17.Yuzyıl ıslahatlarının amacı ve ozellikleri

17Yuzyıl ıslahatları hakkında bilgi

17 YUZYIL ISLAHATLARININ AMACI VE OZELLİKLERİ
Islahat Yapmak İstemelerinin Nedenleri:Osmanlı Devletinin savaşlarda eskisi gibi etkili olamaması, devlet otoritesinin zayıflaması sonucu, sık sık isyanların baş gostermesi, ekonomik durumun bozulması gibi nedenlerle Osmanlı devlet adamları ıslahat yapma gereği duydular
PADİŞAH ISLAHATCI ISLAHATLAR
I Ahmet Osmanlı Hanedanı icinde en yaşlı ve akıllı olanın (EKBER ve ERŞED) padişah olması esası benimsendi
I Ahmet
Kuyucu Murat Paşa (16061611) 1606′da sadrazam olduğu zaman Murat Paşanın yaptığı en onemli iş, Celali İsyanlarını bastırmasıdır Kuyucu Murat Paşa, aldığı sert onlemlerle devlet otoritesini yeniden sağladı Ancak, sağlanan guvenlik ortamı, isyanların gercek nedenlerini ortadan kaldırma şeklinde olmayıp tamamen askeri onlemlere yonelik olduğu icin uzun surmedi Aslında ıslahatcı değildi

Genc (II) Osman
1) Şeyhulislamın fetva vermek dışındaki yetkilerini almak suretiyle ilmiye sınıfının devlet işlerine karışmalarına engel oldu
2) Tamamen bozulan Yeniceri Ocağını kaldırarak yerine Anadolu ve Suriyedeki Turklerden oluşan “milli bir ordu kurmak istedi (Yeniceri Ocağını kaldırmak isteyen ilk Osmanlı padişahıdır)
3) Kıyafette değişiklik yapmak ve zamana uygun kanunlar cıkarmak duşuncesindeydi
4) Yonetimi devşirmelerin etkisinden kurtarmak icin başkenti tamamen Turk olan Anadoluda bir şehre taşımayı duşundu
5) Bozulan ahlaki duzeni duzeltmek amacıyla icki yasağı koydu
6) Maliyeye onem vererek din adamlarına ve yenicerilere verilen parayı kesti
7) Fatihten beri uygulanmayan saray dışı evliliği başlattı Saray dışından evlilik yaparak sarayı halka acmak istedi(sosyal alanda ilk)
IV Murat
11 yaşında padişah oldu
1) Once, yenicerileri disiplin altına aldı ve İstanbulun guvenliğini sağladı
2) Daha sonra yenicerilerden destek alarak tımarlı sipahi zorbalarını ortadan kaldırdıAnadoluda guvenliği sağladı
3) Orduların başında İrana iki sefere cıktı Bu seferler sırasında, Anadoludaki Celalileri ortadan kaldırarak, duzeni yeniden sağladı
4) Tutun yasağı koydu Meyhaneleri kapatıp gece fenersiz sokağa cıkmayı yasakladı Şiddete dayanan kuvvetli bir disiplin sağladı Boylece asayişi sağladı Daha cok topulmsal duzeni sağlayacak ıslahatlar yapmıştır
5) Haksızlık ve zorbalık yapan devlet memurları engellenerek kanun hakimiyeti kurulmaya calışılmıştır
6) Yonetimdeki bozuklukları duzelterek, yersiz ve fazla harcamaları onledi, gelirleri artırdı
7) Tımarlar eskiden olduğu gibi savaşlarda yararlılık gosterenlere verilmiştirAnadolu ve Rumelideki tımarlı sipahilerin gercek sayısını oğrenmek icin yoklamalar yapılmıştır

Devlet uzerindeki kadınlar ve saray ağaları saltanatına son verdi
9) Ulkenin gerilemesi uzerinde de durmuş, devleti gerilemekten kurtarmak icin ne gibi ıslahatlar yapılması gerektiğini oğrenmek istemiştir Bu amacla devlet ileri gelenlerinin duşuncelerine başvurmuştur

IV Murat bozulan devlet duzenini baskı ve şiddet yolu ile duzeltmeye calışan ilk Osmanlı padişahıdır
IV Mehmet (16481687 ) Tarhuncu Ahmet Paşa IVMehmet tarafından sadrazamlığa getirildi Tarhuncu Ahmet Paşa sadrazam olduğu sırada devam etmekte olan Girit Savaşı nedeniyle, ordunun ve donanmanın paraya gereksinimi vardı Maliye ise bir cıkmaz icinde bulunuyordu
1) Tarhuncu Ahmet Paşa, yersiz verilmiş olan gorevleri kaldırdı
2) Divan uyelerinden ve diğer yoneticilerden hazineye para sağladı
3) Bu donemde, mali duruma bir cozum bulmak icin bazı illerin, iltizama verilerek valilerin bu gelirin bir kısmını hazineye gondermesine, dirlik sahiplerinin de gelirlerinin bir kısmını hazineye aktarmalarına karar verildi
4) İlk kez mali yılın butcesini onceden hazırladı
5) Butceyi denkleştirmek icin buyuk caplı bir duzenleme yapmak gerekiyordu Devletin maliyesi, ordusu, donanması bozulmuş, saray israfları artmıştı Bu durumu onlemek icin tasarruf tedbirlerini uygulamaya koyarak butceyi cok sıkı denetim altına almaya calıştıTarhuncunun aleyhinde olanlar, Şehzade Suleymanı padişah yapmak istiyor, diyerek IV Mehmete duyurunca, Tarhuncu Ahmet Paşa idam edildi
Koprululer Donemi (16561702) Koprulu Mehmet Paşa
(1656 1661) Tarhuncudan sonra işbaşına gelenlerin başarısızlığı uzerine Valide Turhan Sultana Vezir Koprulu Mehmet Paşa tavsiye edildi Koprulu, devleti bu durumdan kurtaracağını, ancak bazı şartları olduğunu soyledi Koprulu; şu koşullarda gorevi kabul edeceğini soyledi:
a) Sadrazamlık gorevine kimsenin karışmaması ( sarayın devlet işlerine karışmaması )
b) Devlet işleriyle ilgili tekliflerin saray tarafından kabul edilmesi
c) Devlet memurlarının atanmasında ve gorevden alınmasında kendisine baskı yapılmaması
d) Kendisi hakkında bir şikayet olursa, soruşturma yapılmadan gorevden alınmaması ve cezalandırılmaması  Bu koşulları istemekteki amacı kendine rahat bir calışma ortamı oluşturmaktı
Koprulu Mehmet Paşa sadrazamlığa koşullu olarak gelen ilk sadrazamdır
Osmanlı tarihinde Koprululer Donemi 16561702) di¬ye adlandırılan bir donem başladı
1) Koprulu, ilk olarak ulkenin ic durumunu duzeltti Yonetim konusunda ihmalleri gorulen devlet adamlarını ce¬zalandırdı
2) İstanbulda ulema arasındaki dini tartışmayı sona erdirerek ortalığı yatıştırdıİlmiye sınıfını duzene soktu
3) Devlet kadrolarına ehil olanları atadı
4) Yonetim konusunda ihmalleri gorulen devlet adamlarını cezalandırdı Gorevini yapmayanları ve savaştan kacan yenicerileri cezalandırdı
5) Sipahilerin ayaklanmasını, yenicerilerin yardımıyla bastırdı
6) Devletten haksız yere alınan paraları keserek hazineye koydu
7) Gelir ve gideri dengeli hale getirerek maliyeyi duzene soktu

Bozcaada ve Limniyi alarak Canakkale Boğazını Venedik kuşatmasından kurtardı
9) Giritteki orduya yardım gonderdi
10) Erdel Beyi Rakocinin isyanını bastırdı
11) Koprulunun başarıları uzerinde Anadoluda bağımsız yaşamaya başlamış beylerbeyi ve sancak beyleri onun Erdelde bulunduğu sırada Abaza Hasan Paşanın etrafında toplanarak Padişaha şikayette bulundularHalep Valisi Abaza Hasan Paşanın cıkardığı ayaklanmayı bastırıp isyancıları idam ettirdi
Koprulu Mehmet Paşa, Osmanlı Devletine, genişleme donemindeki gucunu yeniden kazandırdı
Koprulu Mehmet Paşanın politikası da Kuyucu Murat Paşa ve IV Murat gibi kuvvet ve şiddet yoluyla ulkede asayişi sağlamaktı
Koprulu Fazıl Ahmet Paşa (16611676) Koprulu Mehmet Paşanın olumunden sonra, sadrazamlığa oğlu Fazıl Ahmet Paşa getirildiBabası gibi tam yetki ile sadrazam oldu
1) Fazıl Ahmet Paşa, orduyu duzenledi ve ozellikle topcu sınıfına onem verdi
2) Butce acığını gidermeye calıştı
3) Devlet icinde asayiş ve guvenliği sağladı
4) İstanbul Cemberlitaşta bir kutuphane kurdurarak tum klasik eserleri Osmanlıcaya cevirdi
5) Avusturya uzerine sefere cıkarak UYVARı fethettiVasvar Antyaptı(1664)
6) Giriti Venediklilerden aldı (1669)
7) IVMehmet ile Lehistan seferine cıkarak Podolya arazisini ele gecirdiBucaş Antlaşmasını yaptı
 Fazıl Ahmet Paşa, Osmanlı Devletini, hemen hemen 16 yuzyıldaki gucune ulaştırdı (Duraklama devrinde yukselme doneminin yaşattı)
Merzifonlu Kara Mustafa Paşa (16761683) Koprulu Mehmet Paşanın damadıdır
1) Rusya uzerine sefere cıkarak Cehrin kalesini geri aldı
2) IIViyana kuşatmasında başarısız olduğu icin IVMehmetin emri ile Belgratta idam edildi
II Suleyman (169871691 ) II Ahmet (16911695 ) II Mustafa (16951703) Koprulu Fazıl Mustafa Paşa (16831691) 1) Fazıl Mustafa Paşa, halka ağır gelen vergileri kaldırdı
2) Onemli gorevlere durust ve yetenekli kişileri getirerek, devlet işlerine cabukluk kazandırdı
3) Ordunun eğitimi ile ilgili okullar actırdı
4) İstanbulda, Baruthanei Amire ve bazı vilayetlerde barut imalathaneleri kurdurdu
5) Halkın devlete olan bağlılığını artırmak icin, insanların sosyal durumu ile yakından ilgilendi
6) Maliyeyi duzeltmeye calıştı ise de Kutsal İttifak savaşları olduğu icin başarılı olamadı
7) Avusturya ile yapılan Salen Karmen Savaşı sırasında şehit oldu
Amcazade Huseyin Paşa (16911702) 1) Halkın gereksinimlerini goz onunde bulundurarak ekonomiyi iyileştirmeye calıştı
2) Vergileri, herkesin odeme gucune gore duzenledi
3) Bu donemde, yerli mallara onem verilip paranın değeri yukseltilmeye calışıldı
4) Askeri kurumlarda duzenlemeler yapıldı
5) Kutsal İttifak Savaşlarına son vererek Karlofca ve İstanbul Antlaşmalarını imzaladı
DURAKLAMA DONEMİ (17 YY) ISLAHATLARININ GENEL OZELLİKLERİ
1) Genel hedef Kanuni donemindeki ihtişama geri donebilmektir (Yani bozulan eski duzenin tekrar kurulması)
2) Avrupa ornek alınmamıştır Batıdan kesinlikle etkilenme yoktur (Osmanlı bu donemde kendisini Avrupadan ustun sayıyordu)
3) Yuzeyseldir, baskı ve şiddete dayanırBozuklukların temeline inilmemiş, sebepleri ortadan kaldırmak yerine sadece KUVVET kullanılarak o an kurtarılmaya calışılmıştır

4) Devlet yapısında KOKLU değişimler yapılamadı Yapılmak istenenler de cıkar cevreleri tarafından engellendiBu nedenle gelişme imkanı bulamadı ve duşunce aşamasında kaldı
5) Gecici olarak iyi sonuclar verse bile KALICI sonuclar doğurmadı Kuvvet ve şiddet yoluyla ulkede asayişin sağlanması amaclanmıştır
6) Yapılan ıslahatlar devlet politikası haline gelememiş, şahıslara bağlı kalmış, onların olumu ile sona ermiştir
7) Islahatlar tepeden inmedir Halkın istekleri goz onunde bulundurulmamıştır
Yonetim, hukuk ve teknik alanlarda ıslahat yapılmamıştır Daha cok askeri ve mali alanlarda yapılmıştır
9) Genel olarak başarılı olamamıştır Duraklamaya cozum olamamışlardırGerileme Devri başlamıştır Islahatların başarılı olmamasında :
1) Islahat yapan devlet adamları ve padişahların uzun sure işbaşında kalamamaları ve yetersizlikleri
2) Cıkarları elden giden cevrelerin (Yeniceri ocağı, ulema ve saray kadınları ile devlet adamları ) entrika ve isyanlarla ıslahatlara tepki gostermeleri
3) Kuyucu Murat Paşa, IV Murat ve Koprululer kuvvet ve şiddet yoluyla ulkede guvenliği sağlamayı amaclamışlardı
4) Avrupa Devletleri Osmanlı Devletinin toparlanmasına izin vermediler
5) Islahatların amacı, devlete eski gucunu yeniden kazandırmak, yonetimi, orduyu ve maliyeyi duzeltmekti Ancak, bu donemin ıslahatcıları, her gecen gun kotuye giden durumun gercek nedenlerini arayıp koklu değişiklikler yapmaktan cok, var olan durumu korumaya calıştılar Bu nedenle, ıslahat hareketlerinin bicimi ve yararı, ıslahatcıların şahsına bağlı kalmıştırButun bunların yanında, yapılan ıslahatlar, toplumun tum kesimini kapsamadığı icin, ıslahatlardan istenilen sonuc alınamamıştır