19. yüzyılda osmanlı hakkında bilgi

19 yüzyılda osmanlı imparatorluğu,
19 yüzyılda osmanlıda yaşananlar,



19 yüzyılda Osmanlı Devleti tez dağılmaya ve beraberinde parçalanmaya başladı Bunda Fransız İhtilali'nin sonuçları, Sanayi İnkılâbı ve kapitülasyonlar gibi Osmanlı devletini derinden sarsan nedenler etkin olduAvrupa tarafından Osmanlıya yakıştırılan Hasta Adambenzetmesi tekrar bu dönemlere ait bir yakıştırma olarak ortaya çıkmıştır


IFRANSIZ İHTİLALİ VE OSMANLI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ

Fransız İhtilali'nin Nedenleri

Fransız İhtilalinin ortaya çıkmasında etkili olan sebepler şunlardır:

İngiltere ve ABD'deki demokrasi ve insan hakları ile ilgili gelişmelerin Fransız halkını etkilemesi
Fransa'da halkın sınıflara ayrılmış olması
Kralın halka zorlama yapması, kendisi lüks ve savurganlık içinde yaşaması, halkın ise fazla derecede fakir olması
Aydınlanma Çağında yetişen Fransız aydınlarının insan hakları, eşitlik, yargı, demokrasi, özgürlük gibi konularda yazdıkları eserlerin halkı etkilemesi
Fransa'nın 17 yüzyılda girdiği savaşlar ve düşüncesiz harcamalar yüzünden ekonomisinin bozulması, Kralın halktan yeni vergiler elde etmek istemesi Bu nedenlerden dolayı 1789'da Paris'te başlayan millet ayaklanması sonunda Fransa'da krallık sona erdi meşrutiyet yönetimi kuruldu

Fransız İhtilali'nin Sonuçları

Fransız İhtilali bütün dünyada yaygınlaşan devletleri ve toplumları siyasi ve sosyal yönden etkileyen manâlı sonuçlara yol açtı Bu sonuçlar şunlardır:
Denklik, hürriyet, yargı ve milliyetçilik akımları bütün dünyaya yayıldı
Devletlerin siyasi, yasal, toplumsal yapısında önemli değişiklikler oldu
Krallıkların yerini demokrasi yönetimleri almaya başladı İnsan Hakları Beyannamesi bütün dünyada yayıldı
Milliyetçilik akımı fazla uluslu devletler için yıkım oldu
Avrupada büyük savaşlara niçin olduOsmanlı Devleti fazla uluslu bir yapıya sahip olduğundan milliyetçilik akımından çok etkilendi Azınlıklar egemen devletler koymak için ayaklandılar İhtilalin Osmanlı Devleti'ne olumlu etkileri de oldu İnsan hakları, demokrasi, eşitlik, hak, hürriyet gibi yenilikler Osmanlı toplumunu etkiledi Tanzimat ve Islahat Fermanı ile I Meşrutiyet bu etkilenmenin en manâlı sonuçlarıdır

II19 YY'DAKİ SİYASİ OLAYLAR

Sırp ve Yunan İsyanları

Sırplar, din, dil, ticaret hürriyetine sahip olarak yüzyıllarca Osmanlı yönetiminde yaşadılar Oysa Gerileme Döneminde durum değiştiOsmanlı Rus ve Avusturya savaşları esnasında Sırbistan'ın savaş alanı haline gelmesi Sırbistan'a tayin edilen yeniçerilerin ve bir takım yöneticilerin halka fena davranması ,Avusturya ve Rusya'nın kışkırtmaları Milliyetçilik akımının Sırp halkını etkilemesi nedenlerinden nedeniyle Sırplar 1804'te isyan ettiİsyan Ruslar kadar desteklendi Osmanlı Devleti 1812'de Ruslarla yaptığı Bükreş Antlaşması ile Sırplara bazı ayrıcalıklar tanıdı Sırplar, 1829'da Ruslarla yapılan Edirne Antlaşmasıyla iç işlerinde egemen oldular 1878 Berlin Antlaşmasıyla da tam bağımsız ülkü geldiler

Yunan İsyanı (18211829)

Osmanlı Devleti içinde en fazla ayrıcalığa sahip toplumlardan biri olan Rumlar Atina, Mora Yarımadası ile Ege adalarında yaşıyorlardı Rumların isyan etmelerinde; milliyetçilik akımı ile Avrupa devletleri ve Rusya'nın kışkırtmaları etkili olmuşturRumların, deniz ticareti sayesinde zenginleşmeleri, Avrupalılar göre desteklenmeleri, iyi örgütlenmeleri ve Osmanlı devlet yönetiminde görevler almaları başarıya ulaşmalarını kolaylaştırmıştırOsmanlı Devleti, 1821de başlayan Yunan isyanını bastıramadı Padişah II Mahmut Mora ve Girit valiliği karşılığında Darı valisi Mehmet Ali Paşadan destek istedi Mehmet Ali Paşa kuvvetleri isyanı bastırdı Ama, Rusya ve öteki Avrupa devletleri Rumlara hür verilmesini istediler İstekleri kabul edilmeyince de Navarin'deki Osmanlı ve Mısır donanmasını yaktılar (1827) Rusya Osmanlı Devleti'ne savaş açtı Yeniçeri Ocağı'nı yeni kaldırmış olan Osmanlı Devleti savaşı kaybettiRuslarla Edirne Antlaşması yapıldı

Buna göre;

Yunanistan'a bağımsızlık verilecek, Sırbistan, iç işlerinde bağımsız olacak
Osmanlı Devleti, bazı topraklarını Rusya'ya verecekti

Mısır ve Boğazlar Sorunu (18311841)

Yunan Devleti kurulunca, Darı valisi Mehmet Ali Paşa'ya vaad edilen Mora valiliği verilemedi Mehmet Ali Paşa Mora yerine Suriye valiliğini istedi Isteği kabul edilmeyince de isyan etti Darı kuvvetleri, üzerlerine gönderilen kuvvetleri yenerek Konya'ya değin ilerlediler II Mahmut Avrupa devletlerinden destek istedi Bu isteğe sadece Rusya olumlu cevap verdi Rusların İstanbul'a gelmesinden korkan İngiltere ve Fransa'nın araya girmesiyle Kütahya
Antlaşması imzalandı (1833)

Buna tarafından;

Mehmet Ali Paşaya Mısır valiliğine ilave olarak Girit ve Suriye valiliği, oğlu İbrahim Paşa'ya da Cidde valiliğine ek olarak Adana valiliği verilecekti
Kütahya Antlaşması iki tarafı da memnun etmedi II Mahmut yeni bir savaş durumunda İngiltere ve Fransa'ya güvenemediğinden Rusya ile Hünkar İskelesi Antlaşması'nı yaptı

Buna tarafından;

Osmanlı Devleti bir savaşa girecek olursa Rusya asker göndererek yardım edecekti
Rusya bir savaşa girecek olursa Osmanlı Devleti Rusya'nın isteğine göre Boğazları kapatacaktı
Mukavele sekiz sene yürürlükte kalacaktı II Mahmut 1839'da Mehmet Ali Paşa üzerine bir ordu gönderdi Fakat gönderilen ordu Nizip Savaşı'nda yenildiHünkar İskelesi Antlaşması gereği Rus donanması İstanbul'a geldi İngiltere ve diğer Avrupa devletleri araya girdiBunun üzerine Londra Antlaşması ile Darı sorunu çözüldü (1840)

Buna tarafından;

Mısır'ın yönetimi Mehmet Ali Paşa ve oğullarına bırakıldı
Darı'ın dış işlerinde Osmanlı Devleti'ne alt kalması ve yıllık vergi ödemesi kabul edildi
1841'de Hünkar İskelesi Antlaşması'nın süresi bitti İngiltere ve Fransa'nın girişimleri ile Londra'da bir konferans toplandı ve Londra Boğazlar Sözleşmesi imzalandı

Buna tarafından;

Boğazların yönetimi Osmanlı Devleti'nde kalacak
Barışma zamanında Boğazlar savaş gemilerine kapalı, ticaret gemilerine açık olacaktı

Kırım Savaşı (18531856)

Osmanlı Devleti Mısır sorununu çözdükten sonradan Tanzimat Fermanı ile bir dizi icat hareketlerine girişti Osmanlı Devleti'nin güçlenmesini istemeyen Rusya, İngiltere'ye Osmanlı topraklarını paylaşmayı teklif etti İngiltere siyasi ve ticari çıkarlarından nedeniyle bu teklifi reddettiBunun üzerine Rusya, Osmanlı Devleti'ni tek başına parçalamaya karar vererek kabul edilemez isteklerde bulundu Bu istekler;

Kudüs'te Katoliklere verilen hakların Ortodokslara da verilmesi (Tanrısal yerler sorunu)
Osmanlı sınırları içinde yaşayan tüm Ortodoksların Rusya'nın himayesine verilmesi
Boğazlarla ilgili olarak Hünkar İskelesi Antlaşması'na aynı yeni bir mukavele yapılmasıydıİngiltere ve Fransa ile anlaşan Osmanlı Devleti, Rus isteklerini reddettiBunun üzerine Rusya, Kafkasya ve balkanlardan saldırıya geçti (1853)Osmanlı ordusu ayrıca Balkanlarda hem de Kafkasya'da Rus ordusunu yendiRuslar Sinop limanında demirli yer alan bir Osmanlı donanmasını yaktı (1853)İngiltere ve Fransa ile İtalya'daki Piyemonte Hükümeti Osmanlı Devleti'ne yardım nedeniyle asker gönderdi Müttefik kuvvetler Kırım'a sonuç yaptılar mağdur durumda kalan Rusya barıştırma istediParis Antlaşması imzalandı

Buna tarafından;

Osmanlı Devleti, Avrupa devleti sayılacak, Avrupa devletler hukukundan yararlanacak, toprak bütünlüğü Avrupa devletlerinin garantisi altında olacak
Karadeniz'de hiçbir devlet tersane ve deniz filosu bulundurmayacakBoğazlar 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesine göre yönetilecektiOsmanlılar galip devlet olmasına karşın antlaşmanın Karadeniz'le ilgili Maddesinden nedeniyle yenik devlet durumuna düşmüştürRusya, elde ettiği kazançlarının çoğunu kaybetmiştirAntlaşmanın sonuna Islahat Fermanı da eklenmiştir

18771878 OsmanlıRus Savaşı ve Berlin Antlaşması

Paris Antlaşmasına rağmen Rusya emellerinden vaz geçmedi Avrupa'daki gelişmelerden yararlanarak Osmanlı Devleti üzerindeki emellerini gerçekleştirmek nedeniyle yeniden harekete geçti Balkanlı ulusları kışkırttı Bosna Hersek'te isyanlar çıktı Avrupa devletlerinin isteği ile İstanbul ve Londra'da toplanan konferanslarda Osmanlı Devleti'nden Sırbistan, Romanya ve Karadağ'a bağımsızlık, Bosna Hersek ve Bulgaristan'a özerklik verilmesi, Hristiyanların yaşadığı yerlerde ıslahat yapılması istendiOsmanlı Devleti, Avrupa devletlerini etkilemek ve isyanları durdurmak için meşrutiyeti bildiri etti Bun karşın Avrupa devletleri isteklerini yeniledi Osmanlı Devleti bu istekleri kabul etmeyince de Rusya, Osmanlı Devleti'ne savaş açtı (1878)

Osmanlı Devleti, Kafkasya ve Balkanlarda bir takım başarılar kazandıysa da Ruslar doğuda Erzurum'a batıda ise İstanbul önlerinde Çatalca'ya değin ilerlediOsmanlı Devleti uzlaştırma istedi Ruslarla Ayastefanos Antlaşması yapıldı Bu antlaşmayla Ruslar, Osmanlı Devleti'ni istediği gibi parçaladı Ancak Avrupa devletleri bu durumu tanımayarak Berlin'de yeni bir konferans topladılar Konferans sonunda Berlin Antlaşması imzalandı
Buna tarafından;
Romanya, Karadağ ve Sırbistan'a bütün hür verilecek, Bulgaristan iç işlerinde bağımsız bir prenslik olacaktı
Kars, Ardahan ve Batum Ruslara bırakılacak Teselya Yunanistan'a verilecekti
Bosna Hersek'in yönetimi geçici olarak Avusturya'ya bırakılacaktı
Bu antlaşmadan daha sonra İngiltere ve Fransa Osmanlı toprak bütünlüğünü koruma politikasından vazgeçtiler Bunun sonunda;1878'de Kıbrıs'ı üs olarak alan İngiltere 1882'de Darı'ı da işgal ederek Hindistan yolunu güvenceye aldı1830'da Cezayir'i işgal etmiş olan Fransa, 1881'de Tunus'u da işgal ettiBundan sonradan Osmanlı Devleti'nin dağılması hızlanarak devam etti

III19YY'DA YAPILAN YENİLİKLER VE DEMOKRATİKLEŞME ÇABALARI

19 yüzyılda Osmanlılar batıyı daha iyi anlamaya ve daha köklü ıslahatlar yapmaya çalıştılar Bu ıslahatlar üzerinde özellikle Fransız İhtilali'nin sonuçları etkili oldu

II Mahmut Döneminde Yapılan Yenilikler

II Mahmut'un ilk yıllarında Alemdar Mustafa Paşa, yeniliklere destek bulmak için âyanlarla Senedi İttifak Antlaşmasını yaptı(Başta hükümdarın yetkilerinde kısıtlama olmuştur)
Nizamı Cedit ordusuna benzeyen Sekbanı Cedit ordusunu kurdu Oysa bir yeniçeri isyanı sonunda Alemdar öldürüldü Sekbanı Cedit Ocağı da kaldırıldı
II Mahmut Eşkinci Ocağı adıyla yeni bir ordu daha kurdu Oysa, bu ordu da yeniçerilerin tepkisi sonucu kaldırıldı
II Mahmut yenilikler konusunda ayrıntılarıyla hazırlandı Yeniçerilere aleyhinde topçu ocakları ile halkı ve ulemayı yanına çekti
1826'da Yeniçeri Ocağı'nı kaldırarak (Vakayı Hayriye) yeniliklerin önündeki en önemli engeli ortadan kaldırdı Bundan sonra yenilikler hızlandı

a Askeri Alanda Yapılan Yenilikler:

Yeniçeri Ocağı kaldırıldı Yerine Asakiri Mansurei Muhammediye adıyla yeni bir ocak kuruldu
Orduya subay yetiştirmek amacıyla Harp Okulu açıldı
Avrupa'dan subay ve uzmanlar getirildi

b Idari ve Sosyal Alanda Yapılan Yenilikler:

Divan örgütü kaldırılarak yerine bakanlıklar (nazırlıklar) kuruldu
Yenilikler için askeri, adli ve yönetimle ilgili meclisler oluşturuldu
Valiler aracısız merkezden atandı Köy ve mahalle için muhtarlıklar kuruldu
Memurlara rütbe ve nişan verildi, Dahiliye (iç işleri), ve hariciye (dış işleri) olarak ikiye ayrılıp ücret bağlandı Ceket, pantolon ve fes giyme zorunluluğu getirildi
Askeri ve parasal amaçlı olarak ilk nüfus sayımı yapıldı
Polis teşkilatı ile posta teşkilatı kuruldu
Müsadere usûlü (devletin kişilerin mallarına el koyması) kaldırılıp özel mülkiyet güvenceye alındı
Takvimi Vekayi adıyla ilk devlete ait gazete çıkarıldı

cEğitim ve Afiyet Alanında Yapılan Yenilikler:

İstanbul'da ilköğretim zorunlu oldu
Rüştiye (ortaokul) okulları açıldı
Hem devlet memuru geliştirmek için okul açıldı
Avrupa'ya öğrenci gönderildi Çeviri odası kuruldu
Yabancı dil öğreten mektep açıldıAskeri tıp okulu açıldı Karantina tedbirleri alındı

Tanzimat ve Islahat Fermanları

aTanzimat Fermanı: IIMahmut'un yerine geçen oğlu I Abdülmecit yenilikleri devam ettirmek istiyordu Bu amaçla Mustafa Reşit Paşa'yı sadrazamlığa getirdiMustafa Reşit Paşa yapılacak yeniliklerin esaslarını belirleyen Tanzimat Fermanını duyuru etti

Tanzimat Fermanı ile;

Tüm vatandaşların can, mal, iffet güvenliği devlet göre sağlanacak,
Herkesten gelirine kadar ödenti alınacak,
Askerlik vatan görevi olacak ve muhakkak bir düzene konacak,
Mahkemeler halka açık olacak ve hiç kimse yargılanmadan cezalandırılmayacaktıFermanın ilanından sonra, içeriğine uygun olarak, devlet yönetimi, maliye, adliye ve askerlikle ilgili kanunlar hazırlandı Islahatlar yapıldı Tanzimat
Fermanı ile;

Padişahın yetkileri kısıtlandı Kanun üstünlüğü ilkesi kabul edildi Demokratikleşme hızlandı
Toplumunda eşitliğin, birlik ve bütünlüğün sağlanması hedeflendi
Darı sorunu ve Boğazlar konusunda Avrupa devletlerinin desteği sağlanmaya çalışıldı
Azınlık isyanlarının önlenmesi ve Avrupa devletlerinin Osmanlı iç işlerine karışması engellenmek istendi
Ama başarılı olunmadığı gibi bu sorunları daha da arttırdı

bIslahat Ferman:Tanzimat Fermanı'nın eksikliklerini gidermek nedeniyle hazırlandı Ferman Paris Konferansı sırasında yayınlandı

Buna göre;

Hristiyanların devlet memuru olabilmesi, devlet okullarında okuyabilmesi kabul edildi Azınlıklara kilise ve okul açma izni verildi
Azınlıklar askerlik görevini para (layık) ödeyerek yapabilecekti

Islahat Fermanı ile Avrupalıların, Osmanlı iç işlerine karışması engellenmek istenmiştir Hem toplumda eşitliği temin etmek, azınlıkları devlet yönetimine ısındırmak hedeflenmiştir Ancak istenilen netice alınamamış, bir de azınlıklar Müslümanlardan daha imtiyazlı ışık halkası gelmiştir

I ve IIMeşrutiyet

I Meşrutiyet: Tanzimat ve Islahat Fermanları Osmanlı Devleti'ndeki sorunları çözmeye yetmedi Azınlıklar yeni yargı talepleriyle ayaklanma etmeye devam ettiler Namık Kemal, Ziya Paşa gibi aydınların başını çektiği Jön Türkler (Genç Osmanlılar) ülkenin oysa meşrutiyet yönetimi ile kurtulacağına inanıyorlardı Onlara göre; demokratik meclisler oluşturulmalı, ırk seçeceği temsilciler aracılığıyla yönetime katılmalı, padişahın yetkileri kısıtlanmalı, toplumda din, dil, ırk ayrımı yapılmamalıydıGenç Osmanlı aydınları bazı subayların da desteğini alarak Meşrutiyeti duyuru edeceğine dair laf veren II Abdülhamit'in tahta çıkmasını sağladılar (1876)II Abdülhamit, Mithat Paşa'yı sadrazamlığa getirdi Mithat Paşa başkanlığında oluşturulan bir komite önce bir anayasa (Kanuni Esasi) hazırladı Ve Meşrutiyet duyuru edildi 1876'da I Meşrutiyet dönemi başladı
Anayasaya göre;

Meclisi açma ve kapama yetkisi padişaha ait olacaktı
Halkın seçeceği vekillerden oluşacak bir Mebuslar Meclisi ile, padişahın seçeceği kişilerden oluşacak, Âyan Meclisi oluşturulacak, yasama yetkisi bu meclislerde olacaktı
Yasalar padişah göre onaylandıktan daha sonra yürürlüğe girecekti

I Meşrutiyetin îlanı ile;

Millet ilk önce yönetime katılma hakkı elde etti Padişahın yetkilerinde kısıtlanmalar oldu
Osmanlı Devleti ve Türk tarihinin birincil anayasası yapıldı
Buna rağmen yasaların padişah tarafından onaylanırsa yürürlüğe girecek olması, padişahın meclisi açma ve kapama yetkisinin olması, bütün demokrasiye geçişi engellemiştir

II Meşrutiyet: II Abdülhamit meşrutiyet yanlısı değildi 18771878 Osmanlı Rus Savaşı'nı ederek meclisi kapattı ve baskıcı bir yönetim uygulamaya başladıBuna rağmen genç Türk aydınları mücadelelerine devam ettiler İttihat ve Terakki Cemiyeti'ni kurdular Özellikle genç subaylar aralarında taraftar bulan İttihat ve Terakkiciler Balkanlardaki karışıklıkların artması ve Avrupa devletlerinin yeni isteklerde bulunması üzerine Makedonya'da ayaklanma başlattılar II Abdülhamit Kanuni Esasi'yi yeniden yürürlüğe koydu Bu Nedenle II Meşrutiyet dönemi başladı Seçimler yapıldı Meclis çalışmalarına bitmiş başladı II Meşrutiyet'in ilanından bir zaman sonradan meşrutiyet karşıtları İstanbul'da büyük bir ayaklanma çıkardılar 31 Mart Olayı olarak bilinen isyan, Selanik'te oluşturulan Hareket Ordusu kadar bastırıldı Bütün bu karışıklıklar esnasında,Bulgaristan bağımsızlığını bildiri ettiGirit Yunanistan'a bağlandıAvusturya, Bosna Hersek'i resmen topraklarına kattığını ilan etti *