bulunduğuna dair birçok deliller ile sürülmüştür Bunları iki delil halinde hulâsa etmek mümkündür:

1 Cisimlerin hudûsu esasına dayanan delil

2 İhtirâ (îcad etme) delili

1 Cisimlerin hudûsu esasına dayanan delil, İslâm İlâhiyat âlimleri olan Kelâmcıların delilidir Bu delili şöyle bir kıyasla beyân ederler:

Bu âlem, sûreti ve maddesiyle hâdistir Yani, cisimlerin sûreti de, maddesi de yok iken sonradan vâr edilmiştir

Her hâdis mutlak bir muhdise (mûcid ve yaratıcıya) muhtaçtır O halde bu âlem de bir muhdise muhtaçtır

O da Allah Teâlâ'dır

2 İhtirâ delili:

Bu delil, Kur'an'da zikri geçen bir delildir Kur'an'da yaratılış keyfiyetinden söz eden bütün âyetler, ihtirâ, yani, îcad delilini ifade etmektedir Bu delili Kur'an'da ilk defa İslâm filozofu İbni Rüşd bulmuş ve ifade etmiştir

Bu delilin hulâsası ise şudur:

Gökler ve yer, bitkiler ve hayvanlar vb görünen her şey, ihtirâ (îcad) olunmuştur

Her ihtirâ olunana bir ihtirâ edici lâzımdır

O halde şu mevcûdatın da bir ihtirâ edicisi vardır

O da Allah Teâlâ'dır

II İmkân esasına dayanan deliller:

Bu metodla Allah'ın varlığını isbat, bâzı kelâm âlimleri ile İslâm feylesoflarının yoludur Bu deliller de pek çoktur En meşhuru, Bu âlemin mümkin olması delilidir Bu delil, kıyas yoluyla şöyle ifade edilmiştir:

Bu âlem bir mümkinler mecmuasıdır (Mümkin; vücudu da, ademi de eşit olan, yani, vâr olması da yok olması da aklen câiz bulunan şey demektir)

Her mümkin, vâr olabilmesi için yokluğuna varlığını tercih edecek bir müreccihe, müessir bir kuvvete muhtaçtır

O halde mümkinler topluluğu olan bu âlem de, vâr olabilmek için böyle müessir bir kuvvete muhtaçtır

O müessir kuvvet de, bu âlemin dışında, vücûdu zâtına vâcib olan bir varlıktır O da Allah'tır

III Maddede bulunan hareket vasıtasıyla Allah'ı isbat delili:

Bâzı ilâhiyatçılar da, hudûs delilinde zikri geçen maddenin daima hareket hâlinde oluşundan çıkarılan bir delil ile, Allah'ı isbat ederler Bu delilin hulâsası da şudur:

Şu âlemde bulunan madde ve ondaki hareket, bugün ilmen sâbittir

Bu madde ve ondaki hareket, ezelî değildir

Vücûdu vâcib olan Allah'ın îcadı ve tahrîki iledir

Gerçekten de günümüzdeki gelişmeler, kâinatla ilgili ortaya konulan yeni bilgi ve teoriler, bize kâinatın kadîm ve ezelî olamıyacağını apaçık göstermektedir Bilhâssa kâinatın doğuşu ile ilgili Bigbang teorisi, maddenin ezeliyet ve kıdemini temelden yıkmıştır

IV İbdâ' ve gâye delili:

İbdâ': Bir şey'i, benzeri veya örneği olmadan güzel ve mükemmel bir şekilde vücuda getirmektir

Gâye ise, bir şey'in neticesi; o şey'in varlığına bağlı fayda ve onun vücudunu gerektiren hikmet demektir

Bu delil, Sokrat'tan bu yana, bütün ilâhiyatçı filozofların önem verdiği bir delildir Diğer bir adı da Nizamdelilidir Kur'anı Kerîm'de âlemdeki ibdâ ve gâyeyi belirten pek çok âyet vardır Büyük İslâm filozofu İbni Rüşd bu bakımdan bu delili, Kur'an'ın delillerinden sayar ve inâyet deliliadını verir

Bu delil, kâinatı ve kâinatın cüzlerini ve nevilerini bozulmaktan, dağılmaktan kurtarıp bütün hususiyetleriyle birlikte intizam altına alan ve kâinata hayat veren muhteşem bir nizamın varlığı esasına dayanmaktadır

Kâinatta tecelli eden bütün hikmetlerin, faydaların menşe'i bu nizamdır Kur'an'da varlıkların menfaat ve maslahatlarından bahseden bütün âyetler, bu nizamı göstermektedir Binaenaleyh bütün maslahatların ve menfaatlerin mercii olan ve kâinata hayat veren böyle bir nizam, elbette bir Nâzım'ın vücuduna delâlet eder Ayrıca o Nâzımın kasd ve hikmetini de gözler önüne serer

Kâinat nizamının varlığı, bugün ilim ve fenler tarafından bütün açıklığı ile ortaya konulmuştur Çünkü, fen ilimlerindeki küllî kanunlar ve umumî prensipler, kâinat nizamının yükseklik ve güzelliğinin reddi imkânsız şâhidleridirler Nizam olmasa, külliyet ve kanuniyetten söz edilemez, fen ilimlerinin varlığından bahsedilemezdi

Allah'ın varlığını isbat sadedinde dış âlemden çıkarılan tabiî delillerin hulâsası budur Konuyu İbnRüşd'ün şu cümlesiyle tamamlıyalım:

Allah'ın varlığını tam mânasıyla anlamak ve bu hususta tam bir bilgi sahibi olmak isteyenler için, yeryüzündeki varlıkları incelemeleri vâcibdir Bu hususta yazılan ilmî eser ve incelemeleri okumak da kifâyet eder İnsanı Allah'ı bilmeye ve O'na inanmaya götüren en doğru yol da budur

Akıl Yoluyla Çıkarılan Metafizik Deliller:

Batılı ilâhiyatçı filozoflar, Allah'ın varlığını isbat için birçok aklî deliller ileri sürmüşlerdir Bunların en mühimi, modern felsefenin kurucusu olarak bilinen meşhur Fransız filozofu Dekart (Descartes) tarafından ifade edilen, kemâlve nâmütenâhîfikirlerine istinad ettirilen iki metafizik delildir Bu iki delil, birbirinin tamamlayıcısı mahiyetindedir Hulâsası şudur:

İnsanın noksan bir varlık olmasına rağmen, nâmütenâhî (sonsuzluk) fikrini taşıması; kemâl sıfatlarına sâhip, nâmütenâhî bir varlığın vücudunu göstermektedir O da bütün kemâllerin ve sonsuzluğun sâhibi Allah'tır

Beşer Tabiatından Çıkarılan Ahlâkî ve Vicdânî Deliller:

Bu konuda ileri sürülen başlıca deliller şunlardır:

1 İnsanlık tarihi ve umumun şehâdeti delili:

İnsanlık tarihi bize en ilkel devirlerden beri her asırda yaşayan insanlarda din inancının ve Allah fikrinin var olduğunu göstermektedir Bütün insanlar her asırda İlâhî bir kudretin varlığına inanagelmişler ve bir dine sâhip olmuşlardır Nereye gidilmişse orada basit ve bâtıl bile olsa, din ve Allah fikrine rastlanmıştır Geçmiş devirlerde çeşitli şekillerde putlara tapanlar, ateşi, yıldızları takdîs edenler dahi bütün bunların üstünde büyük bir kudretin vâr olduğuna, her şey'i yaratan ve terbiye eden, esirgeyen sonsuz bir varlığın mevcudiyetine inanmışlar; dış âlemde taptıkları şeyleri O'na yaklaşmak için birer vesile edinmişlerdir Cinsleri, devirleri ve memleketleri ayrı, birbirini tanımayan milletlerde görülen bu mutlak inanç birliği; din fikrinin umumî, Allah inancını fıtrî olduğunu isbat etmektedir

Fıtrat yalan söylemeyeceği için, bütün insanlar arasında görülen bu fikir ve şuur birliği, yersiz ve asılsız bir şey olamaz O halde insanlık tarihinin ittifakla kabûl ettiği Allah fikri, şübhe götürmez bir gerçeği ortaya koymakta ve Cenâbı Hakk'ın varlığına kuvvetli bir delil teşkil etmektedir

2 İnsanın fıtratından ve taşıdığı duygulardan çıkarılan deliller:

İnsanın duygularında, arzu ve isteklerinde bir sonsuzluk vardır Ruhunda hayra ve güzelliğe doğru büyük bir meyil ve sonsuz bir hasret mevcuttur Sonra insanlarda akıl ve idrâk, irade ve ihtiyar da bulunmaktadır Mahdut ve noksan olduğu halde, sonsuz bir hayra ve en mükemmele doğru yönelen bu duygular, şübhe yok ki, sonsuz ve ekmel olan bir varlığın yani Allah'ın mevcudiyetini isbat etmektedir

Ayrıca, insan fıtrat ve vicdanında, düşmanlarına mukabil istinad noktası, ihtiyaçları karşısında da istimdad noktası olmak üzere iki zarurî hakikat vardır Bu hakikatler, ancak Allah'ın varlığına dayanır ve O'nun sonsuz kudretinden yardım görürse bir mâna ve değer kazanabilir Her vicdanda ve fıtratta bulunan bu istinad ve istimdat noktaları, Allah'ın varlığını gösteren birer pencere olmaktadır Bu bakımdan insan aklı, düşünme melekesini kaybetse bile, vicdan Allah'ı unutmaz

Allah'ın varlığını isbat için serdedilen delillerin umumî bir değerlendirilmesini yapacak olursak:

Kelâmcıların kullandıkları hudûs ve imkân delilleri, uzun ve anlaşılması zor delillerdir Bu sebeble vehimlerden uzak kalamamıştır

Filozof ve ilâhiyatçıların aklî delilleri ise, o da vesveselerden bütünüyle uzak değildir

Bunlar dışında, Kur'an'ın ortaya koyduğu 2 delil vardır ki, bunlar Allah'ın varlığını isbat (isbâtı vâcib) konusunda serdedilen delillerin en kuvvetlisi, en sağlamı, tereddüdlerden en uzak olanıdır Bu iki delilden birisi, nizam veya diğer ifadeyle inâyet ve gâye delilidir İkincisi de ihtirâ delilidir Bunları yukarıda kısaca izah etmiştik


TEVHİD DELİLLERİ
Bürhanı Temanü':

İslâm İlâhiyat âlimleri (Kelâmcılar) Allah'ın birliğini isbat için çeşitli deliller zikretmişlerdir Bunların en önemlisi Bürhanı temanü' delilidir

Her aklı selim sâhibi bilir ki, ulûhiyet sıfatına sahip olan ve vücudu hariçten bir varlığın değil, zâtının gereği bulunan varlık, tam bir kudret mâliki, mutlak bir hüküm ve galebe sâhibidir Bu hâl, ulûhiyetin îcabıdır O halde ilâh olan varlığın kudret ve kuvveti karşısında durabilecek bir rakibi bulunmaması gerekir Aksi takdirde kudreti noksan, kendisi nâkıs bir varlık olur Böyle bir varlık da ilâh olamaz

Şimdi her bakımdan birbirine denk iki ilâh bulunduğunu farz edelim Yaratmakta ve hükmetmekte bağımsız hareket etmeleri ilâhlığın tabiatı icabı bulunduğundan, bu iki ilâhın her zaman ittifak edip anlaşmaları imkânsızdır Tam bir kudret ve galebe sahibi olan her bir ilâhın, kendi arzusuna muhalefet edilmesine rıza göstermesi de muhaldir

Şu halde, her bakımdan birbirine eşit iki ilâhın bulunduğunu farzettiğimizde, aralarında ihtilâf ve arzularında çatışma olacağı kesindir

Böyle bir ihtilâf sonunda, meselâ ilâhların biri bir şey'in olmasını, diğeri de olmamasını istese, aklen şu üç ihtimalden biri olacağı muhakkaktır

1 Ya iki ilâhın da dediği olacaktır

2 Veya her ikisinin de dediği olmayacaktır

3 Yahut ilâhlardan birinin istediği olurken, diğerininki olmayacaktır

Bu ihtimallerden herbiri de aklen muhal ve imkânsızdır

Her ikisinin de istediği olsa, bir anda bir şey'in hem olması, hem de olmaması, yani, vücud ve adem gibi iki zıddın bir araya gelmesi durumu ortaya çıkar ki, bu mantıken imkânsızdır

Her iki ilâhın da istediklerinin olmaması, bir anda bir şey'in hem vücuddan, hem de ademden mahrum kalması, yani, zıdların ortadan kalkması demektir ki, bu da aklen ve mantıken muhaldir

Bundan başka, istekleri yerine gelmeyen ilâhların acziyete düşmeleri de söz konusudur Âciz olan varlıklar ise, ilâh olamazlar, bir şey yaratamazlar

Üçüncü ihtimal gereğince, ilâhlardan birisinin arzusu tahakkuk eder, diğerininki tahakkuk etmezse; arzusu yerine gelmeyen ilâh âciz olur, âciz olan ise ilâh olamaz

Ayrıca ulûhiyet sıfatlarında eşit olduklarını zikrettiğimiz iki ilâhtan birinin âciz olduğu sabit olunca, âciz olana eşit olan diğerinin de âciz olacağı sabit olur Böylece her iki ilâhın da aczi lâzım gelir Âciz olan varlıklar da ilâh olamazlar

Bu şekilde bütün ihtimallerin bâtıl olduğu ortaya çıkınca, iki ilâh faraziyesinin bâtıl olduğu da kendiliğinden sabit olur O halde ilâh tektir O da vücudu ezelî, ebedî, zâtının gereği, mutlak kemal, mutlak kudret ve azamet sâhibi olan Hak Teâlâ'dır

Bu delile, Bürhanı Temânü' adı verilmiştir

Tevhidi isbât eden daha başka deliller de ileri sürülmüştür Mühim gördüğümüz bâzılarına kısaca temas edelim:

Hâkimiyetin ortak tanımamasıdelili:

Hâkimiyetin en esaslı ve vazgeçilmez kanunu, istiklâliyettir Yani, gayrın müdahalesini ve saltanata ortaklığını reddir

Hâkimiyetin zayıf bir gölgesine ve küçük bir cilvesine mazhar olan âciz insanların bile, istiklâliyetlerini muhafaza için dış müdahaleleri nasıl şiddetle reddettiği ve kendi işine başkalarının karışmasına nasıl müsamahasız davrandığı meydandadır Hattâ hâkimiyetine karışabilir tevehhümüyle, en dindar padişahlar bile, mâsum çocuklarını ve sevdikleri kardeşlerini öldürtmüşlerdir Bu da hâkimiyette gayrın müdahalesine yer olmadığı gerçeğinin ne derece kat'î ve esaslı olarak hükmettiğini apaçık göstermektedir

Acaba âciz ve yardıma muhtaç insanlardaki hâkimiyetin bir gölgesi bu derece müdahaleyi reddeder, hâkimiyetinde iştirâki kabûl etmez, istiklâliyetini ne pahasına olursa olsun muhafazaya çalışırsa; elbette rububiyet derecesinde mutlak hâkimiyeti, ulûhiyet derecesinde mutlak âmiriyeti, ehadiyet derecesinde mutlak istiklâliyeti olanCenâbı Hakk'ın ne derece şerikten, ortaktan, nazîrden, rakipten uzak olacağı anlaşılır

Bu bakımdan istiklâliyet ve infirad (teklik), Allah'ın mutlak hâkimiyetinin zaruri bir neticesidir

Nizam delîli:

Kâinat yüzünde zerrelerden yıldızlara kadar varlıkların tek tek herbirinde ve umumunda görülen nihayet derecede mükemmel bir nizam ve intizam, tevhide en büyük delil, en parlak bürhandır Çünkü kâinattaki ilâhî icraat ve îcada, bir tek Sâni'den başkasının müdahalesi olsa, bu gayet hassas nizam ve muvazene bozulacak ve her tarafta intizamsızlık eseri görünecekti

Zerrelerden yıldızlara kadar hiçbir şeyde, hiçbir karışıklık, intizamsızlık görülmemektedir Bu hal, gayet parlak bir şekilde Sâni'in vahdetine, mülkünde ortağı, yardımcısı, rakîbi olmadığına şehadet etmektedir

Vahdette kolaylık, kesrette zorluk olduğudelîli:

Eşyanın îcadı, bir tek Sâni' ve Hâlika verilirse, bir tek varlık gibi kolay olur Eğer tabiata, tesadüfe isnad edilirse, bir tek sinek, semâvât kadar; bir çiçek bir bahar kadar; bir meyve bir bahçe kadar, zor ve müşkilâtlı olur Kâinatta eşyanın îcadında nihayetsiz bir sühûlet ve kolaylık görüldüğüne göre, Sâni'in tek ve vâhid olduğu anlaşılır


ŞİRK: Şirk nedir?
Şirk kelimesi, ortaklık demek olup, tevhid kelimesinin zıddıdır Şerik ise, ortak demektir

Kur'ânı Kerîm insanları tevhide, yani, Allah'ın birliğini kabûle dâvet etmiş, O'na zâtında, sıfat ve fiillerinde başkalarını şerik (ortak) kılmaktan şiddetle men'etmiştir

Kur'ânı Kerîm, ayrıca şirkin pek büyük bir günah ve zulüm olduğunu, Hak Teâlâ'nın kendisine şirk koşulmasını asla afvetmiyeceğini, bundan başka olan günahları dileyeceği kimseler için afv edeceğini de bildirmiştir

Yeryüzündeki herşey kendi emrine ve hizmetine verilmiş ve idaresine terkedilmiş olan insanın, kendi hizmetinde olan bâzı varlıkları ilâh kabûl ederek Allah'ı bırakıp onlara ibâdet etmesi ve onları Allah'a şerik koşması gerçekten son derece ağır bir günah, büyük bir zulümdür

Şirkin günah ve zulüm oluşu, sadece Allah'ın hukukuna karşı bir tecavüz, iftira ve hakaret oluşu sebebiyle değildir Şirk aynı zamanda kâinatın ve umum mahlûkatın hukuklarına karşı da büyük bir hakaret ve tecavüzdür

Şirkin nevileri
Şirkin başlıca nevileri şunlardır:

1 Allah'ı bırakarak, O'ndan başka canlı veya cansız varlıklara tapmak ve onlara ibâdet etmektir

Hayır ilâhı, şer ilâhı diye iki ayrı ilâha tapan Mecusîlerin şirki bu nevidendir

2 Allah'a inanmakla beraber, O'na başka varlıkları şerik (ortak) koşmak, yani, Allah'tan başka bâzı varlıkların da ulûhiyet sıfatı ile muttasıf olduğuna inanmaktır

Hıristiyanlıktaki teslis akîdesi bu kısma girer

3 Bu âlemin yaratıcısının bir olduğunu kabûl etmekle birlikte, O'na yakınlığı te'min için, put, heykel gibi cansız eşyaya ibâdet etmektir Putperestlik bu kısma girer

4 Şirkin diğer bir şekli de, insanların bâzı insanları Rab kabûl etmeleri, yani, onlara körü körüne inanarak, Allah'ın emir ve yasakları yerine onların emirlerini yapmaları, yasaklarından kaçmalarıdır Kur'ânı Kerîm'de Yahudilerin hahamlarını, Hıristiyanların da râhiblerini Allah'tan başka birer rab edindikleri beyan edilmektedir

5 Şirkin en yaygın görülen bir şekli de, insanın kendi heves ve süflî arzularına perestiş edip körü körüne uyması, hevâsını kendine bir nevi ilâh edinmesidir

Kur'an'da:

Kendi heves ve arzûlarını ilâh ve mâbud edinen kimseyi gördün mü?buyurulmak suretiyle bu gibiler kötülenmiştir

6 Bir de gizli şirk vardır ki, bu da riyâdır Yani ibadeti ve iyilikleri yalnızca Allah rızâsı için yapmak yerine, başkaları görsünler, beğensinler diye yapmak demektir Böyle yapılan bir ibadette, bir nevi Allah'a şirk koşulmuş olmaktadır Peygamberimiz bunu şirki hafî olarak vasıflandırmıştır

Mü'min gizli âşikâr, açık kapalı her türlü şirkten dikkatle kaçınmalıdır Hakikî tevhide ancak bu şekilde ulaşılır

Kur'ânı Kerîm'de şirkin bütün nevileri şiddetle reddedilmiş; hakikî tevhid inancı bütün insanlığa telkin edilmiştir



Allah Herkesten Razı olsun İnşallah