Akarsu Ve Oluşturduğu Şekiller

akarsuların oluşturduğu şekiller,
akarsuların oluşturduğu şekilleri,
Akarsu Ve Oluşturduğu Şekiller nelerdir

Akarsuların aşındırmayla oluşturdukları şekillerin başında vadiler gelir Vadiler, akarsuların icinde aktığı uzun cukurluklardır Vadiler, akarsuların yaptığı aşındırmayla yanlamasına, derinlemesine gelişir Diğer yandan da geriye aşındırma sonucu boylarını uzatırlar

Akarsuların derine aşındırması, dokuldukleri deniz veya golun seviyesine kadar devam eder Akarsular bu seviyeye gore yapabilecekleri aşındırmayla vadilerine enine, derinlemesine ve boyuna uzatırlar

Yamaclardaki vadiler, tabansız vadilerdir Bunlara kertik vadi ya da “V denir
Dik yamaclarda eğim fazla olduğu icin hızla akar Onun icin aşındırma gucleri fazladır Bu vadiler buklum yapmadan uzanır Enini aşındırmadan cok derine aşındırma etkilidir Onun icin yamaclar diktir Doğu Karadeniz Dağlarının kuzeye bakam yamaclarındaki sıka boylu vadiler boyledir

Duz yerlerdeki akarsu vadileri, geniş tabanlıdır Boyle vadiler icinde akarsular buklumler yaparak akar Bu vadiler de derine aşındırma yavaşlamış enine aşındırma devam etmektedir Geniş vadi tabanı icerisinde akarsa yayvan bir yatak icinde akar Tabanlı vadilerin yamacları yatıktır Duzluğe ulaştıkları yerlerdeki vadilerde geniş tabanlıdır

Turkiye ’de akarsuların oluşturduğu başka bir vadi bicimi de boğazlar akarsuların sert kutle icinde acmış oldukları dar ver derin vadilerdir Akarsular sert kutleleri adeta yararak gecmişlerdir Bu yuzden bu boğazlara yarma vadiler denir

Yatay tabakalı arazi icine oyulmuş bulunan boğazlara kanyon vadi denir Turkiye ’de bu tip vadilere Torosların yatay tabakalı kalkerleri icerisinde rastlanır
Turkiye ’deki bir başka akarsu aşındırması da dev kazanıdır Bunlar akarsu yatakları icinde cağlayan ve cavlanlarda suyun duştuğu yerde oluşan cukurluklardır Buralarda biriken sular kucuk goller oluşturmuştur Akdeniz Bolgesi ’nde Duden ve Manavgat akarsularında tipik ornekleri vardır
Bazı akarsular geniş vadi tabanlarında buklumler yaparak akar Bunlara Menderes denir Mendereslerin oluştuğu yerde vadi tabanının eğimi cok azdır Eğer Menderesler vadi tabanına gomulmuş ise bunlar gomuk menderes olarak isimlendirilir

Akarsularla birlikte yağmur, selcik ve sel sularının meydana getirdikleri başka bir aşınım şeklide peri bacalarıdır Bunlar, volkan tufleri icinde oluşmuş cok ozel şekillerdir Aynı arazide ruzgar aşındırmasının da etkisi ile mantar kaya (şeytan masası) gibi şekiller oluşur
Peri bacaları, vadi ve plato yamaclarında yağmur, selcik ve sel sularının oluşturduğu yarıntılar arasında meydana gelen piramit şeklindeki oluşuklardır Bunların bazıların tepesinde sert bir tabaka kalıntısı bulunmaktadır

Ornek Urgup Goreme, Nevşehir cevresinde peri bacısı ornekleri vardır
Peneplenler, başta akarsular olmak uzere ruzgar erozyonu ve yuzeysel erozyonun da etkisi ile meydana gelir Tam olarak oluşabilmesi icin cok uzun bir sure yer kabuğu hareketlerinin olmaması gerekir

2 Biriktirme Şekilleri:
Akarsuların oluşturdukları şekillerin bir kısmı da onların taşıdıkları malzemeyi biriktirmeleri sonucu oluşur Bunların başında birikinti konileri gelir
Birikinti konileri akarsuların taşıma guclerinin iyice azaldığı yerlerde oluşur Dik yamaclar boyunca akarsular hızlı akar

Bu suların aşındırma ve taşıma gucleri de fazladır Ancak akarsular birden duzluğe ulaştıkları zaman hızları ve aluvyon taşıma gucleri azalır Bunun sonucu akarsular yamaclardan taşıdıkları aluvyonları duz yerlerde biriktirirler Birikinti konilerini daha yayvan olanlarına da birikinti yelpazeleri denir

Bir başka birikinti şekli ise deltalardır Bunlar akarsuların taşıdıkları aluvyonların deniz veya gol kıyılarında birikmeleri sonucunda olur Deltaların oluşabilmesi icin gelgit olayları, deniz akıntıları ve dalgaların guclu olmaması gerekir Aksi halde akarsuların kıyıya getirdiği aluvyonlar, bu hareketler sonucu deniz acıklarına taşınır ve delta oluşamaz
Akarsu yataklarında meydana gelen kum adaları da birikinti şeklidir Bunlar, kurak mevsimde akarsu yataklarında suların azalması sonucu oluşan gecici şekillerdir

Akarsular tarafından oluşturulan sekiler, once biriktirilen aluvyonların daha sonra aşındırılmasıyla olur Aşındırma sonucu bazen aluvyonların altındaki ana kaya da kazılır Sekiler, onceki vadi tabanlarının akarsularla yeniden kazılması sonucu yuksekte kalmış duzluklerdir Akarsu yataklarının kenarlarında basamaklar şeklinde bulunurlar

Alıntı